Haft
Haft (z niemieckiego spięcie, spojenie) – metoda ozdabiania tkanin, skóry czy filcu, polegająca na wyszywaniu na materiale (tle) wzorów za pomocą igły oraz nici i różnych dodatków[1]. Haftuje się ręcznie, czasem przy pomocy krosienek, od połowy XVIII wieku przy użyciu tamborka, a od 1828 również maszynowo.
Hafciarstwo, rzemiosło artystyczne zajmujące się tworzeniem haftów[2], ukształtowało się w Europie w XI wieku[3].
W zależności od podłoża hafty dzielą się na ciężkie (wykonane na grubej tkaninie, zazwyczaj kosztownym materiałem) i lekkie (w Polsce taki rodzaj haftowania nazywano w XVI-XVII wieku szyciem) – wykonane nićmi lnianymi lub bawełnianymi proste wzory z ograniczoną kolorystyką na płótnie.
Odzież zdobiono w ten sposób już w starożytności. Mistrzostwo w tym kunszcie osiągnęli między innymi peruwiańscy Indianie, żyjący w Ameryce Południowej jeszcze przed Inkami, oraz starożytni Chińczycy. Najdawniejsze przykłady haftów pochodzą z wykopalisk z V-IV w. p.n.e. w Attyce (dekoracja na lnie) oraz górach Ałtaj; w Polsce jest to m.in. ornat przedstawiający sceny z życia św. Stanisława, który wykonano ok. 1504 r. W ciągu wieków powstało wiele technik hafciarskich. Wszystkie polegają na wyszukiwaniu ornamentu według określonego wzoru w taki sposób, że elementy ozdobne wydają się doczepione do tkaniny będącej dla nich tłem (wyraz haftowanie pochodzi od niemieckiego wyrazu haften – być przyczepionym).
Rozróżnia się cztery podstawowe grupy haftu:
- haft płaski – bezpośrednio na tkaninie. Rodzaje:
- haft przed igłą – najstarszy i najprostszy, polegający na przeciąganiu nitki nad i pod równo odliczonymi nitkami tkaniny
- haft za igłą (stebnówka, haft holbeinowski) – krótkie, proste ściegi, tworzące jednolitą linię po obu stronach tkaniny. Stosowany głównie w XV i XVI wieku w hafcie włoskim i hiszpańskim.
- haft sznureczkowy – znany od starożytności, ściśle przylegające do siebie ukośne ściegi jednakowej długości przypominają układem skręt sznurka.
- haft łańcuszkowy
- haft supełkowy (węzełkowy, perełkowy) – znany od XIII wieku, popularny w XVIII-XIX wieku. Powstaje przez umocowanie do tła nitki kilkakrotnie owiniętej na igle, tworząc wypukły supełek.
- haft koloński
- haft rozłupany
- haft satynowy
- haft przekłuwany (atłasek)
- haft krzyżykowy
- haft wypukły (reliefowy)
- haft kładziony
- haft burgundzki
- haft nakładany
- haft ażurowy
- haft dziergany
- haft richelieu
- haft angielski (dziureczkowy)
- haft atłasowy
- mereżka
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]
- ↑ haft, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-12].
- ↑ hafciarstwo – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-09-10] (pol.).
- ↑ Irena Turnau, Słownik ubiorów, Warszawa: Semper, 1999, s. 68, ISBN 83-86951-53-2, OCLC 44490292.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.