Język judeoportugalski
| Obszar |
Portugalia, Francja, Surinam, Antyle Holenderskie i inne | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
język martwy od początku XIX wieku, używany przez 2000 osób do celów liturgicznych | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| język urzędowy | nigdzie | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język judeoportugalski, język żydowsko-portugalski, język luzytański – martwy język z grupy romańskich, używany przez Żydów w Portugalii do XVI wieku, a wśród diaspory żydowskiej na świecie do początku XIX wieku, obecnie używany jako język liturgiczny w niektórych gminach żydowskich.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Rozwinął się na podstawie języka portugalskiego z dodatkiem zapożyczeń z hebrajskiego. Zawierał wiele archaizmów portugalskich. Był językiem diaspory żydowskiej w Portugalii aż do XVI wieku, kiedy to Żydów[a] w 1536 wygnano z tego kraju. Zapisywano go zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim (aljamiado português) lub łacińskim. Następnie Żydzi portugalscy (Sefardyjczycy) używali go w wielu miejscach we Francji, Niderlandach i w Anglii, a później także w obu Amerykach.
W Europie język judeoportugalski wywarł duży wpływ na język ladino oraz na bagitto (jeden z dialektów języka judeowłoskiego). Wśród diaspory był w użyciu aż do początku XIX wieku. W Ameryce wywarł wpływ na języki papiamento i saramakański.
Obecnie język judeoportugalski jest językiem liturgicznym (w ograniczonym zakresie) w niektórych gminach żydowskich. Posługuje nim się niemal 2000 osób.
Przykładowe hebraizmy
[edytuj | edytuj kod]| Judeoportugalski | Hebrajski | Polski |
|---|---|---|
| cados | kodesz | święty |
| jessiba | jesziwa | szkoła religijna |
| massó | macah | maca |
| misvá | micwah | przykazania |
| ros | rosz | głowa |
| rassim | raszim | głowy |
| rossaná | rosz haszanah | Nowy Rok |
| sabá | szabbat | sobota |
| sedacá | cedakah | miłosierdzie |
| queilá | qehila | wspólnota |
| quidus | kiddusz | błogosławienie wina |
| tebá | tewah | platforma w synagodze |
Archaizmy z języka portugalskiego
[edytuj | edytuj kod]| Judeoportugalski | Współczesny portugalski | Polski |
|---|---|---|
| algũa | alguma | jakaś |
| angora | agora | teraz |
| apartar | separar | oddzielić |
| aynda | ainda | teraz |
| dous | dois | dwa |
| he | é | jest |
| hũa | uma | (rodzajnik nieokreślony żeński) |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W teorii nie byli to żydzi, lecz chrześcijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu króla Manuela I z 1497. W praktyce ci tak zwani conversos lub marranos dalej potajemnie wyznawali judaizm, aż do chwili, gdy wykryła to inkwizycja i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.