Klasztor Reichenau
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
wyspa Reichenau |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Właściciel | |
| Typ zakonu |
męski |
| Założyciel klasztoru | |
| Data budowy |
założony 724 |
Położenie na mapie Niemiec  | |
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii  | |
| 47°41′55″N 9°03′43″E/47,698739 9,062081 | |
_001.jpg)
Klasztor Reichenau – opactwo benedyktyńskie na wyspie Reichenau na Jeziorze Bodeńskim w Niemczech.
Założone w 724 przez Pirmina (690–753), przeżywało swój rozkwit w IX–XI w. Obok klasztorów w St. Gallen i Fuldzie, najważniejszy ośrodek kultury, nauki i sztuki okresu karolińskiego i ottońskiego, słynący w X–XI w. z tworzonych tam rękopisów zdobionych wysokiej jakości miniaturami.
W 2000 wyspa klasztorna Reichenau została wpisana na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Za datę założenia opactwa przyjmuje się 724, kiedy biskup misyjny Pirmin (690–753) otrzymał od karolińskiego majordoma Karola Młota (686–741) zlecenie wybudowania klasztoru w celu chrystianizacji Alamanów[1][2].
Legenda o powstaniu opactwa
[edytuj | edytuj kod]Pirmina nad Jezioro Bodeńskie miał ściągnąć w celach misyjnych możny alemański o imieniu Sintlaz[3]. Razem udali się do Rzymu, gdzie papież Grzegorz II (660–731) udzielił Perminowi zezwolenia na wyświęcanie księży i powierzył mu misję chrystianizacji Alamanów[3]. Pirmin wrócił do Francji i wraz z 40 mnichami udał się do Alamanów[3]. Sintlaz podarował mu niezamieszkaną wyspę Sintlazau na Jezierze Bodeńskim[3]. Pirmin oczyścił ją z węży, ropuch i innych „jadowitych” zwierząt[3] – kiedy Pirmin zstąpił na wyspę, wszelkie robactwo uciekło[4]. Razem z towarzyszami wykarczowali teren i założyli klasztor[3].
Rozkwit
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze opactwo powstało w Mittelzell na północnym krańcu wyspy: drewniany kościół oraz klasztor, które wkrótce przebudowano. Od 746 wszystkie budynki były już kamienne. Położone pomiędzy Niemcami a Włochami opactwo cieszyło się przychylnością władców potężnych dynastii Karolingów i Ottonów, którzy nadali klasztorowi wiele ziem, w tym wyspę. Opaci z Reichenau doradzali władcom z dynastii Karolingów: cesarzowi Karolowi Wielkiemu (768–814) i Ludwikowi I Pobożnemu. Przyczyniło się to do podniesienia statusu opactwa, które stopniowo wyłączono spod władzy świeckiej, nadając mu jurisdictio fori, status księstwa oraz wyłączając spod jurysdykcji episkopatu. Klasztor cieszył się licznymi przywilejami – miał prawo poboru cła, prawo wyborcze oraz immunitet.
Lokalizacja przy ówczesnym szlaku do Rzymu sprawiła, że opactwo było odwiedzane przez pielgrzymów i kupców, którzy często pozostawiali cenne dary. Biskup Egiono z Werony rezydujący w Reichenau, zbudował w 799 kościół pod wezwaniem św. Piotra w Niederzell, małą romańską bazylikę, gdzie wiódł później życie eremity. W 830 Reichenau wzbogaciło się o przywiezione z Wenecji relikwie św. Marka, a w 925 o krzyż z krwią Chrystusa przywieziony prawdopodobnie przez Araba Hassana jako podarunek dla Karola Wielkiego. W poł. X w., na prośbę opata Alewicha (934–58) biskup Ulryk z Augsburga, który odwiedzał Reichenau, podarował klasztorowi wiele relikwii św. Maurycego.
