Przejdź do zawartości

Robert Remak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy neurologa. Zobacz też: Robert Erich Remak i inne osoby o tym nazwisku.
Robert Remak na litografii Georga Engelbacha (1817-1897)

Robert Remak (ur. 26 lipca 1815 w Poznaniu, zm. 29 sierpnia 1865 w Bad Kissingen) – polski[1][2] i niemiecki lekarz, żydowskiego pochodzenia; embriolog, histolog, fizjolog i neurolog. Twórca nowoczesnej embriologii. Odkrył, że wszystkie komórki pochodzą od innych komórek. Z jego nazwiskiem związane są włókno osiowe Remaka, pasmo Remaka, włókna Remaka, zwój Remaka, prawo Remaka-Virchowa. Członek zagraniczny Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego od 1841, Towarzystwa Lekarskiego Wileńskiego od 1848.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 26 lipca 1815 w Poznaniu, jako syn kupca Salmona Meyera Remaka i Frederike z domu Caro. Miał starszą siostrę (Lowenfeld) i trzech braci (Gustav Remak, niemiecki prawnik, zm. 1886, pracował w Filadelfii; Stefan Remak (1821-1890), Stanilas Remak, zm. 1910). Uczył się najpierw w gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, ukończył je w 1833 roku. Następnie studiował na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Jego nauczycielami byli Johannes Peter Müller (1801-1858), Christian Gottfried Ehrenberg (1795-1876) i Johann Lukas Schönlein. Jako student zaczyna pracować w pracowni anatoma i profesora fizjologii Jana Müllera. Pracował też w prosektorium u Froriepa wydał w 1836 swoją pierwszą prace o budowie nerwów mózgowo-rdzeniowych. W tym samym czasie, w którym prowadził badania mikroskopowe u Jana Müllera brał udział w pracach kliniki pediatrycznej Bareza gdzie zetknął się ze strupniem woszczynowym. W 1839 zaaplikował o pozycję wykładowcy w Uniwersytecie Wileńskim. 3 maja 1841 zaczyna uczyć w swoim prywatnym mieszkaniu Leipziger Strase 18 w Berlinie. W 1840 roku opublikował Uwagi nad wskazaniami do wyniszczenia wyrośli rakowych i nierakowych w Pamiętniku Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego. W 1841 roku nadzorował tłumaczenie podręcznika dla akuszerek z języka niemieckiego. W 1843 zostaje członkiem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego.

W czerwcu 1847 dostał stanowisko w Uniwersytecie Berlińskim jako Privatdozent[3]. W 1848 roku jego trzej bracia emigrują do Stanów Zjednoczonych ze względów politycznych.

Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego na zebraniu 5 grudnia 1839 starał się pozyskać Roberta Remaka na kierownika katedry anatomii patologicznej, patologii ogólnej i semiotyki i w 20 listopada 1850 dziekan wydziału lekarskiego proponował Remakowi tę pozycję[4][5]. 19 stycznia 1859 został profesorem nadzwyczajnym w Uniwersytecie Berlińskim (extraodinarius).

Studentami Remaka byli m.in. Wilhelm His i Rudolph Albert von Kölliker.

Ożenił się z Feodorą Meyer (1828-1863), córką Eli Joachima Meyera (1780-1849), berlińskiego bankiera, i Betty Abraham (1788-1839)[6]. Umarł 2 lata po śmierci swojej żony pozostawiając szesnastoletniego syna Ernsta Juliusza Remaka (1849-1912) również lekarza neurologa[7]. Miał też syna Friedricha Remaka ur. 1857. 1 września został pochowany na cmentarzu żydowskim w Berlinie.

Po jego śmierci wspomnienia i nekrologi ukazały się w kilku czasopismach medycznych[8][9][10][11][12].

W kolejnych latach opracowania biograficzne na jego temat napisali Chorożycki[13], Higier[14][15], Motty[16], Papez[17], Schmiedebach[18][19], Pearce[20], Otis[21] i Lagunoff[22].

Dorobek naukowy

[edytuj | edytuj kod]

Opublikował około 150 artykułów (patrz Dzieła Roberta Remaka).

