Józefina Łapińska

Józefina Łapińska (ur. 18 września 1900 w Łodzi, zm. 27 lipca 1986 w Konstancinie-Jeziornie) – instruktorka harcerska, harcmistrzyni.

Życiorys

Córka Feliksa i Józefy ze Szczypińskich. W 1914 wstąpiła do I Żeńskiej Drużyny Skautowej w Łodzi, w której była zastępową, a następnie plutonową. W listopadzie 1916 była delegatką na zjazd zjednoczeniowy organizacji skautowych z terenu Królestwa Polskiego. Objęła III Łódzką Drużynę Żeńską i prowadziła ją do 1919.

Od 1919 studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W Warszawie kontynuowała działalność harcerską, zgłosiła się do pracy w Komendzie Okręgu i zorganizowała XXI Drużynę im. Emilii Plater. W latach 1920–1924 prowadziła V Hufiec Żeński. W 1920 objęła stanowisko komendantki Pogotowia Harcerskiego. W 1921 otrzymała stopień przodownicy, a w 1922 r. – podharcmistrzyni (po zamianie stopni – harcmistrzyni). Uczestniczyła w kursie instruktorskim w Rydzynie (1921). W 1923 pełniła funkcję zastępczyni komendantki Chorągwi Warszawskiej Harcerek, a w latach 1922–1924 kierowała wydziałem organizacyjnym Głównej Kwatery Żeńskiej. W 1926 współprowadziła obóz dla drużynowych w nowo utworzonej Chorągwi Mazowieckiej.

W 1924 ukończyła studia i rozpoczęła pracę jako nauczycielka. Była m.in. nauczycielką w Wieleniu nad Notecią i w męskim gimnazjum ukraińskim w Łucku (w roku szkolnym 1926/27). Za pracę Leonard Sowiński, romantyk uzyskała stopień doktora. W latach 1927–1928 pracowała w Seminarium Nauczycielskim Polskiej Macierzy Szkolnej w Bodzentynie, a następnie do 1929 była kierowniczką gimnazjum prewentoryjnego w „Orlim Gnieździe” w Sromowcach Wyżnych. W 1929 została nauczycielką w w Ostrowcu Świętokrzyskim, a w 1930 podjęła pracę w Seminarium Nauczycielskim w Końskich.

W latach 1929–1934 była komendantką Kielecko-Radomskiej Chorągwi Harcerek ZHP, prowadziła obozy i kursy drużynowych. W latach 1931–1939 komendantka stanicy i Szkoły Instruktorskiej Harcerstwa Żeńskiego na Buczu. Przygotowała i zorganizowała VII Światową Konferencję Skautek na Buczu (1932).

Na Buczu organizowała turnusy dla dzieci z rodzin bezrobotnych z Górnego Śląska oraz czteromiesięczne pobyty dla dzieci zagrożonych gruźlicą. Pod jej ogólnym kierownictwem założono prowadzone przez instruktorki harcerskie prewentoria w Rabsztynie, Jaworzu i Porąbce.

Członkini Głównej Kwatery Harcerek ZHP, w latach 1931–1936 członkini Naczelnej Rady Harcerek. Reprezentowała ZHP w międzynarodowym ruchu skautowym. W 1938 powołana na stanowisko komendantki Pogotowia Harcerek, pełniła tę funkcję przez całą okupację. Przyczyniła się do utworzenia 15 szpitali oraz trzech punktów zbiorczych dla dzieci, które utraciły kontakt ze swoimi rodzinami. Po kapitulacji stolicy 28 września 1939 nadal zajmowała się dziećmi, których rodziców nie udało się odnaleźć. Zorganizowała w Warszawie zakład dla kalekich dzieci-ofiar wojny, działający pod szyldem Polskiego Czerwonego Krzyża, prowadzony przez instruktorki i starsze harcerki. Również pod egidą PCK oraz Rady Głównej Opiekuńczej zorganizowała cztery prewentoria i sanatorium przeciwgruźlicze, którymi kierowała. W 1940 zorganizowała trzymiesięczne kolonie letnie PCK dla setki dzieci, w tym samym roku weszła w skład sekcji rodzin wojskowych RGO, gdzie kierowała działem opieki nad dziećmi i zorganizowała cztery internaty dla około 400 chłopców i dziewcząt. W 1943 w porozumieniu z wydziałem zdrowia i opieki społecznej Zarządu m. Warszawy powołała przy sześciu ośrodkach zdrowia i opieki społecznej tzw. ogniska prewentoryjne.

Jednocześnie aż do marca 1945 kierowała konspiracyjną działalnością harcerstwa żeńskiego. W Komendzie Pogotowia Harcerek (pełniącej w czasie wojny funkcję Głównej Komendy Harcerek) kierowała działem opieki nad dzieckiem, a od 1941 także działem służby sanitarnej. Reprezentowała harcerstwo w Radzie Głównej Społecznej Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1943 r. uniknęła aresztowania, jednak przez pewien czas musiała się ukrywać. Używała nazwiska „Jadwiga Ławińska”.

Brała udział w tajnym nauczaniu na kompletach w Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego.

Podczas powstania warszawskiego kierowała Komendą Pogotowia Harcerek. Podległe jej harcerki prowadziły akcję opieki zdrowotnej nad niemowlętami i zorganizowały punkt zbiorczy dla zagubionych dzieci. Po kapitulacji powstania znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd po uwolnieniu wyjechała do Krakowa, gdzie działała w Komitecie Opieki Społecznej jako naczelnik wydziału opieki nad dziećmi. Przystąpiła do ratowania przywiezionych z Warszawy dzieci, zakładając dla nich kilka zakładów pod Krakowem i na Podhalu. W lipcu 1945 rozwiązała Pogotowie Harcerek.

Po wojnie pracowała w Instytucie Higieny Psychicznej, a następnie jako adiunkt w Instytucie Gruźlicy. Organizowała szkolenia personelu medycznego, podejmowała wiele działań na rzecz opieki nad dziećmi. Nie wróciła już do działalności w harcerstwie, zajmowała się zbieraniem materiałów historycznych. W 80. rocznicę urodzin w domu w Konstancinie odbył się zlot jej współpracowniczek ze Szkoły Instruktorskiej na Buczu.

Autorka m.in. Harcerka na zwiadach i opracowań dotyczących udziału harcerek w walce z okupantem.

Została pochowana 31 lipca 1986 na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 52A-4-4).

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (13 stycznia 1955)

Bibliografia

• Andrzej Rembalski: Józefina Łapińska. W: Harcerski Słownik Biograficzny. T. I. Warszawa: 2006, s. 120–123.
• Józefina Łapińska (1900-1986). [w:] Bojownikom Niepodległości [on-line]. Fundacja Obchodów 100. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości. [dostęp 2024-04-20].