Irlandzka wojna domowa

Irlandzka wojna domowa
	; Żołnierze Armii Narodowej uzbrojeni w karabiny maszynowe Lewisa na pokładzie improwizowanej kanonierki
Czas	28 czerwca 1922 – 24 maja 1923
Miejsce	Irlandia
Terytorium	Wolne Państwo Irlandzkie
Przyczyna	niezgoda z powodu traktatu angielsko-irlandzkiego
Wynik	zwycięstwo zwolenników traktatu angielsko-irlandzkiego
Strony konfliktu
Wolne Państwo Irlandzkie; Wsparcie wojskowe:; Wielka Brytania	przeciwnicy traktatu
Dowódcy
Michael Collins† ; Richard Mulcahy ; William Thomas Cosgrave ; Kevin O’Higgins ; Arthur Griffith	Liam Lynch† ; Frank Aiken ; Éamon de Valera
Siły
Armia Narodowa ; Garda Síochána ; Obywatelskie Siły Obronne	Irlandzka Armia Republikańska ; Cumann na mBan ; Fianna Éireann ; Irlandzka Armia Obywatelska ; Irlandzka Policja Republikańska
Straty
~540-800 żołnierzy	nieznane, ~12 000 jeńców
brak współrzędnych
	Multimedia w Wikimedia Commons

Irlandzka wojna domowa (irl. Cogadh Cathartha na hÉireann) – konflikt zbrojny w Irlandii w latach 1922–1923 między zwolennikami i przeciwnikami traktatu angielsko–irlandzkiego z 6 grudnia 1921, który powoływał do życia Wolne Państwo Irlandzkie, prekursora dzisiejszej Irlandii. Przeciwnicy traktatu krytykowali go za to, że zachowywał konstytucyjny związek między Irlandią a Wielką Brytanią oraz że zgodnie z nim sześć hrabstw północnoirlandzkich nie wchodziło w skład Wolnego Państwa.

Irlandzka wojna domowa kosztowała więcej ofiar niż poprzedzająca ją irlandzka wojna o niepodległość. Liczba ofiar po stronie protraktatowej wynosiła 540–800, nie istnieją dokładniejsze dane dotyczące liczby ofiar Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA), lecz przyjmuje się zakres 1000–3000, choć i te liczby mogą być znacznie wyższe. Nie ma również danych dotyczących ofiar wśród ludności cywilnej^[1]. Wynikiem wojny był również głęboki podział społeczeństwa irlandzkiego.

Mimo braku społecznego poparcia przeciwnicy traktatu z Éamonem de Valerą na czele pozostali nieugięci. W kwietniu 1922 opanowali zbrojnie Four Courts (siedziba sądów) w centrum Dublina, ale rząd irlandzki nie interweniował. Tymczasem w Ulsterze zaczęły się antykatolickie rozruchy. Antytraktatowa część IRA ruszyła z pomocą ulsterskim katolikom. Rząd irlandzki, naciskany przez władze brytyjskie, zaatakował w czerwcu Four Courts. Po czterech dniach walk antytraktatowcy wycofali się, paląc budynek razem z jego bezcennymi archiwami. Po wycofaniu się z Dublina IRA rozpoczęła wojnę partyzancką przeciwko oddziałom rządowym, które powoli zdobywały przewagę, między innymi dzięki dostawom broni z Wielkiej Brytanii. W egzekucjach, które miały miejsce w trakcie działań wojennych, zginęło wielu irlandzkich patriotów – zasłużonych członków IRA^[2].

W maju 1923 IRA, na rozkaz de Valery, zaprzestała walki.

Końca wojny nie dożyli najważniejsi spośród tych, którzy traktat podpisali: Arthur Griffith zmarł na atak serca, a Michael Collins (twórca IRA) został zastrzelony przez odłam IRA przeciwny traktatowi i proponowanemu w nim podziałowi Irlandii^[2].

Żołnierze Armii Narodowej podczas wojny domowej
Płonący gmach Four Courts, po ostrzale artyleryjskim Armii Narodowej spłonęły w nim irlandzkie archiwa narodowe
Jeniec prowadzony przez żołnierzy Armii Narodowej
Samochód pancerny Armii Narodowej w Cork
Ambulans Czerwonego Krzyża mijający główny gmach poczty w Dublinie
Dostawa chleba podczas wojny domowej
Żołnierze Armii Narodowej w Limerick
Dzieci rozmawiające z żołnierzami Armii Narodowej