Observationes Anatomicae et Microscopicae de Systematis Nervosi Structura

[edytuj | edytuj kod]

W drugiej połowie 1837 roku Remak przedstawił pracę doktorską Observationes Anatomicae et Microscopicae de Systematis Nervosi Structura. Na oponentów pracy doktorskiej zaprasza Mianowskiego, Bentkowskiego i kandydata praw Czapskiego; dysertację poświęca Alfredowi Bentkowskiemu. Napisana po łacinie i obroniona przez Remaka 30 stycznia 1838 roku została po uzupełnieniu wydana w następnym roku po polsku pod tytułem O budowie nerwów i zwojów nerwowych w 1839 roku w Pamiętniku Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego[23] (rozprawa ta również wyszła w odbitce). Remak opisuje włókno osiowe i osłonkę rdzeniową (myelinową) nerwów i podkreśla fakt istnienia nerwów bez osłonki rdzeniowej (nerwy bezrdzenne). Osiowe włókno nerwowe opisane przez Remaka zostało następnie nazwane "axencylinder" w literaturze niemieckiej (neuryt) przez Jana Purkyně. Praca ta była istotnym przyczynkiem w powstaniu teorii neuronu[24]. We wstępie do polskiego wydania Remak pisze do "rodaków":

Zadziwi moze niejednego z czytelników, gdy w czasopiśmie, do tego czasu prawie wyłącznie samemi praktycznemi przedmiotami się zajmującem, spostrzeże rozprawę ściśle fizjologiczną; niejeden zapewne to ulubione pytanie sobie zada: czyli w ogólności tak nazwane teoretyczne nauki do dalszego rozwijania praktycznej medycyny są koniecznemi? Prawa, że na te i tym podobne wątpliwości wcalebym zważać nie potrzebował i mógł przestać na przeciwnem przekonaniu większej części lekarzy; ale, chcąc uświadomić rodaków o postępach, które w nowszym czasie nasze wiadomości o wewnętrznej budowie układu nerwowego przez spostrzezenia innych i moje poczyniły, idzie mi o rozproszenie przesądów, które u znacznej liczby praktyków do tego czasu panują, i o wzbudzenie upodobania w badaniach fizjologicznych.

Edward Flatau w 1899 roku notuje: Dość ważnym dla historji medycyny polskiej jest fakt, iż Remak, jeden z największych histologów i nerwopatologów urodził się w Poznaniu 1815 r. i że ogłosił swą podstawową pracę w polskim języku. Te dane historyczno biograficzne zawdzięczam synowi jego, prof. Remakowi w Berlinie, który też był łaskaw ofiarować mi egzemplarz tej epokowej pracy w języku polskim[25].

Hieger[14] wspomina Opowiadal mi w swoim czasie w 1900 roku Dr. Edward Flatau, kiedy u nas w Warszawie osiadł, że podczas wieloletniego swojego pobytu na studiach w Berlinie bliżej się zapoznał z synem Roberta Remaka, profesorem neuropatologii berlińskiej, autorem wielu prac wartościowych, zwłaszcza z kliniki i semiotyki obwodowego układu nerwowego. Ten mu wielokrotnie opowiadał – co było Flatauowi i prawie wszystkim lekarzom polskim niewiadome, że ojciec jego, współrodak i współwyznawca Flataua, pochodził z Poznania, że chełpił się; swoimi pracami naukowymi, pisanymi w języku polskim i ogłoszonymi w pismach warszawskich i krakowskich i że jako święte relikwie w ogromnym księgozbiorze swoim "na honorowym miejscu w drogiej oprawie" z pietyzmem przechowywał u siebie.

Podział komórki według Remaka[26]

Wszystkie komórki pochodzą od komórek

[edytuj | edytuj kod]

Około 14 publikacji Remaka bezpośrednio dotyczy badań podziału komórki.

W artykule z 1852 dał początek poglądowi, że komórki powstają za pomocą podziału z istniejących komórek i zrewidował poglądy Schwanna; odkrycie to było powszechnie przypisywane Rudolfowi Virchowowi. Obecnie uważa się, że Virchow potwierdził wyniki Remaka[27]. Istnieją także sugestie, że prace Virchowa były plagiatem prac Remaka[28]. Remak uważał, że wszystkie komórki tworzą się przez podział i sugerował, że tkanka patologiczna jest także związana z podziałem komórek[29].

