Przejdź do zawartości

Historia myśli ekonomicznej

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Historia myśli ekonomicznej – dyscyplina naukowa o charakterze teoretycznym, zajmująca się badaniem i opisywaniem procesu kształtowania się poglądów ekonomicznych w ujęciu historycznym. W naukowy sposób wyjaśnia przyczyny powstawania, przenikania i zanikania poglądów, idei oraz teorii ekonomicznych, jak również krytycznie analizuje historyczny dorobek ekonomistów.

Adam Smith (1723–1790) – uważany za ojca współczesnej ekonomii; datę wydania jego największego dzieła Bogactwo narodów – 1776 – uznaje się za początek ekonomii jako nauki

Zakres znaczeniowy

[edytuj | edytuj kod]

Należy odróżnić historię myśli ekonomicznej od historii ekonomii.

Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w., dlatego też termin „historia ekonomii” odnosi się wyłącznie do naukowych poglądów ekonomicznych po XVIII w. Jednak refleksja nad zagadnieniami gospodarczymi, choć jeszcze nie w naukowej formie, sięga czasów starożytnych. Historia myśli ekonomicznej bada i opisuje również przednaukowe refleksje nad zjawiskami gospodarczymi. Dopiero od XVIII w. historia myśli ekonomicznej oraz historia ekonomii podążają wspólną ścieżką.

Historia gospodarcza w przeciwieństwie do historii myśli ekonomicznej nie zajmuje się badaniem poglądów na zagadnienia ekonomiczne, ale samymi zjawiskami ekonomicznymi w ujęciu historycznym. W zakresie jej zainteresowań leży przede wszystkim badanie panujących na przestrzeni wieków stosunków społeczno-ekonomicznych, metod wytwarzania, dysponowania, wymiany i konsumpcji dóbr ekonomicznych czy rozwój panujących stosunków własności środków produkcji.

Poglądy ekonomiczne, będące przedmiotem badań historii myśli ekonomicznej, były zawsze ściśle powiązane z panującym w danym okresie podłożem stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych. Żaden kierunek myśli ekonomicznej nie powstał w oderwaniu od konkretnej sytuacji ekonomicznej w danym miejscu i czasie. Istniejące w danym okresie warunki i zjawiska ekonomiczne były źródłem inspiracji dla dociekań ekonomistów, którzy starali się zrozumieć prawa rządzące gospodarką i ująć je w spójne poglądy. Jednocześnie formułowane przez nich poglądy miały często znaczący wpływ na prowadzoną politykę gospodarczą i tym samym na kształtowanie nowych stosunków ekonomicznych i powstawanie nowych zjawisk gospodarczych. Z tego względu istnieje ścisły związek pomiędzy rozwojem gospodarczym i politycznym a dominującą w tym czasie teorią ekonomiczną. Związek ten przekłada się na ścisłe powiązanie badań historii myśli ekonomicznej z badaniami nad historią gospodarczą.

Etapy rozwoju myśli ekonomicznej

[edytuj | edytuj kod]

Rozwój myśli ekonomicznej może być w najogólniejszy sposób podzielony na trzy historyczne etapy:

Starożytny i średniowieczny

[edytuj | edytuj kod]

Obejmuje okres od starożytnej Grecji po schyłek XV w. Charakterystyczną cechą dociekań ekonomicznych tego okresu jest to, że były one dokonywane na marginesie rozważań filozoficzno-teoretycznych lub prawno-organizacyjnych. Nie istniała wyodrębniona dziedzina zagadnień ekonomicznych, ponieważ były one traktowane wyłącznie jako element szerszych zagadnień politycznych lub filozoficznych.

Nowożytny

[edytuj | edytuj kod]

Obejmuje okres od schyłku XV w. po drugą połowę XVIII w. Wraz z rozwojem gospodarczym pojawiło się zapotrzebowanie na głębszą analizę zagadnień o charakterze gospodarczym. Rozważania ekonomiczne zostają oderwane od ogólniejszych rozważań polityczno-filozoficznych i stają się niezależną dziedziną systematycznych dociekań, choć jeszcze nie o charakterze naukowym. Pierwszym samodzielnym kierunkiem myśli ekonomicznej był merkantylizm, którego początek rozwoju przypada na koniec XV w.

