Michaił Łoris-Mielikow
 Portret z 1888 r. pędzla Iwana Ajwazowskiego | |
| Pełne imię i nazwisko |
Michaił Tariełowicz Łoris-Mielikow |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
19 października?/31 października 1824 |
| Data i miejsce śmierci | |
| minister spraw wewnętrznych Imperium Rosyjskiego | |
| Okres |
od 6 sierpnia 1880 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| generał adiutant | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 października 1824 |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1843–1883 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Lejb-Gwardyjski Grodzieński Pułk Huzarów, Tereckie wojsko kozackie |
| Główne wojny i bitwy |
wojna kaukaska, wojna krymska, wojna rosyjsko-turecka (1877–1878) |
Michaił Tariełowicz Łoris-Mielikow[a] (ur. 19 października?/31 października 1824 w Tyflisie, zm. 24 grudnia 1888 w Nicei[1]) – rosyjski wojskowy i polityk pochodzenia ormiańskiego, minister spraw wewnętrznych Imperium Rosyjskiego w latach 1880–1881, generał kawalerii.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Generał-gubernator charkowski
[edytuj | edytuj kod]5 kwietnia 1879 został mianowany tymczasowym generał-gubernatorem guberni charkowskiej. Swoją nominację zawdzięczał wyróżnieniu się w wojnie rosyjsko-tureckiej. Razem z nim stanowiska tymczasowym gubernatorów petersburskiego i odeskiego mianowano Josifa Hurkę i Eduarda Totlebena. Zadaniem nowo nominowanych urzędników było zwalczanie nielegalnego ruchu rewolucyjnego, toteż otrzymali oni szerokie prerogatywy: prawo aresztowania, kierowania przed sąd wojskowy i deportowania każdego podejrzanego oraz dowolnego zawieszania druku czasopism[2].
12 lutego 1880 nominowany na przewodniczącego Najwyższej Komisji Zarządzającej do Spraw Zachowania Ładu Państwowego. W ramach jej działalności wydał odezwę do narodu, apelując o przywrócenie porządku, co miało służyć dalszemu pokojowemu rozwojowi kraju[3]. Ujednolicono również kompetencje generał-gubernatorów i ustalono sposób ich współpracy z Komisją[3]. Już po ośmiu dniach od podjęcia pracy przewodniczącego Komisji Łoris-Mielikow został na ulicy zaatakowany przez Ippolita Młodieckiego[b][3].
Minister spraw wewnętrznych
[edytuj | edytuj kod]W sierpniu 1880 mianowany ministrem spraw wewnętrznych[1]. Jego nominacja nastąpiła po próbie wysadzenia Pałacu Zimowego przez Stiepana Chałturina, działacza Narodnej Woli. Na naradzie z udziałem cara Aleksandra II, w czasie której omawiano ewentualną zmianę kursu politycznego w związku z kolejnym zamachem, Łoris-Mielikow przedstawił najbardziej spójny plan[3]. Jak pisze Bazylow:
proponował skupienie całej władzy w rękach jednego człowieka, który by ciesząc się absolutnym zaufaniem monarchy umiał jednocześnie kultywować zasady silnej ręki i nieodzowne w danej chwili zasady pewnego liberalizmu[3]
Aleksander II natychmiast zdecydował o powierzeniu mu stanowiska ministra spraw wewnętrznych, jak również powierzeniu kilku innych tek ministerialnych liberałom[4]. Okres sprawowania przez niego tegoż urzędu określany jest w literaturze mianem "dyktatury serca", zaś polityka Łorisa-Mielikowa – "polityką wilczej paszczy i lisiego ogona"[3].
W okresie urzędowania Łorisa-Mielikowa doszło do liberalizacji polityki wewnętrznej: ograniczono budżet tajnej policji, zredukowano liczbę skazywanych na deportację, ożywił się ruch ziemski, III Oddział Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości[c] zmieniono w departament policji państwowej. Na przełomie lat 1880/1881 minister, wobec powodzenia wcześniejszych działań, przystąpił do wdrażania dalej idących projektów politycznych[5]. Najważniejszy z nich zakładał włączenie przedstawicieli społeczeństwa (częściowo wskazanych przez cara, częściowo zaś wytypowanych w wyborach) w dyskusji nt. reform finansów państwa i reformy administracyjnej[4]. Wymienieni przedstawiciele – urzędnicy carscy oraz delegaci miast i ziemstw – mieli utworzyć Komisję Ogólną[6], zaś 10-15 najwybitniejszych wejść do Rady Państwa[7]. Kolejnym krokiem miało być przekonanie Aleksandra II do wprowadzenia w Rosji konstytucji[6]. Nie zamierzał przy tym zrezygnować ze zwalczania podziemnych organizacji rewolucyjnych[8].
1 marca 1881[d] projekty utworzenia Komisji Ogólnej za godne rozważenia uznał Aleksander II, jednak jeszcze tego samego dnia padł ofiarą zamachu Narodnej Woli[4]. Łoris-Mielikow miał nadzieję, że politykę zamordowanego cara będzie kontynuował jego syn, jednak Aleksander III całkowicie zmienił kurs[9]. Polityka Łorisa-Mielikowa (podał się do dymisji 29 kwietnia 1881) została zarzucona na rzecz konserwatyzmu, którego głównym teoretykiem był Konstantin Pobiedonoscew[10].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W polskiej literaturze przedmiotu rozpowszechniona jest także niedokładna transliteracja Loris-Mielikow. Por. Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 12.. Występuje również jako Michaił Loris-Melikow np. Michaił Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, 2000, ISBN 83-05-13167-X. i Michaił Lorys-Mielikow (Jan Kucharzewski Od białego caratu do czerwonego, tom 1–7, Warszawa 1923–1935, Wyd. Kasy im Mianowskiego), Wyd. I powojenne pod red. nauk. Andrzeja Szwarca i Pawła Wieczorkiewicza. Warszawa 1998-2000 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-12453-9)
- ↑ Nie miał on związków z Narodną Wolą, chociaż organizacja ta, w oświadczeniu odnoszącym się do zamachu, stwierdziła, że Młodiecki był socjalistą-rewolucjonistą. Por. Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 130.
- ↑ Tj. tajną policję.
- ↑ Data według obowiązującego w Imperium Rosyjskim starego stylu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Михаил Тариелович Лорис-Меликов
- ↑ Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 82.
- ↑ a b c d e f Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 126-130.
- ↑ a b c Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 398. ISBN 978-83-233-2615-1.
- ↑ Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 132–133.
- ↑ a b Heller M.: Historia Imperium Rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 609. ISBN 978-83-05-13522-1.
- ↑ Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 163.
- ↑ Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 134.
- ↑ Bazylow L.: Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878–1881. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960, s. 208.
- ↑ Riasanovsky N. V., Steinberg M. D.: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 406. ISBN 978-83-233-2615-1.