Opactwo zostało przebudowane na początku IX w. przez opata Haito, wkrótce po jego powrocie z wyprawy do Konstantynopola. Kościołowi nadano formę bazyliki na planie krzyża z trzema nawami oraz transeptem. Świątynię poświęcono w 816. Układ nowych zabudowań klasztornych w Reichenau stał się wzorem dla standardowego planu budowy klasztorów benedyktyńskich, tzw. planu St. Gallen (825).
Najpotężniejszym opatem Reichenau był Hatto I (850–913), arcybiskup Moguncji (891–913), kanclerz Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 896 udał się wraz Arnulfem z Karyntii do Rzymu, gdzie papież Formozus (815–896) koronował Arnulfa na cesarza[5]. Papież podarował wówczas Hattonowi relikwie św. Jerzego, które przewiózł on przez Alpy do wschodniej Frankonii, gdzie dokonano ich podziału. Reichenau otrzymało fragment głowy świętego, który spoczął w kościele św. Jerzego w Oberzell. Po śmierci Arnulfa w 899 i objęciu władzy przez 7-letniego wówczas Ludwika IV Dziecię, Hatto I stał się obok Adalbera von Augsburg (zm. 909) najważniejszym opiekunem nieletniego króla z ogromnym wpływem na politykę[5]. Po śmierci Ludwika IV Dziecięcia Hatton miał mieć również wpływ na wybór Konrada I. (890–918) na króla Niemiec[5].
Opat Hatto I wzniósł kościół św. Jerzego w Oberzell we wschodniej części wyspy (896) oraz dokonał kolejnej przebudowy kościoła w Mittelzell, który otrzymał kwadratowy chór zachodni z szerokim transeptem zakończonym dwoma wieżami. Nowy kościół zachodni został poświęcony św. Markowi. Do wschodniego chóru dobudowano okrągłą kaplicę Św. Krzyża, w której spoczęły relikwie Krwi Przenajśw. Kościół został ponownie przebudowany ok. 1000 oraz na początku XI w. Opat Berno (1008–48) zastąpił część zachodnią obecnym transeptem otwierającym się na apsydę z wieżą, zdobioną lizenami i fryzami arkadowymi[6]. Świątynię poświęcono w 1048 w obecności cesarza Henryka III.
Upadek
[edytuj | edytuj kod]W miarę upływu czasu klasztor zaczął podupadać. W 1541 został włączony do diecezji w Konstancji, a tamtejsi biskupi objęli funkcje opatów. W opactwie pozostało zaledwie 12 zakonników łącznie z przeorem oraz kilku nowicjuszy. W 1757 zakonników usunięto siłą i przeniesiono do innych domów zakonnych. Przedstawiciele okolicznych klasztorów celebrowali msze w Reichenau aż do sekularyzacji opactwa w 1802.
Benedyktyni powrócili na wyspę we wrześniu 2001. W 2004 Cella S. Benedict uznana została za filię opactwa św. Marcina w Beuron.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Klasztor był jednym z najważniejszych ośrodków kultury, nauki i sztuki w średniowieczu. Poeta Walahfrid Strabo sprawował funkcję opata w latach 838–849. Tam powstały jego dwa słynne dzieła: napisane w 826 Visio Wettini (pol. „Wizja Wettina”) dokumentujące mistyczne doświadczenie pierwszego mentora Walafrieda[a] oraz jedna z pierwszych prac na temat botaniki Liber de cultura hortum („O pielęgnacji ogrodu”) z 827, opisująca 23 rośliny lecznicze i ich zastosowanie.
W Reichenau pracowali również: Herman z Reichenau (1013–54), znany XI w. astronom, matematyk, kompozytor i poeta, autor kroniki świata od narodzin Chrystusa po rok 1054, oraz jego uczeń Bertold z Reichenau, który kontynuował pracę kronikarską Hermanna do roku 1080.
Powstała tam słynna w X–XI w. szkoła miniatur, a sam klasztor posiadał bogatą bibliotekę. W skryptorium klasztoru powstał m.in. Kodeks Egberta (Codex Egberti). W drodze sekularyzacji cały zbiór manuskryptów przeszedł w posiadanie biblioteki dworskiej w Karlsruhe (1805), a następnie został przeniesiony do Biblioteki Kraju Związkowego Badenii. W skład kolekcji wchodzi 267 pergaminów, 162 pism na papierze, 212 tekstów zachowanych fragmentarycznie oraz wybór inkunabułów.
