Legion Ukraiński
Legion Ukraiński (niem. Ukrainische Legion, krypt. „Berg-Bauern Hilfe”, BBH[1]) – ukraińska formacja wojskowa, nazwa właściwa Oddział Wojskowy Nacjonalistów, w literaturze przedmiotu często określana potoczną nazwą Legionu Suszki[2], stworzona w wyniku porozumienia Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów z Abwehrą, działająca po stronie III Rzeszy podczas agresji Niemiec i ZSRR na Polskę 1939 r., wyposażona i zorganizowana przez Niemców.
Według planów niemieckich, Legion miał zostać użyty do wsparcia antypolskiej dywersji w Małopolsce Wschodniej. Plan ten został jednak zarzucony w ostatnich dniach sierpnia 1939, a sam Legion przeniesiony do służby pomocniczej. W związku z tym nie wziął udziału w walkach.
Utworzenie i organizacja Legionu
[edytuj | edytuj kod]
Po upadku Ukrainy Karpackiej, część siczowców zdołała zbiec przed niewolą węgierską za granicę. OUN utworzyła dla części z nich, z pomocą niemiecką, obóz w Bratysławie. Drugą część skierowano na obóz szkoleniowy w Alpy, a innych umieszczono w obozach na terenie Austrii oraz koło Hanoweru. Część z żołnierzy Siczy Karpackiej znalazła również schronienie i pracę w Brunszwiku i koło Brna, a część w zmilitaryzowanych obozach pracy w górach Harz i na Opolszczyźnie. Władze niemieckie wydały również pozwolenie na utworzenie ukraińskiego batalionu wojskowego, szkolącego się w okolicach Berlina.
Po nawiązaniu kontaktów pomiędzy OUN (Andrij Melnyk) a Abwehrą (adm. Wilhelm Canaris), w czerwcu 1939 zapadła decyzja o formowaniu oddziału. Miał on liczyć 250 żołnierzy i otrzymał kodową nazwę Bergbauern-Hilfe (BBH). Za formowanie jednostki miał odpowiadać najbliższy współpracownik Canarisa – płk Erwin Lahousen. Na czele Legionu Ukraińskiego stanął Roman Suszko, opiekę polityczną nad jednostką sprawował dr Jarosław Baranowśkyj, a przed Naczelnym Dowództwem Wehrmachtu (OKW) i ministrem spraw zagranicznych jednostkę reprezentował płk Riko Jaryj[3]. Szkolenie oddziałów Legionu zakończono 21 sierpnia 1939.
Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, która sprawowała polityczne zwierzchnictwo nad Legionem, chciała jego dalszej rozbudowy, co popierała Abwehra[4], ale sprzeciwiło się temu Oberkommando der Wehrmacht. Ostatecznie o przeznaczeniu Legionu zadecydowano na konferencji w Jełowej 12 września 1939 r.
Szkolenie żołnierzy i oficerów Legionu odbywało się początkowo w miejscowości Saubersdorf (około 12 km na południowy zachód od Wiener Neustadt) w Austrii, a następnie także w niemieckich ośrodkach wojskowych m.in. w Nysie i we Wrocławiu na Śląsku oraz w Bawarii na poligonie nad jeziorem Chiemsee[3].
W skład legionu wchodziły dwa bataliony (kurenie): pod dowództwem Osypa Karaczewskiego i Jewhena Hotowycza. Ochotnicy do Legionu pochodzili z zorganizowanych przez Niemców ukraińskich batalionów pracy, skupiających byłych siczowców z Karpato-Ukrainy, którzy po upadku tego państwa dostali się do niewoli rumuńskiej i węgierskiej oraz z ukraińskich emigrantów mieszkających w Niemczech i obywateli polskich z Małopolski Wschodniej. Początkowo byli oni wyposażeni w mundury gwardii kanclerza Austrii Kurta Schuschnigga. 1 batalion (kureń) był uzbrojony w 47 karabinów, 3 karabiny maszynowe, 56 rewolwerów kalibru 9 mm, po dwa granaty na żołnierza oraz w 6 automatów. Uzbrojenie 2 batalionu było najprawdopodobniej podobne z tym, że w ramach tej jednostki działał specjalny oddział przeznaczony do celów dywersyjnych, którego członkowie zostali uzbrojeni w nowoczesne pistolety maszynowe MP 38 i po cztery ręczne granaty[3].
