Przejdź do zawartości

Jaskinia Ciemna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jaskinia Ciemna
Ilustracja
Rekonstrukcja obozowiska neandertalczyków
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Położenie

gmina Skała
w pobliżu wsi Smardzowice

Właściciel

Skarb Państwa
(Ojcowski Park Narodowy)

Długość

230 m

Wysokość otworów

410 m n.p.m.

Wysokość otworów
nad dnem doliny

65 m

Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Ciemna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Jaskinia Ciemna”
Ziemia50°11′48″N 19°49′54″E/50,196558 19,831803
Strona internetowa
Wejście do Jaskini Ciemnej
Platforma widokowa przy wejściu do jaskini. Z prawej strony skała Biała Ręka

Jaskinia Ciemnajaskinia położona na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego na zboczu Doliny Prądnika, w masywie Góry Koronnej.

Opis jaskini

[edytuj | edytuj kod]

Jaskinia jest uważana za największą pod względem wielkości komory na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[1]. Należy do najważniejszych stanowisk środkowej epoki kamienia w Polsce, na którym znaleziono liczne narzędzia krzemienne należące do kultury mikocko-prądnickiej[2][3]. Badania stratygraficzne miejsca śladów obecności człowieka wskazują na okres dolnego paleolitu (ok. 120 tys. temu). Z powodu zmiany klimatu – około 50 tys. lat temu – grupy neandertalczyków zaprzestały osadnictwa na tym terenie. W środkowej fazie ostatniego zlodowacenia ponownie pojawiły się grupy ludzkie reprezentowane przez Homo sapiens[4]. W 2018 roku archeolodzy odkryli na jej terenie paliczki – kości dłoni neandertalskiego dziecka, które zostały datowane na około 115 tys. lat[5][6]. Stały się one jednocześnie najstarszymi znanymi szczątkami ludzkimi na terenie dzisiejszej Polski. Odkrycie to zostało uznane za Najważniejsze Archeologiczne Odkrycie W Polsce 2018 w rankingu kwartalnika popularnonaukowego Archeologia Żywa[7].

W lipcu 1787 roku jaskinię zwiedzał król Stanisław August Poniatowski[8].

Jaskinia znajduje się na wysokości ok. 65 m nad dnem Doliny Prądnika, składa się z jednej olbrzymiej komory, 88 m długości, 23 m (maksymalnej) szerokości i nieco ponad 10 m wysokości, która u końca zwęża się i przechodzi w tzw. tunel[9]. Dno jaskini jest wyścielone warstwą osadów, miejscami dochodzącymi do 8 metrów[1]. W II połowie XX w. na powierzchni osadów występowały licznie kości i zęby niedźwiedzi jaskiniowych oraz pojedyncze kości wilka, lisa rudego, lisa polarnego, lwa jaskiniowego (Panthera spelaea), hieny jaskiniowej (Crocuta spelaea) oraz rosomaka (Gulo gulo). W warstwie osadów znaleziono dużą liczbę wyrobów krzemiennych oraz przepalonych kości zwierząt, które służyły za opał z powodu małej ilości drewna w czasie zlodowacenia[10].

W środkowej części komory występują stalagmity, których wysokość wynosi 1 metr. Strop jest pokryty licznymi stalaktytami rurkowymi. Charakterystyczne dla tego obiektu kotły wirowe w stropie osiągają średnicę 4 metrów[11].

W jaskini zaobserwowano siedem taksonów nietoperzy, bezkręgowce: między innymi muchówki, chrząszcze, skoczogonki oraz mięczaki, równonogi i błonkówki, a także trzynaście taksonów pajęczaków (pająków i kosarzy)[12]. Temperatura powietrza wynosi 7–8 °C.

Badanie obiektu

[edytuj | edytuj kod]

Informacje o jaskini zostały zapisane już w 1691 roku we Flores vitae B. Salomeae Virginis autorstwa Sebastiana Piskorskiego i w Actuarium Historiae Naturalis Regni Poloniae autorstwa Gabriela Rzączyńskiego z 1745 roku. W 1788 roku pisał o niej w pamiętnikach Franciszek Karpiński, a w 1822 Ambroży Grabowski w przewodniku Kraków i okolice.

