Jaz Psie Pole
51°07′39″N 17°03′45″E/51,127500 17,062500
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Droga wodna | |
| Lokalizacja |
na 2,93 km |
| Stopień wodny | |
| Budowa | |
| Lata budowy |
1892–1897 |
| Dane techniczne | |
| Rodzaj |
2 × kozłowo-iglicowy |
| Długość |
78,5 m |
| Różnica poziomów |
1,35 m |
| Liczba przęseł |
2 |
| Światła przęseł |
38+38 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
| 51°07′39″N 17°03′45″E/51,127500 17,062500
| |
Jaz Psie Pole – jaz kozłowo-iglicowy, położony we Wrocławiu, wybudowany w ramach Stopnia Wodnego Psie Pole. Jaz piętrzy wody odnogi rzeki Odry – w 2,930 km Starej Odry. Jaz został wybudowany podczas realizacji inwestycji z zakresu hydrotechniki prowadzonej we Wrocławiu, polegającej na przebudowie drogi wodnej na rzece Odra prowadzącej do i przez miasto, ale z pominięciem centrum miasta, tj. Śródmiejskiego Węzła Wodnego. Inwestycja ta była przeprowadzona w latach 1892–1897 i polegała na budowie nowego szlaku żeglugowego, głównie pod kątem możliwości przewozu drogą wodną materiałów masowych[1][2][3][4][5], szczególności węgla z Górnego Śląska. W tym celu, częściowo istniejącym wcześniej korytem, służącym do odprowadzenia wód wezbraniowych i powodziowych[a], a częściowo nowym Kanałem Miejskim przeprowadzono nową drogę wodną, tzw. Drogę Wielkiej Żeglugi, Wrocławski Szlak Miejski[3][6][7].
Jest to jedyny funkcjonujący obecnie jaz kozłowo-iglicowy na Odrze[3]. Jaz ten jest oparty na pierwszej konstrukcji na świecie (1834 r.) inż. Poiree, umożliwiającej przy całkowitym przegrodzeniu rzeki w pełni kontrolowanie zmian poziomów wody w stanowisku górnym stopnia[1][8].
Funkcje
[edytuj | edytuj kod]Jaz reguluje stany wody[1][5]:
- stan wody górnej dla Śluzy Miejskiej[b]
- stan wody dolnej dla Śluzy Szczytniki[c].
Na tym ramieniu rzeki:
- powyżej położony jest Jaz Szczytniki, wchodzący w skład poprzedniego stopnia wodnego – Stopień Wodny Szczytniki
- poniżej położony jest Jaz Różanka, wchodzący w skład następnego stopnia wodnego – Stopień Wodny Różanka.
Jaz przegradza koryto:
- na lewym brzegu tego koryta znajduje się teren osiedla Zacisze[d],
- prawy brzeg stanowi grobla, rozdzielająca Starą Odrę od żeglugowego Kanału Miejskiego[e].
Stara Odra:
- poniżej jazu, na prawym brzegu, łączy się z Kanałem Powodziowym i nieco dalej za Mostami Warszawskimi z Kanałem Żeglugowym,
- powyżej jazu, na lewym jej brzegu, oddziela się Kanał Miejski, którym biegnie Droga Wielkiej Żeglugi (Miejska Droga Wodna).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Przy normalnym piętrzeniu różnica poziomów wody wynosi 1,35 m. Jaz posiada dwa przęsła po 38 m każdy, co daje łącznie prześwit 76 m, przy całkowitej długość jazu wynoszącej 78,5 m. W każdym przęśle znajduje się po 29 sztuk (łącznie 58 sztuk) stalowych kozłów o rozstawie 1,26 m, i wysokości: w przęśle prawym 2,99 m, a w przęśle lewym 2,79 m. Na kozłach oparto pomosty o szerokości 1,1 m, umożliwiające operowanie iglicami. W każdym przęśle znajduje się po 316 iglic (łącznie 632 iglice), opieranych na kozłach i o próg jazu, o wymiarach: w przęśle lewym 0,12 × 0,12 × 3,0 m, a w przęśle prawym 0,12 × 0,12 × 3,2 m. Ponur wykonany jest z betonu – 2,20 m, poszur z bloków betonowych – 12,35 m. Dwa przyczółki i jeden filar środkowy (o szerokości 2,5 m), wykonane są również z betonu, a oblicowane kamieniem granitowym. Natomiast progi obu przęseł jazu wykonane są z ciosów granitowych. Iglice wykonane są z drewna. Na potrzeby obsługi jazu i magazynowanie niezbędnych elementów, wybudowano również budynki przy Ulicy Pasterskiej 1, 1a, 1b. Czas montażu lub demontażu ruchomej konstrukcji jazu wynosi co najmniej 8 godzin roboczych jednej brygady. Regulacja przepływu może być dokonywana poprzez demontaż części iglic. W przypadku konieczność przeprowadzenia jak największej ilość wód, np. podczas wezbrań, kozły po zdemontowaniu iglic, mogą zostać położona na dnie cieku[1][3][8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Poprzez przekopy wykonane w XVI wieku.
- ↑ Która podobnie jak Jaz Psie Pole, wchodzi w skład Stopnia Wodnego Psie Pole.
- ↑ Która wchodzi w skład Stopnia Wodnego Szczytniki, śluza ta położona jest na kanale Przekop Szczytnicki, natomiast w początkowym biegu Starej Odry położony jest Jaz Szczytnicki.
- ↑ Obszar tzw. Wielkiej Wyspy; położony na północny wschód od jazu.
- ↑ Położona na południowy zachód od jazu; na grobli przebiega Ulica Pasterska.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Encyklopedia Wrocławia, Jaz Psie Pole, s. 322.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia, Kanał Miejski, s. 342.
- ↑ a b c d wrosystem.um.wroc.pl: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Wrocław 2007, Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego (dostęp 2009-12-17).
- ↑ wroclaw.pl – Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego (dostęp 2009-12-17).
- ↑ a b Jaz Psie Pole na stronie Wratislaviae Amici (dostęp 2009-12-17).
- ↑ Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.s. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.s. Krzysztof Wos, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wisnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher, Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. bip.transport.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE, INSTYTUT INŻYNIERII TRANSPORTU, Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, SZCZECIN 2006 (dostęp 2009-12-17).
- ↑ Wrocławski Węzeł Wodny – Historia. 2wrzdh.ins.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-07)]. (dostęp 2009-12-17).
- ↑ a b Prosto z pokładu nr 27, rok III, Listopad 2005 r., www.nadbor.pwr.wroc.pl, Ryszard Majewicz, Żegluga wielka XIX wieku we Wrocławiu (dostęp 2009-12-17).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jaz Psie Pole w Wikimapii (dostęp 2009-12-17)
- Jaz Psie Pole na stronie Wratislaviae Amici (dostęp 2009-12-17)