Jako pierwszy wykazał, że w rozwoju embrionalnym powstają trzy listki zarodkowe, a nie cztery, jak postulował Karl Ernst von Baer.

Badał układ wegetatywny człowieka; w 1844 opisał zwój sercowy, dawniej nazywany zwojem Remaka[30]. W 1838 opisał niezmielinizowane włókna nerwowe[31].

Remak dowiódł, że aksony motoneuronów rdzenia kręgowego przechodzą bezpośrednio do przedniego korzenia i do nerwu odwodowego.

W 1848 Remak odkrył, że w sercu żaby znajdują się grupy nerwów[32].

Grzybica woszczynowa

[edytuj | edytuj kod]

Historia odkrycia grzybicy woszczynowej (tinea favosa, favus) datuje się w 1837 roku, kiedy Remak stwierdził w tarczkach grzybicy woszczynowej nitki podobne do pleśni. Przyjaciel Remaka z Poznania Ksawery Hube (1817-1837) wykorzystał część jego obserwacji w pracy doktorskiej o skrofułach[33][34]. Charakterystykę morfologiczną grzyba podał po raz pierwszy szwajcarski botanik Schöenlein w 1839 roku. Choroba dotyczy owłosionej skóry głowy, a także skóry gładkiej. Zakażenie przenosi się z człowieka na człowieka drogą bezpośrednią lub pośrednią przez przybory toaletowe, nakrycia głowy i inne. Grigoriaki[35] wymienia Remaka jako pierwszego odkrywcę grzybów krytopłciowych. Remak w 1845 publikuje monografię[36] i opisuje Achorion schoenleinii, który jest najczęściej przyczyną grzybicy woszczynowej skóry głowy[37][38].