Pierwsze badania naukowe były prowadzone w latach 1901–1909 i 1912 przez archeologa Stanisława Jana Czarnowskiego, następne prowadził w 1918 i 1919 archeolog Stefan Krukowski, a w latach 1963–1970 Stanisław Kowalski z Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Od 2007 roku do dziś badania prowadzi zespół badaczy z Zakładu Archeologii Epoki Kamienia Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z badaczami Działu Paleolitu i Mezolitu Muzeum Archeologicznego w Krakowie oraz paleontologami z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie[13].

Podczas pobytu 4 lipca 1787 roku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w komorze jaskini zorganizowano koncert. W późniejszych latach zwiedzali ją m.in. Hugo Kołłątaj, Franciszek Karpiński, Stanisław Staszic, Julian Ursyn Niemcewicz i Fryderyk Chopin[14].

W dwudziestoleciu międzywojennym po doprowadzeniu prądu z małej elektrowni zlokalizowanej przy Bramie Krakowskiej, prowadzono w niej badania podziemnego odbioru fal radiowych i z tego powodu – jako obiekt tajny – nie została zinwentaryzowana w 1951 roku, w pierwszym tomie Jaskiń Polski autorstwa Kazimierza Kowalskiego[13].

W 1924 roku jaskinia została uznana za zabytek[15].

Udostępnianie

[edytuj | edytuj kod]

Przed wejściem usytuowano zrekonstruowane obozowisko neandertalczyków oraz platformę widokową z panoramą na Dolinę Prądnika i wznoszącą się tuż obok charakterystyczną skałą wapienną zwaną Rękawicą lub Pięciopalcówką. Zwiedzanie odbywa się w okresie letnim, wyłącznie z przewodnikiem. Jaskinia jest oświetlona. Czas zwiedzania wynosi ok. 15 minut. W 1992 roku urządzono ścieżkę dydaktyczną wiodącą przez Górę Koronną i wzgórze Okopy[16][13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b OPN Jaskinia Ciemna ↓.
  2. Kmieciński 1989 ↓, s. 63.
  3. Gradziński i in. 2012 ↓, s. 22.
  4. Chochorowska i Dagnan-Ginter 1995 ↓, s. 25.
  5. Szymon Zdziebłowski: Odkryto najstarsze szczątki człowieka w Polsce. podroze.onet.pl, 2018-10-04. [dostęp 2018-10-04].
  6. Szymon Zdziebłowski, Odkryto najstarsze szczątki człowieka na terenie Polski. Mają ponad 100 tys. lat [online], Archeologia Żywa, 2019 [dostęp 2020-01-05] (pol.).
  7. Radosław Biel, 10 najważniejszych odkryć archeologicznych w Polsce 2018 [online], Archeologia Żywa, 4 stycznia 2019 [dostęp 2020-01-05] (pol.).
  8. Michał Wojenka, Napisy na ścianach Jaskini Złodziejskiej w Ojcowie. Przyczynek do studiów nad historią ruchu turystycznego w okolicach Ojcowa / Inscriptions on walls of Złodziejska Cave in Ojców. A contribution to the study of tourism history in the vicinity of Ojców, „Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, 29” [dostęp 2020-10-21] (ang.).
  9. Gradziński i in. 2012 ↓, s. 18.
  10. Chochorowska i Dagnan-Ginter 1995 ↓, s. 28.
  11. Gradziński i in. 2012 ↓, s. 19.
  12. Gradziński i in. 2012 ↓, s. 20.
  13. a b c Gradziński i in. 2012 ↓, s. 21.
  14. Szelerewicz i Górny 1986 ↓, s. 79.
  15. Szelerewicz i Górny 1986 ↓, s. 80.
  16. OPN 2012 ↓.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]