Na krótko przed rozpoczęciem wojny niemiecko-polskiej otrzymali umundurowanie Wehrmachtu[5], które zostało pozbawione wszelkich odznak i przefarbowane na kolor ciemnozielony.
Szkolenie i szlak bojowy
[edytuj | edytuj kod]Do szkolonych oddziałów dołączono kursantów szkoły junackiej. Szkolenie oddziałów zakończyło się 21 sierpnia 1939 sformowaniem Legionu w sile dwóch batalionów (kureni), o liczebności 300 osób. Oddział pozostawał pod nadzorem mjr Dehmela. W momencie rozpoczęcia wojny planowano powierzyć Legionowi działania specjalne – przerzucić go przez Słowację na tereny ukraińskie, gdzie miał być bazą do tworzenia oddziałów partyzanckich. Ukraińcy szacowali, że w ewentualnym powstaniu mogło wziąć udział około 1300 oficerów i 12 000 żołnierzy.
Jednak władze niemieckie nie były do końca zdecydowane, co z oddziałem począć. 18 sierpnia mjr Schtoltze przekazał rozkaz pogotowia bojowego. 23 sierpnia 1939 Niemcy podpisały porozumienie z ZSRR, w związku z czym Prowid Ukraińskich Nacjonalistów przekazał kierownictwu krajowemu OUN zakaz wzniecania powstania. W tym samym dniu zapadła decyzja Niemiec o niewykorzystywaniu oddziałów ukraińskich w planowanej wojnie, a 1 września 1939 wydano rozkaz o przesunięciu oddziału do służby pomocniczej.
Od 9 września 1939 Legion Ukraiński uczestniczył w niemieckiej inwazji na Polskę, wchodząc w skład niemieckiej 14 Armii gen. Wilhelma Lista, stacjonował w Medzilaborcach na Słowacji. Stamtąd wraz z ze słowacką 2. Dywizją Piechoty „Škultéty”[6]ruszył na Baligród. Maszerując na tyłach wojsk niemieckich, poprzez Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne i Sambor, część legionu dotarła do Komarna, gdzie otrzymała rozkaz natychmiastowego zatrzymania się. Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną[7] legion został wycofany do Krosna, a następnie do Zakopanego, gdzie mieściła się ukraińska szkoła policyjna pod nazwą „Ukraińska Sotnia Szkoleniowa”, zorganizowana przez kierownictwo OUN pod dowództwem niemieckiego oficera mjr. Wilhelma Krügera. Inny oddział Legionu poszedł w kierunku południowym docierając w tym czasie w rejon Stryja[8]. W trakcie działań Legion dokonał kilku ataków na polskie garnizony i niewielkie oddziały WP. Wedle oficjalnego raportu jednostka zdobyła: 7 armat, 80 lekkich karabinów maszynowych, 3000 karabinów, 14 800 granatów oraz 54 pojazdy mechaniczne.[9]
Ostatecznie Legion został rozwiązany po agresji ZSRR na Polskę, gdy okazało się, że ZSRR wykonał zobowiązania wobec III Rzeszy wynikające z paktu Ribbentrop-Mołotow.
Członkowie Legionu zasilili następnie szeregi Werkschutzu – paramilitarnej straży przemysłowej pilnującej zajęte przez Niemców zakłady w Skarżysku, Stalowej Woli i Starachowicach. Pozostali legioniści zaciągnęli się do oddziałów Bahnschutzu – straży kolejowej oraz niemieckiej policji pomocniczej Hilfspolizei[10].
