Ferdinand Lassalle

Ferdinand Lassalle

Data i miejsce urodzenia	11 kwietnia 1825 Wrocław
Data i miejsce śmierci	31 sierpnia 1864 Carouge
Miejsce spoczynku	Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu
Zawód, zajęcie	polityk
Narodowość	niemiecka

Ferdinand Lassalle (ur. 11 kwietnia 1825 we Wrocławiu jako Ferdinand Lassal, zm. 31 sierpnia 1864, Carouge w Szwajcarii, na skutek rany odniesionej w wyniku postrzału) – polityk niemiecki pochodzenia żydowskiego, myśliciel polityczny, działacz socjalistyczny i pisarz.

Młodość

Ojciec Ferdinanda, Heyman Lassal, nazywał się początkowo Chaim Wolfssohn. Nowe nazwisko wziął od nazwy miasta, w którym chodził do szkoły rabinackiej: Loslau (dzisiejszy Wodzisław Śląski). Matką Ferdinanda była Rosalie Lassal z domu Herzfeld. Lassalle przyszedł na świat jako drugie dziecko swoich rodziców, którzy osiedlili się we Wrocławiu. Ferdinand urodził się w domu przy Karlsplatz nr 2, w budynku postawionym na miejscu zburzonego w 1814 lewobrzeżnego Młyna Siedmiu Kół stojącego nad Czarną Oławą od roku 1291.

Ferdinand już jako piętnastolatek pisał pamiętniki. Zawarł w nich swoje marzenia i zamierzenia – zrównywać szanse i działać dla ludzkości, choćby nawet dużym kosztem. Uczęszczał do szkoły handlowej (Handelsschule) we Wrocławiu, po której zdał maturę. Wbrew woli ojca, biednego rzemieślnika, chciał studiować. W efekcie wraz z matką i siostrą na jakiś czas wyprowadził się z domu. Zdał egzaminy na interesujące go studia, a taki skok społeczny był w ówczesnych czasach rzadkością. Za wypracowane stypendium poszedł więc na te studia. Najpierw we Wrocławiu, a potem w Berlinie. Mówił wtedy o współczesnych Prusach: „Wielkie więzienie pełne ludzi, rządzone przez tyranów”. Po studiach przebywał dwukrotnie w Paryżu, gdzie zmienił formę nazwiska na „Lassalle” (mniej przywodzącą na myśl etniczne korzenie) oraz poznał Henryka Heinego.

Działalność

Znaczek poczty niemieckiej wydany w 1964 w stulecie śmierci Lassalle’a

Był założycielem pierwszej partii robotniczej w historii, nazywała się Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy (w chwili śmierci Lassalle’a liczyła około 4600 członków). Uważany jest za jednego z twórców socjaldemokracji, bo odrzucał rewolucję. Dlatego w przeciwieństwie do komunistów nie podważał legitymacji systemu, tylko dążył do polepszenia życia robotników w ramach demokracji. Zagorzały zwolennik wolności, równości i sprawiedliwości społecznej. Był przeciwnikiem Marksa na scenie socjalistycznej, pomimo przyjaźni w latach młodości i podobieństw w kilku istotnych kwestiach. Poznali się już podczas studiów w Berlinie. Prowadził agitację zmierzającą do zaangażowania burżuazji w walce z junkierstwem, krytyk marksistowskiej teorii rewolucji jako drogi do socjalizmu czy też komunizmu. Wśród robotników głosił hasła walki o prawa pracownicze, przekonywał o potencjale tkwiącym w zorganizowanym ruchu robotniczym. Był zwolennikiem socjalnej monarchii ludowej (niem. soziale Volkskönigtum), w której król pełni rolę opiekuna klasy robotniczej. Uważał, że powszechne prawo wyborcze osiąga polepszenie bytu społecznego, poprzez ścisłe współdziałanie z państwem. Siedział w więzieniu za krytykę kanclerza Niemiec – Bismarcka i obrażanie na sali sądowej oskarżyciela, syna jednego z prawników. Krytykował stanowione przez niego prawa (m.in. konstytucję).

Miejsce spoczynku

Grób F. Lassalle’a i jego rodziców

Lassalle pochowany jest na Starym Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu. W czasie II wojny światowej naziści zniszczyli jego grób. W 1946 Polska Partia Socjalistyczna ufundowała nowy nagrobek. Obecnie jest wspominany przez współczesne polskie partie lewicowe, co roku w kwietniu przy jego grobie odbywają się skromne uroczystości.

Dzieła

• Die Philosophie Herakleitos des Dunklen von Ephesos, Berlin: Franz Duncker, 1858.
• Der italienische Krieg und die Aufgabe Preussens: eine Stimme aus der Demokratie, Berlin: Franz Duncker, 1859.
• Das System der erworbenen Rechte (System praw nabytych), Leipzig: 1861.
• Über Verfassungswesen: zwei Vorträge und ein offenes Sendschreiben (O istocie konstytucji), Berlin: 1862.
• Arbeiterprogramm: ueber den besondern Zusammenhang der gegenwärtigen Geschichtsperiode mit der Idee (Program robotników), Zürich: Meyer & Zeller, 1863.
• Offenes Antwortschreiben an das Zentralkomitee zur Berufung eines Allgemeinen Deutschen Arbeiter-Kongresses zu Leipzig (List otwarty do Komitetu Centralnego w sprawie powołania powszechnego, niemieckiego kongresu robotników), Zürich: Meyer and Zeller, 1863.
• Zur Arbeiterfrage: Lassalle’s Rede bei der am 16. April in Leipzig abgehaltenen Arbeiterversammlung nebst Briefen der Herren Professoren Wuttke und Dr. Lothar Bucher, Leipzig: 1863.
• Herr Bastiat-Schulze von Delitzsch, der ökonomische Julian, oder Kapital und Arbeit (Kapitał i praca, czyli Pan Bastiat-Szulce z Delicza, Julian Ekonomiczny), Berlin: Reinhold Schlingmann, 1864.
• Reden und Schriften, New York: Wolff and Höhne, n.d. [1883].
• Gesammelte Reden und Schriften, Berlin: P. Cassirer, 1919-1920.

Bibliografia

• Gösta von Uexküll: Lassalle. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1997, s. 154. ISBN 83-905989-6-5.

Linki zewnętrzne

• Ferdynand Lassalle. Bojownik i wielki myśliciel – niespokojny duch podatny na kobiece względy.
• Ferdinand Lassalle – dzieła w bibliotece Polona