Przejdź do zawartości

Powiat nowotarski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat nowotarski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

TERC

1211

Siedziba

Nowy Targ

Starosta

Tomasz Hamerski

Powierzchnia

1474,66 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


191 646[1]

• gęstość

130,1 os./km²

Urbanizacja

29,71%

Tablice rejestracyjne

KNT

Adres urzędu:
ul. Bolesława Wstydliwego 14
34-400 Nowy Targ
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

11

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat nowotarski – powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Targ.

Zmiany administracyjne powiatu nowotarskiego

[edytuj | edytuj kod]
  • Kiedy powstała w 1918 r. niepodległa Rzeczpospolita, należało między innymi stworzyć niezależną administrację. Ustrój terytorialny w niepodległym państwie był konsekwencją systemów prawnych państw zaborczych. Podstawą utworzenia administracji na tym terenie była ustawa z 3 grudnia 1920 r. O tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instytucji (województwa) na obszarach byłego Królestwa Galicji i Lodomerii i Wielkiego Księstwa Krakowskiego oraz wchodzących w skład Rzeczypospolitej obszarach Spisza i Orawy. Tak powstał powiat nowotarski i powiat spisko-orawski, składający się z miejscowości przyłączonych z Czechosłowacji przez Radę Ambasadorów w 1920 r. z siedzibą w Nowym Targu[2]. Kres temu powiatowi położyła unifikacja z powiatem nowotarskim dokonana 1 lipca 1925r[3].
  • 1 listopada 1929 r. z powiatu wyłączono gminy: Chabówka, Ponice i Rdzawka, które przyłączono do powiatu makowskiego[4].
  • 1 kwietnia 1932 r. po likwidacji powiatu makowskiego, do powiatu nowotarskiego przyłączono gminy wiejskie: Rabka, oraz utracone wcześniej: Chabówka i Ponice[5].
  • Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lipca 1934 w skład powiatu wchodziły trzy miasta: Nowy Targ, Czarny Dunajec oraz Zakopane (Zakopane na mocy ustawy galicyjskiej z 20 października 1933[6]). Oprócz miast uformowano 18 gmin wiejskich: Bukowina, Chochołów, Ciche, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko, Krościenko, Ludźmierz, Łapsze Niżne, Łopuszna, Ochotnica, Odrowąż, Poronin, Raba Wyżna, Rabka, Szaflary i Szczawnica Wyżna[7].
  • Po zakończeniu II wojny światowej powiat odrodził się w tych samych granicach, ale w innych warunkach politycznych.
  • Istotnym uszczupleniem terytorium powiatu było utworzenie w 1951 r. powiatu miejskiego Zakopane[8]. Spowodowane to było szybkim rozwojem tego miasta, które stało się centrum turystyki i sportów zimowych.
  • Natomiast Rabka jako centrum uzdrowiskowe uzyskała status miasta w 1953 r.[9] Tak więc bilans jeśli chodzi o liczbę miast był taki sam, z tym że powiat stracił istotną część terytorium turystycznego z Zakopanem.
  • Ważnym momentem była przeprowadzona w 1954 r. reforma struktury administracyjnej państwa, która likwidowała gminy, tworząc w ich miejsce gromady z gromadzkimi Radami Narodowymi, jako organami państwowymi. Zburzyło to system strukturalno-przestrzenny oraz przyzwyczajenie mieszkańców.
  • Dlatego 18 lat później wycofano się z tego pomysłu, przywracając ponownie strukturę gmin. Powiat nowotarski podzielono na 16 gmin Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Czarny Dunajec, Czorsztyn, Jabłonka, Kościelisko-Witów, Lasek, Ochotnica Dolna, Łapsze Niżne, Łopuszna, Lipnica Wielka, Poronin, Raba Wyżna, Ratułów i Szaflary. Na terenie powiatu znajdowały się też 3 miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica-Krościenko
  • Tak więc w porównaniu z katalogiem gmin z 1934r nastąpiły pewne zmiany, nie przywrócono gmin Chochołów i Odrowąż, gmina Ludźmierz zmieniła nazwę na Lasek, a gmina Ciche na Ratułów.
  • W 1973 r. przyłączono z powiatu myślenickiego, sołectwo Skawa[10].
  • Dekada gierkowska w połowie lat siedemdziesiątych to okres wielu zmian administracyjnych w kraju, która nie ominęła również ziemi podhalańskiej. Bardzo ważnym wydarzeniem była likwidacja powiatu nowotarskiego i przyłączenie miast i gmin byłego powiatu do nowego województwa nowosądeckiego w połowie 1975 r.[11]
  • Dla ówczesnych władz ważną rzeczą było konsolidowanie jednostek albo ich podział. I tak w styczniu 1976 r. połączono gminy Lipnica Wielka i Jabłonka w gminę Jabłonka, gminę Ratułów i Czarny Dunajec w gminę Czarny Dunajec, Szaflary i Biały Dunajec w gminę Biały Dunajec. Do gminy Raba Wyżna włączono część obszaru gminy Spytkowice[12].
  • Dalszym krokiem do konsolidacji gmin, było stworzenie w 1977 r. gminy Tatrzańskiej. W jej skład weszły znoszone gminy Poronin, Kościelisko-Witów oprócz Dzianisza i Chochołowa, część gminy Biały Dunajec (Bustryk, Suche, Ząb) oraz część gminy Czarny Dunajec (Nowe Bystre)[13].
  • Wraz z nastaniem przywróceniem niepodległości naszemu krajowi, nastąpił proces demokratyzacji i powołania samorządu gminnego. W maju 1990 r. odbyły się pierwsze wybory do tych organów. Mieszkańcy mogli wreszcie swobodnie wypowiedzieć się o przynależności do tej, czy innej gminy.
  • I tak rozporządzeniem Rady Ministrów 2 kwietnia 1991 r. utworzono ponownie: gminę Lipnica Wielka z gminy Jabłonka oraz Szaflary z gminy Biały Dunajec[14].
  • W 1994 r. zniesiono gminę Tatrzańską, wyodrębniając miasto Zakopane i tworząc gminy: Kościelisko i Poronin[15]. Z kolei w związku z napełnianiem zbiornika Czorsztyńskiego, uległo zalaniu kilka miejscowości. Co spowodowało wybudowanie nowej wsi Maniowy, gdzie przeniesiono siedzibę gminy Czorsztyn.
  • Finałem tych zmian było dopełnienie reformy administracyjnej, gdzie powołano województwo małopolskie i ponownie powiat nowotarski. W jego skład weszły miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica oraz gminy Nowy Targ, Jabłonka, Lipnica Wielka, Raba Wyżna, Czarny Dunajec, Szaflary, Czorsztyn, Krościenko nad Dunajcem, Łapsze Niżne, Ochotnica Dolna i Spytkowice. Łatwo zauważyć, że nie wszystkie dawniejsze gminy weszły ponownie w skład powiatu nowotarskiego. Gminy Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko i Poronin wraz z Zakopanem, stworzyły nowy powiat tatrzański. W powiecie nowotarskim znalazła się gmina Spytkowice, która przed reformą stanowiła część powiatu suskiego[16].