Członkowie Legionu weszli między innymi w 1941 w skład dwóch ukraińskich batalionów: „Nachtigall” i „Roland”, pod zbiorczą nazwą Drużyny Ukraińskich Nacjonalistów. Uczestniczyły one w początkowej fazie ataku Niemiec na ZSRR[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ „The code name of the Ukrainian operation was „Berg-Bauern-Hilfe” [en. Hill Farmers Relief]. „Arrangements for the organization of a Ukrainian revolt,” wrote Lahousen, „will be made pursuant to instructions from Abwehr II by the II representative at Abwehrstelle VIII (Breslau). This will necessitate close co-operation with the Ukrainian Military Staff” [w:] Heinz Höhne. Canaris. 1979. ISBN 0-385-08777-2. str. 338
- ↑ M. Šmigeľ, Ukrainský legión Romana Suška. Útok zo Slovenska na Poľsko (1939), w: Slovenska Republiká 1939 – 1945 očami mladých historikov, t. I, Banská Bystrica 2006, s. 285; „Ukraińcy nazwali go imieniem Bandery.” [w:] Włodzimierz Bonusiak. Kto zabił profesorów lwowskich? ISBN 83-03-02876-6. 1989. str. 27
- ↑ a b c A. Boljanovs'kyj, Ukrains'ki vijs'kovi formuvannja v zbrojnych sylach nimeččyny (1939 - 1945), L'vivskij Nacional'nyj Universytet im. Ivana Franka (2003);M. Šmigeľ, Ukrainský legión Romana Suška. Útok zo Slovenska na Poľsko (1939), w: Slovenska Republiká 1939 – 1945 očami mladých historikov, t. I, Banská Bystrica 2006,
- ↑ Jan Gajewski. Canaris. 1981 str. 153
- ↑ „12 000 Mann, zum Kampf an der Seite der Wehrmacht aufstellen und zugleich einen Aufstand in Galizien inszenieren. Deckname des ukrainischen Unternehmens -"Berg-Bauern-Hilfe”. „Die Vorbereitungen zur Organisation eines ukrainischen Auf Standes”. [w:] Heinz Höhne. Canaris: Patriot im Zwielicht. Bertelsmannn 1976. s. 323.
- ↑ „Granicę polsko-słowacką przekraczają oddziały słowackie oraz legion ukraiński płk. Romana Suszki (złożony z dwóch batalionów piechoty, liczący kilkuset członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów - OUN” Andrzej Krzysztof Kunert. Rzeczpospolita walcząca. 1993 str. 42.
- ↑ „Jednak „legion” nie zdążył wejść do Lwowa, gdyż uprzedziła go Armia Czerwona, która 17 września [...] [w:] „Śląskie studia historyczne. 1975. T. I., str. 64
- ↑ Roman Wysocki - „Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929-1939”, Lublin 2003,s. 355; G. Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, Warszawa 2006, s. 70
- ↑ A. Boljanovs'kyj, Ukrains'ki vijs'kovi formuvannja v zbrojnych sylach nimeččyny (1939 - 1945), L'vivskij Nacional'nyj Universytet im. Ivana Franka (2003), s. 37, M. Patelski, Udział Legionu Ukraińskiego w agresji na Polskę, (w:) Wrzesień - październik 1989 rok. Dwufrontowa wojna Polska, pod red. A. Woźnego i B. Kubis, Opole 2009, s. 82
- ↑ A. Boljanovs'kyj, Ukrains'ki vijs'kovi formuvannja v zbrojnych sylach nimeččyny (1939 - 1945), L'vivskij Nacional'nyj Universytet im. Ivana Franka (2003
- ↑ „Z chwilą agresji na Związek Radziecki „Legion Ukraiński”, w składzie dywizji specjalnej „Brandenburg” [...]. [w:] Mieczysław Juchniewicz. Polacy w radzieckim ruchu podziemnym i partyzanckim, 1941-1944. Wojskowy Instytut Historyczny, Wojskowy Instytut Historyczny. 1973 str. 18
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Wysocki, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929-1939, Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003, ISBN 83-227-2101-3, OCLC 830543871.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ukrainische Legion (ang.)