Wybrane prace

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Dzieła Roberta Remaka.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Adam Wrzosek. Stosunek Roberta Remaka do nauki polskiej i społeczeństwa polskiego (wykład wygłoszony 13 lipca 1925 w Warszawie na II Zjeździe Polskich Historyków Medycyny). „Archiwum Historii Filozofji Medycyny oraz historii nauk przyrodnicznych”. III zeszyt II, s. 173-187, 1925. Poznań. 
  2. ↑ Wrzosek A.: Jeszcze o polskości Roberta Remaka. Archiwum Historii Medycyny, 1957, XX, 147 –150
  3. ↑ Pagel JL: Biographisches Lexikon hervorragender Ärzte des neunzehnten Jahrhunderts. Berlin-Wiedeń: Urban & Schwarzenberg, 1901, s. 1361-1362. [1]
  4. ↑ S. Michalak. Robert Remak i jego poznańskie losy. Neuroskop, 4, 95-98, 2002
  5. ↑ Kish B. Forgotten Leaders in Modern Medicine. Valentin, Gruby, Remak, Auerbach. Transactions of the American Philosophical Society. Vol. 44, Issue 2, pg. 139-317, 1954.
  6. ↑ Remak, Robert [w:] Neue deutsche Biographie Bd.: 21, Pütter - Rohlfs, Berlin, 2003 s. 410
  7. ↑ Pearce, J. M. S., Remak, father and son, Lancet, 1996, 347, 1669-1670
  8. ↑ Giersztowt, P. (1866). Robert Remak. Tygodnik Ilustr. 13: 330.
  9. ↑ His, Berl. klin. Wschr. 1865, 2, 372
  10. ↑ (anonimowo) Berl. klin. Wschr., 1865, 2, 373
  11. ↑ W. Benedikt, Wien. med. Presse, 1865, 6, 915-917
  12. ↑ Deut. Klinik, 1865, 17, 413-414 (anonimowo)
  13. ↑ Chorążycki B. Stulecie epokowej pracy wielkiego lekarza i przyrodnika. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”. 35, s. 653-656, 1937. 
  14. ↑ a b Higier, H. W sprawie stulecia pracy wielkiego lekarza i przyrodnika Roberta Remaka z Poznania uwag kilka. „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”. 39, s. 734-736, 1937. 
  15. ↑ Higier, H., "Robert Remak, Żyd Polski, Wielki Lekarz i Przyrodnik", Nasz Przegląd, Warszawa, 18 września 1958, s. 87
  16. ↑ Motty, M. (1957). Przechadzki po mieście P.I.W. Poznań 1: 52--53, 2:54, 638.
  17. ↑ James W. Papez: Robert Remak (1815-1865). W: W. Haymaker: Founders of Neurology. Springfield, USA: C. C. Thomas, 1953.
  18. ↑ Heinz-Peter Schmiedebach, Volume 18 of Medizin in Geschichte und Kultur, Publisher Gustav Fischer Verlag, 1995,ISBN 3-437-11640-1, 9783437116407, 374 pages
  19. ↑ Heinz-Peter Schmiedebach, Robert Remak (1815-1865): Ein judischer Arzt im Spannungsfeld von Wissenschaft und Politik (Medizin in Geschichte und Kultur), Gustav Fischer, 1995.
  20. ↑ J. Pearce, Fragments of neurological history, rozdział 13 "Remak, father and son", 2003
  21. ↑ Laura Otis: Banned from the Academy: The Mentoring of Robert Remak. [w:] Müller's lab. Oxford University Press US, 2007 ISBN 0-19-530697-X s. 165-190
  22. ↑ Lagunoff D. Portraits of science. A Polish, Jewish scientist in 19th-century Prussia. „Science”. 298. 5602, s. 2331, 2002. DOI: 10.1126/science.1080726. PMID: 12493897. 
  23. ↑ Remak, R.. O budowie nerwów i zwojów nerwowych. „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego”. 2, s. 325-374, 1839. Warszawa. 
  24. ↑ H. Fodstad, The Neuron Saga, International Congress Series, 1247 (2002), 645-650
  25. ↑ Flatau E. Ustrój Nerwowy w świetle najnowszych badań, Skład główny w księgarni W. Wendego w Warszawie. S. 5 Odbitka z Pam. two. lek. 1893. Tom II, s. 325-375.
  26. ↑ Wilson, Edmund B. The Cell in Development and Inheritance London: Macmillan, 1897
  27. ↑ Henry Harris, The birth of the cell, 2000, Yale University Press
  28. ↑ Burno Kich, Forgotten Leaders in Modern Medicine; Valentin, Gruby, Remak, Auerbach, Trans. Amer. Phil. Soc. New Series, 44, 139-317, 1955
  29. ↑ CT. Anderson, R. Remak. Robert Remak and the multinucleated cell: eliminating a barrier to the acceptance of cell division.. „Bull Hist Med”. 60 (4), s. 523-43, 1986. PMID: 3545332. 
  30. ↑ Remak's ganglion w bazie Who Named It (ang.)
  31. ↑ Remak's fibres w bazie Who Named It (ang.)
  32. ↑ Encyclopedia Britannica, Vascular System, strona 935, wydanie 11, volume 27, New York, 1911
  33. ↑ Jerzy A. Alkiewicz, On the discovery of Trichophyton Schönleinii (Achorion Schönleinii), Mycopathologia, Volume 33, Number 1 / October, 1967
  34. ↑ Remak, R., Beiträge zur Kenntnis des organischen Nervensystems. Med. Zeitg. 9: 73, 1840 w tej pracy Remak cytuje wyniki Hube
  35. ↑ Grigoriaki, L., Histoire de diagnostic des dermatophytes, Annales de Derm. Syph., 1955, 82, 4, 388-399
  36. ↑ Diagnostische und pathogenetische Untersuchungen, in der Klinik des Herrn Geh. Raths Dr. Schönlein auf dessen Veranlassung angestellt und mit Benutzung anderweitiger Beobachtungen veröffentlicht. 242 p. 1 plate. Berlin, Aug. Hirschwald. 1845.
  37. ↑ Schwann, Jadwiga Schwann Stanisław. Losy odkrycia woszczynowca (Trichophyton schönieinii, Achoriom schönleinii) przez Roberta Remaka. „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej im. K. Świerczewskiego”. 9, s. 161-167, 1963. Szczecin. 
  38. ↑ H. P. R. Seeliger. The Discovery of Achorion schoenleinii, Facts and "Stories". „Mykosen”. 28(4). s. 161-182. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Remak&oldid=73541073”