Reichenau słynęło również z malowideł ściennych. Unikatowe malowidła mistrzów szkoły z Reichenau zachowały się do dziś w kościele św. Jerzego w Oberzell (osiem fresków z X w.) oraz w kościele św. Piotra i Pawła w Niederzell (freski z pierwszej poł. XI w.).
Iluminowane rękopisy z okresu ottońskiego z klasztoru Reichenau zostały wpisane na listę Pamięci Świata UNESCO w 2003. Wyspa klasztorna Reichenau znajduje się na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO od 2000 roku[7].
Opaci Reichenau
[edytuj | edytuj kod]| Pirmin (724–727) | Heribrecht (916–926) | Frideloh von Heidegg (1139–1159) | Johann von Hundweil (1454–1464) | |
| Heddo (727–734) | Liuthard (926–934) | Ulrich IV von Heidegg (1159–1169) | Johann Pfuser v. Nordstetten (1464–1492) | |
| Keba (734–736) | Alawich I (934–958) | Diethelm von Krenkingen (1169–1206) | Martin von Weißenburg (1492–1508) | |
| Arnefrid (od 736 (?) do 746 (?)) | Ekkehard I (958–972) | Hermann von Spaichingen (1206) | Markus von Knöringen (1508–1516) | |
| Sidoniusz (746–760) | Ruodmann (972–985) | Heinrich von Karpfen (1206–1234) | Georg Fischer (1516–1519) | |
| Johannes (760–782) | Witigowo (985–997) | Konrad von Zimmern (1234–1253?) | Gallus Kalb (1519) | |
| Petrus z Reichenau (782–786) | Alawich II (997-1000) | Burkhard von Hewen (1253?-1259) | Markus von Knöringen (1523-1540) | |
| Waldo (786–806) | Werinher (1000–1006) | Berthold von Falkenstein (1258–1259) | Johann Truchseß von Waldburg-Zeil (1628–1644) | |
| Haito (806–823) | Immo (1006–1008) | Albrecht von Ramstein (1260–1294) | ||
| Erlebald (823–838) | Berno (1008–1048) | Markward von Veringen (1294–1296) | ||
| Ruadhelm (838?–842) | Ulrich I (1048–1069) | Heinrich von Klingenberg (1296–1306) | ||
| Walahfrid Strabo (838, 842–849) | Meginwart (1069–1070) | Diethbelm von Kastel (1306–1343) | ||
| Folkwin (849–858) | Ruopert (1071) | Eberhard von Brandis (1343–1379) | ||
| Walter (858–864) | Ekkehard II von Nellenburg (1071–1088) | Heinrich von Stöffeln (1379–1383) | ||
| Hatto II (864–871) | Ulrich II von Dapfen (1088–1123) | Mangold von Brandis (1383–1385) | ||
| Ruodho (871–888) | Rudolf von Böttstein (1123–1131) | Werner von Rosenegg (1385–1402) | ||
| Hatto I (888–913) | Ludwig von Pfullendorf (1131–1135) | Friedrich von Zollern (1402–1427) | ||
| Hugo (913) | Ulrich III von Zollern (1135–1136) | Heinrich von Hornberg (Abt von St. Peter) (1427) | ||
| Thieting (913–916) | Otto von Böttstein (1136–1139) | Friedrich von Wartenberg (1427–1453) |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tourist-Information Reichenau: Klostergeschichte. [w:] Reichenau-tourismus.de [on-line]. [dostęp 2016-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-19)]. (niem.).
- ↑ WHC Nomination Documentation: Monastic Island of Reicheneau. s. 8. [dostęp 2016-10-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Klaus Herbers, Peter Rückert: Pilgerheilige und ihre Memoria. BoD – Books on Demand, 2012, s. 146. ISBN 978-3-8233-6684-3. [dostęp 2016-10-15]. (niem.).
