Maria Dembowska (bibliograf)

Maria Dembowska

Zdjęcie z 1979 – archiwum Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
Data i miejsce urodzenia	15 listopada 1914 Łódź
Data i miejsce śmierci	26 czerwca 2008 Warszawa
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: bibliotekoznawstwo i informacja naukowo-techniczna
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1960
Habilitacja	1965
Profesura	1973
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Łódzki Uniwersytet Warszawski Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie
Odznaczenia

Grób Marii Dembowskej na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

Maria Henryka Dembowska (ur. 15 listopada 1914 w Łodzi, zm. 26 czerwca 2008 w Warszawie) – polska bibliograf, bibliotekoznawca, specjalista z zakresu dokumentacji i informacji naukowej, naukoznawstwa; w latach 1966–1975 dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Praca zawodowa i naukowa

W 1939 ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu, po powstaniu warszawskim uczestniczyła w akcji ratowania warszawskich zbiorów bibliotecznych. Po wojnie pracowała w Państwowym Instytucie Książki w Łodzi jako adiunkt (i kierownik Wydziału Dokumentacji); jednocześnie współpracowała z pierwszą Katedrą Bibliotekoznawstwa powołaną na Uniwersytecie Łódzkim pod kierownictwem prof. Jana Muszkowskiego i była jego asystentką- wolontariuszką. Od 1949 związała się z Biblioteką Narodową, gdzie w latach 1949–1957 kierowała Zakładem Bibliografii Retrospektywnej, organizując warsztat polskiej narodowej bibliografii (Bibliografia polska 1901–1939) oraz Pracownią Problemów Dokumentacji i Informacji Naukowej. W 1960 obroniła doktorat, w 1965 habilitowała się. W czasie pracy na stanowisku dyrektora Biblioteki PAN została profesorem nadzwyczajnym (1973).

W latach 1974–1981 i 1984–1986 była profesorem w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Wypromowała 43 magistrów i czterech doktorów.

Jako dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie zainicjowała opracowanie Słownika polskich towarzystw naukowych oraz bibliografii naukoznawstwa.

Redagowała lub współredagowała:

• „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego” (w latach 1956–1964, wraz z Heleną Hleb-Koszańską i Henrykiem Sawoniakiem),

• „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej” (1958–1962),

• „Przegląd Biblioteczny” (w latach 1969–1978).

Była inicjatorką utworzenia Nagrody Naukowej im. Adama Łysakowskiego, pierwszą przewodniczącą Komisji ds. tej nagrody i jej sponsorem. W Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich pełniła funkcję Sekretarza Generalnego Zarządu Głównego (1957–1960, 1960–1963), otrzymała w 1985 tytuł członka honorowego tej organizacji.

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym (kwatera 4-3-8).

Publikacje

Łącznie ogłosiła ponad 180 publikacji, m.in.:

• Terminologia bibliograficzna. „Biuletyn Instytutu Bibliograficznego”, 1954, t. 4, nr 5.

• Metoda Bibliografii polskiej Karola Estreichera (1954; wyd. 2 rozszerzone i uzupełnione 1970, wyd. 3 w 2001 r.); w 1960 na podstawie tej pracy uzyskała stopień naukowy doktora na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego, inicjatorem przygotowania rozprawy był Adam Łysakowski, promotorem w przewodzie doktorskim – Helena Więckowska, recenzentem rozprawy – Aleksander Birkenmajer.
• Dokumentacja i informacja naukowa : zarys problematyki i kierunki rozwoju. Warszawa : SBP, 1965 (rozprawa habilitacyjna).
• Problemy bibliotek naukowych : z zagadnień informacji naukowej. Warszawa : Biblioteka PAN, 1971.
• Informacja naukowa w Polsce : rozwój, stan obecny i perspektywy. Warszawa Biblioteka PAN, 1973.
• Nauka o informacji naukowej (informatologia) : organizacja i problematyka badań w Polsce. Warszawa : IINTE, 1991.
• Bibliotekarstwo polskie 1925–1951 w świetle korespondencji jego współtwórców. Wyboru z listów Adama Łysakowskiego, Mariana Łodyńskiego, Józefa Grycza i Heleny Hleb-Koszańskiej dokonała, wstępem, przypisami i indeksem opatrzyła Maria Dembowska. Warszawa : SBP, 1995 ISBN 83-85778-36-5.
• Bibliologia, bibliografia, bibliotekoznawstwo, informacja naukowa : wybór prac. Warszawa : Biblioteka PAN, 1999 ISBN 83-901688-6-3.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1987)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976)
• Złoty Krzyż Zasługi (1968)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1964)

Bibliografia

• Dembowska Maria, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-14] .
• Barbara Sosińska-Kalata, Maria Dembowska 1914–2008. „Przegląd Biblioteczny” 2008 nr 4, s. 555–559; PL ISSN 0033-202X 0033-202X.
• Maria Dembowska. W kręgu bibliografii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Księga jubileuszowa w 70-lecie pracy zawodowej, pod red. J. Sadowskiej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2007 ISBN 978-83-7009-608-3.
• Słownik biograficzny profesorów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2004.
• Jadwiga Sadowska, Dembowska Maria Henryka. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement III. Warszawa, Wydawnictwo SBP, 2010. ISBN 978-83-61464-48-8.
• nekrolog