Iłownica (województwo śląskie)
49°51′33″N 18°51′05″E/49,859167 18,851389| wieś | |
 kościół pw. św. Jana Pawła II w Iłownicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1007[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-394[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0054600 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
Położenie na mapie gminy Jasienica  | |
| 49°51′33″N 18°51′05″E/49,859167 18,851389[1]
| |
Iłownica (cz. Jilovnice, niem. Illownitz lub Niklasdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Jasienica. Wieś leży w historycznych granicach regionu tzw. Śląska Cieszyńskiego, geograficznie zaś leży w regionie Dolina Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej[4]. Powierzchnia sołectwa wynosi 777,5 ha, a liczba ludności 1031[5], co daje gęstość zaludnienia równą 132,6 os./km². Wieś leży nad kompleksem stawów rybnych, gospodarowanych przez Polską Akademię Nauk.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości jest zapożyczona od przepływającej przez nią rzeki Iłownicy, której nazwa wywodzi się z kolei od iłu[6]. W historycznych zapisach nazwa ewoluowała od Gylownita (1305) przez Iyloffnicz (1392), Gylownicz[*] (1563, 1566), Illownitz (1566) i Ilownic[z]a (1592, 1679) itd. Na początku XVIII wieku wymieniana była często pod podwójną nazwą Niclasdorf/Illownicza, a później wyłącznie pod niemiecką nazwą na mapach z XVIII wieku,[7] (jeszcze w opisie Śląska Austriackiego w 1804 roku autorstwa Reginalda Kneifla jako Niklasdorf, choć mieszkańcy posługiwali się wówczas wyłącznie mową polsko-śląską)[6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość pierwszy raz wzmiankowana w dokumencie pisanym łaciną Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Gylownita[8][9][10]. Zapis (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się w granicach utworzonego w 1290 r. piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 r. lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w Monarchii Habsburgów.
W 1687 r. wieś kupił Jan Kazimír z rodu Celesta z Celestinu, potomni sprzedali ją Komorze Cieszyńskiej w 1793 r.[11].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w 112 budynkach w Iłownicy na obszarze 797 hektarów mieszkało 725 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 91 os./km². 704 (97,1%) mieszkańców było katolikami, 18 (2,5%) ewangelikami a 3 wyznawcami judaizmu, 721 (99,4%) było polsko- a 3 niemieckojęzycznymi[12]. Do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 744 osób.[13].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Iłownica. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Religia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki, filiał parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Rudzicy.
29 czerwca 2011 konsekrowano budowany od 2005 r. nowy kościół filialny, jeden z pierwszych w Polsce pod wezwaniem św. Jana Pawła II[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42442
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 364 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 264. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ Gmina Jasienica: Sołectwo Iłownica. [w:] jasienica.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-01].
- ↑ a b Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 79. ISBN 82-00-00622-2.
- ↑ Księstwo cieszyńskie, mapire.eu
- ↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ Karel Müller: Erbovní galerie těšínské šlechty. Galeria herbów szlachty cieszyńskiej. Český Těšín: Regio, 2009, s. 24-33. ISBN 978-80-904230-1-5. (cz. • pol.).
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Iłownica: konsekracja pierwszego w diecezji kościoła św. Jana Pawła II. diecezja.bielsko.pl, 30 czerwca 2011. [dostęp 2011-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-20)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Obrazki z dziejów gminy Jasienica. Jerzy Polak. Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2011. ISBN 978-83-922005-6-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia miejscowości na stronie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Iłownicy. zspilownica.jasienica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)].
- Strona Ochotniczej Straży Pożarnej w Iłownicy