- ↑ Rolf Goetz, Mirko Milovanovic: Reiseführer Bodensee – Zeit für das Beste: Highlights, Geheimtipps, Wohlfühladressen. Bruckmann Verlag, 2015, s. 66. ISBN 978-3-7343-0579-5. [dostęp 2016-10-15]. (niem.).
- ↑ a b c Peter Herde: Hatto I.. W: Neue Deutsche Biographie 8. 1969, s. 60. [dostęp 2010-10-15]. (niem.).
- ↑ Praca zbiorowa: Sztuka Romańska. red. Rolf Toman. Tandem Verlag GmBH, 2008, s. 44. ISBN 978-83-7512-972-4.
- ↑ UNESCO: Monastic Island of Reichenau. [dostęp 2016-10-16]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Arno Borst: Mönche am Bodensee 610-1525. T. 5. Sigmaringen: Bodensee-Bibliothek, 1978. (niem.).
- Helmut Maurer (Red.): Die Abtei Reichenau. Neue Beiträge zur Geschichte und Kultur des Inselklosters. T. 20. Sigmaringen: Bodensee-Bibliothek, 1974. (niem.).
- Franz Quarthal: Reichenau. W: Franz Quarthal: Die Benediktinerklöster in Baden-Württemberg. T. 5. Ottobeuren: Germania Beneditctina, 1976, s. 503–548. (niem.).
- Walter Berschin (Red.), Theodor Klüppel: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 2: Die Legende vom Reichenauer Kana-Krug. Die Lebensbeschreibung des Griechen Symeon. Sigmaringen: 1992. (niem.).
- Walter Berschin, Johannes Staub (Red.): Reichenauer Texte und Bilder Nr. 3: Die Taten des Abtes Witigowo (985-997). Eine zeitgenössische Biographie des Purchart von der Reichenau. Sigmaringen: 1992. (niem.).
- Walter Berschin, Theodor Klüppel: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 4: Der Evangelist Markus auf der Reichenau. Sigmaringen: 1994. (niem.).
- Walter Berschin (Red.), Harald Drös: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 5: Das Wappenbuch des Gallus Öhem. Sigmaringen: 1994. (niem.).
- Bernd Konrad, Gertrud Weimar, Walter Berschin (Red.): Reichenauer Texte und Bilder Nr. 6: Heilige am Bodensee. Der spätgotische Flügelaltar im Reichenauer Münster (1498). Sigmaringen: 1997. (niem.).
- Walter Berschin (Red.), Walahfrid Strabo: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 7: Zwei Legenden (Blathmac, der Märtyrer von Iona (HY), Mammes, der christliche Orpheus). Sigmaringen: 1997. (niem.).
- Walter Berschin (Red.), Alfons Zettler: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 8: Egino von Verona. Der Gründer von Reichenau-Niederzell (799). Sigmaringen: 1999. (niem.).
- Walter Berschin (Red.), Richard Antoni: Reichenauer Texte und Bilder Nr. 9: Leben und Taten des Bischofs Pirmin. Eine karolingische Vita. Stuttgart: 2002. (niem.).
- Monika Spicker-Beck, Theo Keller: Klosterinsel Reichenau. Kultur und Erbe. Stuttgart: 2001. (niem.).
- Alfons Zettler. Die frühen Klosterbauten der Reichenau. Ausgrabungen – Schriftquellen – St. Galler Klosterplan. „Archäologie und Geschichte Tom 3”, 1988. Sigmaringen. (niem.).
- Wolfgang Erdmann: Die Reichenau im Bodensee. Geschichte und Kunst. Königstein i. Ts., 2004. ISBN 3-7845-1222-4. (niem.).
- Carla Th. Mueller, Werner Hiller-König: Die Schatzkammer im Reichenauer Münster. Königstein i. Ts., 2003. ISBN 3-7845-3190-3. (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona oficjalna gminy Reichenau. [dostęp 2009-02-24]. (niem.).
