Oaza Bungera
66°17′S 100°47′E/-66,283333 100,783333 Zdjęcie satelitarne oazy (1 piksel ma szerokość 250 m) | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Powierzchnia |
~950 km² |
| Miejscowości |
brak |
| Rodzaj obiektu | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 66°17′S 100°47′E/-66,283333 100,783333
| |
Oaza Bungera (ang. Bunger Hills)[1] – jedna z największych na Antarktydzie oaz antarktycznych – powierzchni nie pokrytych lądolodem, położona na granicy Wybrzeża Królowej Marii i Wybrzeża Knoxa.
W Oazie Bungera położona jest letnia australijska stacja Edgeworth David Base oraz polska stacja im. A.B. Dobrowolskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwana na cześć komandora podporucznika US Navy Davida E. Bungera, który wylądował wodnosamolotem na jednym z niezamarzniętych jezior w 1947 roku podczas misji w celu wykonania zdjęć lotniczych obszaru[2].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Oaza Bungera to oaza antarktyczna na Ziemi Wilkesa w Antarktydzie Wschodniej[2], na południe od Highjump Archipelago[3]. Tworzy ją grupa niewielkich wzgórz[3]; ich wysokość dochodzi do 160 m n.p.m.[4][a]
Od wschodu wzgórza tworzące oazę graniczą z lądolodem wnętrza kontynentu, a od północy i północnego zachodu z Lodowcem Szelfowym Shackletona[4]. Oaza Bungera jest największą oazą antarktyczną w Antarktydzie Wschodniej[5] i zajmuje powierzchnię ok. 950 km², z czego ~480 km² stanowi ląd[4]. Resztę zajmują okresowo zamarzające jeziora, z których największym i najgłębszym jest Jezioro Figurowe (o powierzchni 14,3 km² i głębokości do 145 m)[6]. Obszar charakteryzuje się występowaniem jezior episzelfowych, w których warstwa wody słodkiej utrzymuje się nad warstwą słonej wody morskiej[7]. Występują tu również jeziora słone, a największe i najbardziej zasolone z nich to Lake Polest[8].
Obszar zbudowany jest z prekambryjskich skał metamorficznych, które uległy zwietrzeniu[9]. W jego obniżeniach nagromadziła się glina morenowa[9].
Klimat tego miejsca jest dosyć łagodny jak na Antarktydę[10]. Średnia temperatura powietrza w lecie osiąga 2,3°C, a zimą – –18,7°C[9]. Maksymalna odnotowana temperatura powietrza to +6,9°C, a minimalna -49,6°C (stan na 1993 rok)[10]. Maksymalna prędkość wiatru dochodzi tu do 56 m/s[9].
Na południu i wschodzie oazy skały są mniej zwietrzałe, mniej jest luźnych osadów, woda jest słodsza[11]. Występuje tam także więcej roślin[11]. Na północy i zachodzie oazy, bliżej lodowca szelfowego i oceanu, wody powierzchniowe miewają charakter brachiczny a skały są miejscami silnie zwietrzałe[11]. Występują tu weddelki arktyczne, pospolite są ptaki morskie (skuy i petrele śnieżne)[11].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Oaza Bungera pierwszy raz została dostrzeżona z dużej odległości (ok. 76 km) przez A.L. Kennedy’ego (1889–1972) i innych członków wyprawy Australasian Antarctic Expedition Douglasa Mawsona (1882–1958) w latach 1911–1914, którzy prowadzili obserwacje z klifu Watson Bluff na David Island[3]. Obszar został dokładniej rozpoznany w trakcie amerykańskiej Operacji Highjump (1946–1947)[4][3]. Pierwszym człowiekiem, który dotarł do oazy był pilot David E. Bunger, który wylądował wodnosamolotem na jednym z niezamarzniętych jezior w 1947 roku[11]. W styczniu 1948 roku oazę odwiedzono w ramach amerykańskiej Operacji Windmill[12].
W 1956 roku oazę odwiedziła wyprawa sowiecka, która założyła tam sezonową bazę „Oazis”[11]. Pod koniec 1958 roku stacja została przekazana w darze Polsce[13]. Polska Akademia Nauk przejęła ją w styczniu 1959 roku i stacja została przemianowana na stację im. A.B. Dobrowolskiego[11]. Ze względu na trudny do niej dostęp baza wykorzystywana była tylko sporadycznie[11]. Koszty jej utrzymania były olbrzymie, lecz mimo to polscy naukowcy brali udział w kolejnych ekspedycjach sowieckich[14].
W styczniu 1986 roku Australijczycy założyli tu stację Edgeworth David[12].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Encyklopedia PWN podaje, że wysokość wzgórz dochodzi do 165 m, zob. Encyklopedia PWN ↓.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ KSNG 2006 ↓, s. 28.
- ↑ a b SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Australian Antarctic Gazetteer ↓.
- ↑ a b c d SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
- ↑ a b c d Riffenburgh 2007 ↓, s. 679.
- ↑ Kulbe 1997 ↓, s. 3.
- ↑ Laybourn-Parry i Wadham 2014 ↓, s. 51.
- ↑ Likens 2010 ↓, s. 246.
- ↑ Laybourn-Parry i Wadham 2014 ↓, s. 96.
- ↑ a b c d Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b Kulbe 1997 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e f g h Riffenburgh 2007 ↓, s. 680.
- ↑ a b Mills 2003 ↓, s. 539.
- ↑ Stacja Antarktyczna im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego ↓.
- ↑ Mills 2003 ↓, s. 526.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2022-12-23].
- Bunger Hills (Australian Antarctic Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Bunger Hills (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Bungera, Oaza, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-23].
- Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk: Stacja Antarktyczna im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego: strona oficjalna. [dostęp 2022-12-18]. (pol.).
- Kulbe, Thomas. Die spätquartäKlima- und Umweltgeschichte der Bunger-Oase, Ostantarktis. „Berichte zur Polarforschung”, 1997. ISSN 0176-5027. (niem.).
- Laybourn-Parry, Johanna, Wadham, Jemma: Antarctic Lakes. OUP Oxford, 2014. ISBN 978-0-19-164931-8. [dostęp 2022-12-23]. (ang.).
- Likens, Gene E.: Lake Ecosystem Ecology: A Global Perspective. Academic Press, 2010. ISBN 978-0-12-382003-7. [dostęp 2022-12-23]. (ang.).
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-12-23]. (ang.).
- Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2022-12-23]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Info o oazach ciepła. uj.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-05)].