Klasztor Amesbury
51°10′19″N 1°47′03″W/51,171917 -1,784250 Kościół dawnego opactwa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Miejscowość | |
| Właściciel | |
| Obiekty sakralne | |
| kościół | |
| Fundator | |
| Data budowy |
2. połowa X w. |
| Data zamknięcia |
1539 |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
Położenie na mapie Anglii  | |
| 51°10′19″N 1°47′03″W/51,171917 -1,784250
| |
Klasztor Amesbury – klasztor istniejący w średniowieczu w Amesbury w Anglii (obecnie w hrabstwie Wiltshire w Wielkiej Brytanii), ufundowany w drugiej połowie X w. przez Elfrydę, żonę króla Anglii Edgara Spokojnego, jako klasztor żeński, w 1177 zamieniony przez króla Anglii Henryka II w klasztor podwójny (żeński i męski), rozwiązany w 1539. Ocalały kościół klasztorny służy jako anglikański kościół parafialny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Żeński klasztor benedyktyński w Amesbury został ufundowany ok. 979 przez Elfrydę, wdowę po królu Anglii Edgarze Spokojnym w ramach pokuty za zamordowanie syna i następcy Edgara, a jej pasierba, Edwarda Męczennika[1][2]. Wedle piętnastowiecznych źródeł przywilejem obdarzył go król Ethelred II Bezradny, który odwiedził to miejsce w 995. Według Domesday Book klasztor posiadał w końcu XI w. liczne dobra, jednak nie należał do znaczących miejsc kultu[1]. Istniał do 1177[1][2]. Tutejsze zakonnice zostały oskarżone o odstępstwa od reguły i powołano nowe zgromadzenie[3]. Nowej fundacji dokonał król Anglii Henryk II[1][2]. Także i ona miała stanowić akt pokuty – za zamordowanie przez zwolenników króla arcybiskupa Canterbury Tomasza Becketa[2]. Z kolei według Geralda de Barry była to jedna z trzech fundacji, jaką król obiecał papieżowi w zamian za zwolnienie ze ślubów krucjatowych[1].
Założeniem macierzystym nowej fundacji był francuski klasztor Fontevrault[1][2][3], gdzie przestrzegano reguły wzorowanej na benedyktyńskiej, a klasztor był podwójny (zarówno męski, jak i żeński)[2]. Do Amesbury przybyły nowe zakonnice z Francji i innych klasztorów angielskich podlegających Fontevrault, natomiast dotychczasowe mieszkanki klasztoru przeniesiono w inne miejsca[1]. Klasztor początkowo dobrze prosperował, obdarzony królewskimi łaskami i licznymi nadaniami[1][3]. Wzniesiono liczne zabudowania, w tym kościół. W ślad za królewskimi nadaniami swoje czynili możni świeccy i duchowni. Opieką darzył klasztor także syn Henryka II, Henryk III, który potwierdził nadania ojca i uzupełnił o własne, wspomógł rozbudowę zabudowań, a także kilkakrotnie go odwiedzał[1]. Związki króla z klasztorem zacieśniły się jeszcze za czasów kolejnego króla Anglii, Edwarda I. W 1285 wstąpiła do klasztoru jego córka Maria. Krótko po niej zrobiła to samo jego matka (wdowa po Henryku III) i zarazem babka Marii, Eleonora z Prowansji[1][3], która już wcześniej wspierała klasztor i stała za wstąpieniem do niego Marii. W 1291 Eleonora zmarła tutaj i została pochowana przed ołtarzem w kościele klasztornym. Po śmierci Edwarda I trafiła tu pod opiekę Marii jego najmłodsza córka Eleonora, która zmarła tutaj w 1311. Za życia Eleonory z Prowansji zakonnicą w Amesbury była także inna jej wnuczka, Eleonora, córka księcia Bretanii Jana II, późniejsza ksieni klasztoru w Fontevrault. Maria pozostawała tu aż do śmierci w 1332. Na początku XIV w. w klasztorze przebywało ponad 100 zakonnic[1].
Związki Amesbury z klasztorem macierzystym stopniowo się rozluźniały w trakcie konfliktów francusko-angielskich od końca XIII w.[1][3] i faktycznie klasztor z czasem całkowicie się usamodzielnił; po 1400 nie ma już wzmianek wskazujących na istnienie męskiego zgromadzenia (które już wcześniej było mniej liczne od żeńskiego[1]), a prawdopodobnie w XV w. klasztor przystąpił do zakonu benedyktynów[3]. Jego znaczenie w drugiej połowie XIV i XV w. stopniowo malało, podobnie jak liczba zakonnic (w 1381 jest wyliczonych tylko ok. 30). Tracił także źródła utrzymania[1]. Jeszcze w 1501 zatrzymała się w nim w drodze na swój ślub z księciem Walii Arturem Katarzyna Aragońska. W 1539 został rozwiązany podczas akcji likwidacji klasztorów za panowania Henryka VIII Tudora[1][4].
Klasztor obejmował teren o powierzchni ok. 5 ha. Oprócz kościoła klasztornego obejmował liczne inne budynki, mieszkalne i gospodarcze[1][5]. Należały do niego liczne dobra, które po rozwiązaniu klasztoru trafiały w różne ręce (sam klasztor jako pierwszy w 1540 przejął Edward Seymour), a kościół zaczął pełnić funkcję anglikańskiego kościoła parafialnego[6]. Inne budynki klasztorne stopniowo likwidowano, ostatnie z nich zostały zburzone w XIX w.[1][7]
Nazwę Amesbury Abbey (dosłownie: opactwo Amesbury) przejął otoczony parkiem duży budynek wzniesiony w XIX w. na terenie dawnego klasztoru według projektu Thomasa Hoppera, początkowo stanowiący rezydencję, w 1960 zamieniony na dom opieki[8][9].
Klasztor Amesbury pojawia się w legendach arturiańskich jako miejsce, w którym miała się schronić po śmierci Artura i umrzeć królowa Ginewra[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Houses of Benedictine nuns: Abbey, later priory, of Amesbury. W: A History of the County of Wiltshire. R. B. Pugh, Elizabeth Crittall. T. 3. London: 1956, s. 242–259.
- ↑ a b c d e f Early Christianity Here. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
- ↑ a b c d e f The Later Priory. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25].
- ↑ Catherine of Aragon. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
- ↑ What Did the Priory Consist of?. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
- ↑ Tithes. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
- ↑ The Lady Vanishes. [w:] Maryandmelor.com [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-27)].
- ↑ Amesbury Abbey. [w:] Historic England [on-line]. [dostęp 2018-11-26].
- ↑ Amesbury Abbey. [w:] Historic England [on-line]. [dostęp 2018-11-26].