Nieman
55°02′N 22°02′E/55,033333 22,033333 Ruiny zamku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1722 | ||||
| Powierzchnia |
14 km² | ||||
| Wysokość |
20 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
40162 | ||||
| Kod pocztowy |
238710 | ||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |||||
| 55°02′N 22°02′E/55,033333 22,033333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Nieman, Ragneta[2] (ros. Неман, niem. Ragnit i lit. Ragainė) – miasto w Rosji, w obwodzie królewieckim, siedziba administracyjna rejonu niemanskiego. W 2021 roku liczyło 10 765 mieszkańców.
Miejscowość położona jest na lewym brzegu rzeki Niemen, przy granicy z Litwą, ok. 8 km na wschód od Tylży.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość założona na miejscu pruskiego grodu plemienia Skalowów, który był centralnym ośrodkiem pruskiej krainy Skalowii, zdobytego w 1277 przez Krzyżaków. W 1289 roku Piotr z Dusburga wzmiankował istnienie w Ragnecie castrum, który zbudował Meinhard von Querfurt[3]. W 1291 roku odnotowano pierwszego komtura[4]. W 1295 przedzamcze zniszczyli Litwini. W latach 1397–1409[5] Krzyżacy zbudowali murowany zamek nazwany Landeshute będący siedzibą komturii. Nazwa ta jednak nie przyjęła się i miejsce nazywano Ragnit (pol. Ragneta) od nazwy lokalnej rzeki, dopływu Niemna. Komturia ragnecka zaliczała się do Prus Dolnych i w związku z tym podlegała wielkiemu marszałkowi w Królewcu. W 1315 roku warownię nieskutecznie zaatakowali Litwini. W 1355 drewniany zamek zdobyli i zniszczyli Litwini. W 1397 roku zaczęto budować zamek murowany. W bitwie pod Grunwaldem brała udział chorągiew z „miasta i komturii Ragnety”, którą dowodził Fryderyk von Zollern, co zawarł Jan Długosz w dziele Banderia Prutenorum.
Pomiędzy 1466 a 1657 lenno Królestwa Polskiego. Wokół zamku powstała osada, która w 1722 uzyskała prawa miejskie. Miejscowość była niszczona przez Tatarów (1656), Szwedów (1678), Rosjan (1757) i Francuzów (1807)[6]. W 1892 otwarto połączenie kolejowe do Tylży.
Miasto leży na obszarze tzw. Małej Litwy i ze względu na dużą mniejszość litewską zamieszkującą okoliczne tereny było ważnym ośrodkiem kultury litewskiej. Po wydanym po powstaniu styczniowym zakazie używania języka litewskiego w Imperium Rosyjskim, w Ragnecie drukowano książki w języku litewskim, przemycane później na tereny Litwy przez tzw. Knygnešiai (dosłownie „tragarze książek”).
Podczas II wojny światowej w okresie października 1944 do styczeń 1945 roku Ragneta leżała na linii frontu, który przebiegał wzdłuż rzeki Niemen, jednak pomimo tego miasto doznało stosunkowo niewielkich zniszczeń wojennych. 18–19 stycznia 1945 miasto zostało zdobyła 263 Dywizja Strzelecka z 3. Frontu Białoruskiego. Po wojnie miasto włączono do ZSRR. W 1946 nazwa miasta została zmieniona na Nieman.
_-_panoramio.jpg)
Do czasów współczesnych zachował się zrujnowany zamek krzyżacki, przebudowany na cele świeckie XVIII-wieczny kościół ewangelicki oraz część przedwojennej zabudowy miejskiej.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zamek krzyżacki – ceglana warownia zbudowana w stylu gotyckim w latach 1397–1407 w pobliżu wcześniejszej krzyżackiej fortyfikacji wzmiankowanej już w 1289 roku[3]. Zamek miał za zadanie chronić państwo Zakonu krzyżackiego od północy i być bazą do ataków na Litwę. Obiekt był przykładem jednej z późniejszych warowni krzyżackich, zbudowanej szybko, na nieskomplikowanym planie, a część główna założenia nie miała wieży[3]. Zamek został zbudowany na planie kwadratu o długości 59 metrów z fosą od strony przedzamcza nad którą przerzucono most zwodzony, o czym świadczy wzmianka z 1412 roku[7]. Od strony północnej z zamku wychodził ganek do gdaniska. Dziedziniec pierwotnie otaczały murowane krużganki. W 1403 roku wykopano fosę. Na przedzamczu zachowała się smukła kwadratowa wieża z 1406 roku, a same przedzamcze ukończono w 1409 roku[3]. Zamek remontowano w 1445 roku po pożarze. W 1454 roku zamek zajął Związek Pruski. W 1455 roku odbity przez Krzyżaków. W 1757 roku podczas wojny siedmioletniej zamek został uszkodzony z powodu rosyjskiego ostrzału[3]. W 1825 roku rozpoczęto adaptację na więzienie. W 1828 roku zamek spłonął. W 1839 roku obok więzienia prowadzono adaptację zamku na sąd. W XIX wieku wprowadzono wielkie blendy na elewacji południowe oraz ganek obronny. W 1945 roku oraz w latach 60.XX wieku zamek przypuszczalnie spłonął. W 1976 roku podczas kręcenia radzieckiego filmu wysadzono część wschodniego skrzydła[3]. W 2010 roku zamek przekazano cerkwi prawosławnej. Zamek obecnie znajduje się w ruinie.
- Wieża Bismarcka z 1912 roku (w ruinie)
- Pomnik ofiar I wojny światowej z 1924 roku autorstwa Hermanna Bracherta, ulica Podgrnaya 8
Związani z miastem
[edytuj | edytuj kod]- Erich Klossowski – historyk sztuki
- Marcin Mażwidas – pisarz, autor pierwszej litewskiej książki wydanej drukiem – Katechizmu
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
- ↑ Zmiany wprowadzone na 79. posiedzeniu Komisji. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2013-05-08.
- ↑ a b c d e f Tomasz Torbus, Zamki konwentualne Państwa Krzyżackiego w Prusach. Część II: Katalog, Słowo/Obraz Terytoria, 2023, ISBN 978-83-7453-216-7.
- ↑ Janusz Trupinda, Budowa krzyżackiego zamku komturskiego w Ragnecie w końcu XIV-na początku XV wieku [online] [dostęp 2018-11-26] (ang.).
- ↑ O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda – Academia.ed... [online], academia.edu [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Geschichte von Ragnit – Prusy Wschodnie [online], ostpreussen.net [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-07] (pol.).
- ↑ Sławomir Jóźwiak, Janusz Trupinda, Budowa krzyżackiego zamku komturskiego w Ragnecie w końcu XIV i na początku XV wieku i jego układ przestrzenny, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 57: 2009, nr 3–4.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
- Vadim Jur’evič Kurpakov, Kaliningradskaja oblast. Putevoditel, Kaliningrad, Terra Baltika, 2007, ISBN 978-5-98777-012-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ragneta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 490.
- Miasto Nieman (rus). neman-online.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-19)].
- Hotel Nieman