Struktura powiatu

[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[17] powiat zamieszkiwały 191 782 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 191 882 osoby[18].

Gminy

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Ludność (2017)[19] Powierzchnia
 Czarny Dunajec 22 318 218 km²
 Czorsztyn 7611 62 km²
 Jabłonka 18 413 212 km²
 Krościenko nad Dunajcem 6772 57 km²
 Lipnica Wielka 5985 67 km²
 Łapsze Niżne 9299 126 km²
 Nowy Targ (gmina miejska) 33 412 51 km²
 Nowy Targ (gmina wiejska) 23 779 208 km²
 Ochotnica Dolna 8 487 141 km²
 Raba Wyżna 14 591 89 km²
 Rabka-Zdrój

(w tym miasto)

17 272

(12 925)

69 km²

(36 km²)

 Spytkowice 4516 32 km²
 Szaflary 10 980 54 km²
 Szczawnica

(w tym miasto)

7322

(5844)

88 km²

(33 km²)

Razem 190 757 1 474 km²

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 180 987 100 92 402 51,05 88 585 48,95
Miasto 53 746 29,70 28 237 15,60 25 509 14,09
Wieś 127 241 70,30 64 165 35,45 63 076 34,85
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu nowotarskiego w 2014 roku[20].


Użytkowanie gruntów

[edytuj | edytuj kod]
  • użytki rolne – 55%
  • użytki leśne – 37%
  • pozostałe grunty i nieużytki – 8%

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Sąsiednie powiaty

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 111, poz. 768
  3. ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441
  4. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 81, poz. 600
  5. ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3
  6. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596
  7. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594
  8. ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 20, poz. 161
  9. ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 42, poz. 208
  10. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
  11. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 11, poz. 92
  12. ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 1, poz. 12
  13. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 20, poz. 82
  14. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8
  15. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
  16. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  17. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  18. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  19. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r., tabl. 26
  20. ↑ Powiat nowotarski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  21. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-01-21].
  22. ↑ Co łączy Zakopane, Nowy Targ i Krościenko nad Dunajcem? [online], 24tp.pl, 10 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-11].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Województwo małopolskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Powiat nowotarski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu nowotarskiego

Powiat nowotarski (1920–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Wiejskie[A]
  1. ↑ Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_nowotarski&oldid=74916272”