Leo Blech
 Leo Blech w 1913 r. | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 kwietnia 1871 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 sierpnia 1958 |
| Zawód, zajęcie | |
Leo Blech (ur. 21 kwietnia 1871 w Akwizgranie, zm. 25 sierpnia 1958 w Berlinie) – niemiecki kompozytor i dyrygent. Prawdopodobnie najbardziej znany jest ze swojej pracy w Königliches Opernhaus (później Berlińskiej Opery Narodowej / Staatsoper Unter den Linden) w latach 1906–1937, a później jako dyrygent berlińskiej Städtische Oper w latach 1949–1953. Blech był znany z rzetelnych, klarownych i eleganckich wykonań, zwłaszcza utworów Wagnera, Verdiego i Carmen Bizeta (tę operę dyrygował ponad 600 razy) oraz doceniany za wrażliwość akompaniatorską[1].
Wczesne lata i edukacja
[edytuj | edytuj kod]Blech urodził się jako szóste dziecko w żydowskiej rodzinie w Akwizgranie w Prusach Reńskich. Jego ojciec był producentem szczotek i pędzli, w dokumentach wymieniany jest także jako właściciel sklepu z fortepianami. Dwaj starsi bracia pobierali lekcje gry na tym instrumencie, starsza siostra posiadała przynajmniej jeden fortepian. Leo również otrzymywał lekcje gry i występował publicznie w wieku 7 lat w Akwizgranie[1].
Po ukończeniu Hochschule für Musik w Berlinie, gdzie uczył się gry na fortepianie u Ernsta Rudorffa i kompozycji u Woldemara Bargiela, Leo Blech studiował prywatnie u Engelberta Humperdincka[2].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Po krótkiej pracy w handlu, w 1893 r. został dyrygentem w Stadttheater Aachen. Debiut w tej roli odbył się podczas premierowego wykonania opery własnego autorstwa pt. Aglaja do libretta Davida Kunhardta w dniu 4 października 1893 r.[1]
W latach 1899–1906 dyrygował w Neues Deutsches Theater w Pradze, po czym przeniósł się do Königliches Opernhaus w Berlinie. W 1913 awansował na generalnego dyrektora muzycznego. W latach 1923–1926 zajmował różne stanowiska w operach w Berlinie i Wiedniu, m.in. w Deutsches Opernhaus, Volksoper Berlin i Volksoper w Wiedniu. W 1926 powrócił do Staatsoper unter den Linden, gdzie pozostał do czasu, gdy antysemicka polityka Adolfa Hitlera zmusiła go w 1937 roku do emigracji do Rygi, stolicy Łotwy. Tam dyrygował orkiestrą Łotewskiej Opery Narodowej i Baletu, wykładał także w konserwatorium ryskim, koncertował w Tallinnie, Moskwie i Leningradzie[1].
Biorąc pod uwagę znaczącą reputację Blecha w Niemczech i za granicą, Hermann Göring, ówczesny zastępca Hitlera, we wrześniu 1941 r. wydał rozkaz majorowi Karlowi Heise, szefowi Schutzpolizei w okupowanej przez Niemców Rydze, aby przyznał Blechowi i jego żonie wizę wyjazdową do neutralnej Szwecji[3][4]. Dyrygent stał się jedynym żydowskim ocalałym z Rygi, który uciekł w wyniku interwencji na tak wysokim szczeblu[5].
W czasie i po II wojnie światowej Blech dyrygował w Sztokholmskiej Operze Królewskiej. W 1949 r. wrócił do Berlina, aby dyrygować w Städtische Oper (Opera Miejska), gdzie pracował do 1953 roku[1].
Blech wykonywał nagrania muzyki operowej i orkiestrowej dla wytwórni płytowych Deutsche Grammophon, HMV, Ultraphon/Telefunken, Decca i Elite[6][7][gdzie?][8][gdzie?].
Latem 1953 nasilające się problemy ze słuchem i upadek, zmusiły dyrygenta do zakończenia kariery. Zmarł w Berlinie w 1958 r. i został pochowany na cmentarzu przy Heerstrasse (sektor 20 Las 1e)[4].
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Blech był żonaty z sopranistką Marthą Frank-Blech (ur. 1871 w Sondershausen, zm. 1962 w Berlinie) od 1899 r. Mieli dwoje dzieci[4]. Syn Wolfgang (ur. w 1904 r. w Pradze, zm. w 1988 w Los Angeles) został biznesmenem i w 1936 wyemigrował do USA. Córka Luise (Lisel) (ur. w 1913 w Berlinie-Charlottenburgu, zm. w 2006 r. w Sztokholmie) została śpiewaczką (sopran) jak jej matka. Jej pierwszym mężem był węgierski pianista Arpád Sándor (1896-1972)[4]. Luise wyemigrowała do Szwecji w 1936 i poślubiła w Sztokholmie w roku 1938 niemiecko-szwedzkiego dyrygenta Herberta Sandberga (1902-1966), ucznia jej ojca[9].
Kompozycje
[edytuj | edytuj kod]- Aglaja (opera, Aachen 1893)
- Cherubina (opera, Aachen 1894)
- Von den Englein (chór żeński 1898)
- Sommernacht (chór mieszany 1898)
- Waldwanderung (na orkiestrę, 1901)
- Gavotte na wiolonczelę i fortepian op. 10b (1902)
- Das war ich! (opera, Drezno 1902, libretto Richard Batka)
- Alpenkönig und Menschenfeind (przeróbka opery Ferdinanda Raimunda, Drezno 1903)
- Aschenbrödel (opera, Praga 1905)
- Versiegelt (opera, Hamburg 1908)
- Kinderlieder: piosenki dla małych i dużych na głosy i fortepian (6 tomów 1913–1926)
- Rappelkopf (poprawiona wersja Alpenkönig und Menschenfeind, Berlin 1917)
- Die Strohwitwe (operetta, Hamburg 1920)
Blech komponował także utwory orkiestrowe, chóralne, kameralne i pieśni.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Leo Blech | Portal Rheinische Geschichte [online], www.rheinische-geschichte.lvr.de [dostęp 2022-06-18] (niem.).
- ↑ Leo Blech Biography, Songs, & Albums [online], AllMusic [dostęp 2022-06-18] (ang.).
- ↑ Leon Goldensohn, The Nuremberg interviews. An American psychiatrist’s conversations with the defendants and witnesses, London 2010, s. 107, ISBN 978-1-4090-7844-9, OCLC 1028191207 [dostęp 2022-06-18].
- ↑ a b c d Lexikon verfolgter Musiker..., Leo Blech [online], www.lexm.uni-hamburg.de [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Andrej Angrick, The „final solution” in Riga. Exploitation and annihilation, 1941-1944, First paperback edition, New York 2012, s. 115, ISBN 978-0-85745-601-4, OCLC 759912279 [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Blech, Leo – Discography of American Historical Recordings [online], adp.library.ucsb.edu [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Jonathan Brown, Great Wagner conductors. A listener’s companion, O’Connor, A.C.T. 2014, ISBN 978-0-9871556-5-8, OCLC 867767476 [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Roger Flury, Giacomo Puccini. A discography, Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2012, ISBN 978-0-8108-8329-1, OCLC 848918197 [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Herbert L Sandberg – Svenskt Biografiskt Lexikon [online], sok.riksarkivet.se [dostęp 2022-06-18].