Współczesny

[edytuj | edytuj kod]

Umowną datą rozpoczęcia tego okresu jest rok 1776, kiedy to szkocki myśliciel i ekonomista Adam Smith wydaje swoje dzieło Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (popularnie nazywane Bogactwem narodów). Smith po raz pierwszy zastosował metodę naukową w rozważaniach ekonomicznych, tym samym wprowadzając ekonomię do grona nauk, a historię myśli ekonomicznej na nowy etap rozwoju.

Myśl ekonomiczna w starożytnej Grecji

[edytuj | edytuj kod]

Okres archaiczny

[edytuj | edytuj kod]

Od VIII w. p.n.e. do ok. 500 p.n.e.

Okres klasyczny

[edytuj | edytuj kod]

Od ok. 500 p.n.e. do 336 p.n.e.

Okres hellenistyczny

[edytuj | edytuj kod]

Od 336 p.n.e. do 146 p.n.e.

Myśl ekonomiczna w Imperium Rzymskim

[edytuj | edytuj kod]

Okres królewski

[edytuj | edytuj kod]

Od 753 p.n.e. do 510 p.n.e.

Okres republiki

[edytuj | edytuj kod]

Od 510 p.n.e. do 31 p.n.e.

Okres cesarski

[edytuj | edytuj kod]

Od 31 p.n.e. do 476

Myśl ekonomiczna w średniowieczu

[edytuj | edytuj kod]

Od 476 do schyłku XV w.

Merkantylizm

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: merkantylizm.

Od schyłku XV w. do ok. połowy XVIII w.

Krytyka merkantylizmu

[edytuj | edytuj kod]

Fizjokratyzm

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: fizjokratyzm.

Od ok. połowy XVIII w. Szkoła podatkowa fizjokratów stworzyła pojęcie jedynego podatku (opodatkowanie rolnictwa – odprowadzanie ok. 30% wytworzonych dochodów). Przyczyniło się to do rozwoju przemysłu, bo ludzie rezygnowali z posiadania ziemi i uprawiania roli.

Ekonomia klasyczna

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: ekonomia klasyczna.

Od drugiej połowy XVIII w.

Angielska ekonomia klasyczna

[edytuj | edytuj kod]

Adam Smith, David Ricardo, Thomas Malthus, James Mill, John Stuart Mill, John McCulloch, William Nassau Senior,

Francuska ekonomia klasyczna

[edytuj | edytuj kod]

Jean Charles Leonard Simonde de Sismondi, Jean-Baptiste Say, Frédéric Bastiat, Henry Carey.

Szkoła historyczna

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: niemiecka szkoła historyczna.

Przełom XIX i XX w.

Socjalizm

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Socjalizm.

Socjalizm utopijny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Socjalizm utopijny.

XIX w. Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Charles Fourier

Socjalizm ricardiański

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Socjalizm ricardiański.

Pierwsza połowa XIX w. John Francis Bray, John Gray, Thomas Hodgskin, William Thompson

Socjalizm naukowy

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Socjalizm naukowy.

Druga połowa XIX w. – Karol Marks, Fryderyk Engels

Nurt subiektywno-marginalistyczny

[edytuj | edytuj kod]

Nazywany również nową ekonomią.

Lata siedemdziesiąte XIX w.

Austriacka szkoła psychologiczna

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: szkoła austriacka.

Od 1871

Matematyczna szkoła lozańska

[edytuj | edytuj kod]

Od 1874. – Enrico Barone

Ekonomia neoklasyczna

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Ekonomia neoklasyczna.

Od 1890 – Alfred Marshall wydaje Zasady ekonomii.

Instytucjonalizm

[edytuj | edytuj kod]

Thorstein Veblen

Keynesizm

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: keynesizm.

Lata dwudzieste XX w.

Synteza neoklasyczna

[edytuj | edytuj kod]
  1. teoria równowagi ogólnejLeon Walras (powstała 1874 – 1877)
  2. teoria równowag cząstkowychAlfred Marshall (powstała 1890-1916)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Rondo E Cameron, Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, Mirosław Kluźniak (tłum.), Hanna Lisicka-Michalska (tłum.), Warszawa: Książka i Wiedza, 1996, ISBN 83-05-12815-6, OCLC 749163098.
  • Heilbroner R. L.: Wielcy ekonomiści: czasy, życie, idee, PWE, Warszawa 1993 ISBN 83-208-0933-9.
  • Zagóra-Jonszta U.: Wykłady z Historii Myśli Ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2003, ISBN 83-7246-164-3.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]