Przejdź do zawartości

Sacharoza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sacharoza
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C12H22O11

Masa molowa

342,30 g/mol

Wygląd

białe (bezbarwne) kryształy

Identyfikacja
Numer CAS

57-50-1

PubChem

1115

DrugBank

DB02772

Podobne związki
Podobne związki

celobioza, laktoza, maltoza, trehaloza

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Sacharoza (sanskr. शर्करा śarkarā, dosł. „ziarno piasku”, skąd stgr. σάκχαρον sákcharon „cukier”), C
12
H
22
O
11
organiczny związek chemiczny, węglowodan z grupy disacharydów zbudowany z reszt D-fruktozy i D-glukozy. Ma słodki smak. W języku potocznym jest utożsamiana z cukrem[6]. Główny składnik cukru spożywczego. Jest formą transportową cukrów w organizmach roślin[7].

Budowa cząsteczki

[edytuj | edytuj kod]

Sacharoza jest disacharydem, czyli cukrem złożonym z dwóch reszt monosacharydowych połączonych ze sobą wiązaniem O-glikozydowym. Naturalnie występująca (+)-sacharoza zbudowana jest z reszty fruktozy (β-D-fruktofuranozy) oraz glukozy (α-D-glukopiranozy). Grupy te są połączone za pomocą wiązania α,β-1,2-glikozydowego. Według systematycznego nazewnictwa sacharydów (węglowodanów) jest to α-D-glukopiranozylo-β-D-fruktofuranozyd lub β-D-fruktofuranozylo-α-D-glukopiranozyd[1].

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]

Właściwości fizyczne

[edytuj | edytuj kod]

W temperaturze pokojowej sacharoza jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jest nietoksyczna, ma słodki smak i bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. 65% wodny roztwór sacharozy w temperaturze 20 °C osiąga punkt nasycenia[8]. Temperatura topnienia: 184 °C.

Sacharoza wykazuje słabą, ale dosyć wyraźną tryboluminescencję – podczas kruszenia jej kryształów jest emitowane światło, co daje się zaobserwować po przyzwyczajeniu oczu do ciemności[9].

Właściwości chemiczne

[edytuj | edytuj kod]

Należy do cukrów nieredukujących, o czym świadczy negatywny wynik próby Trommera. W kwasowym środowisku lub pod wpływem inwertazy hydrolizuje do fruktozy i glukozy. Uzyskana mieszanina nosi nazwę cukru inwertowanego[1]:

   C12H22O11 + H2O _H+ lub inwertaza C6H12O6 + C6H12O6
   sacharoza  glukoza  fruktoza

Pod wpływem stężonego kwasu siarkowego sacharoza ulega zwęgleniu:

C12H22O11 → 12C + 11H2O

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Sacharozę na skalę przemysłową zaczęto otrzymywać na Bliskim Wschodzie z trzciny cukrowej już w starożytności. Cukier wyrabiano także w Indiach oraz Chinach. Grecy byli narodem, któremu zawdzięczamy pojawienie się cukru w Europie. Sprowadzono go w IV wieku p.n.e. i stosowano wówczas jako kosztowny lek[potrzebny przypis].

Po odkryciu Ameryki przez Europejczyków założono tam wielkie plantacje trzciny cukrowej, dzięki czemu dostawy cukru do Europy znacznie wzrosły. Pierwsza udana próba otrzymania cukru z buraków cukrowych odbyła się w 1747 r. Proces opracował niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf.[potrzebny przypis] Pierwsza cukrownia została wybudowana przez Franza Acharda w Konarach na Dolnym Śląsku w 1802 r.[10]

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Sacharoza jest głównym składnikiem (>99,5%) cukru spożywczego, zwykle trzcinowego lub buraczanego[11], stosowanego powszechnie jako środek słodzący[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Robert T. Morrison, Robert N. Boyd: Chemia organiczna. T. 2. Warszawa: PWN, 1985, s. 342. ISBN 83-01-04166-8.
  2. a b alpha-D-Glucopyranoside, beta-D-fructofuranosyl, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 1115 (ang.).
  3. a b Sacharoza (nr S5016) w katalogu produktów Sigma-Aldrich (Merck). [dostęp 2016-11-30].
  4. CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 3-464, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
  5. Sacharoza (nr S5016) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-11-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  6. cukier – definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2019-10-16] (pol.).
  7. sacharoza. [w:] Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-22].
  8. Czekolada i lody – z tradycją w XXI wiek [online].
  9. Marek Ples. Świecący cukier, czyli o tryboluminescencji sacharozy. „Fizyka w Szkole”. 3/2015, s. 45–46. Warszawa: Agencja AS Józef Szewczyk. 
  10. Stowarzyszenie Techników Cukrowników [online], www.stc.pl [dostęp 2019-02-04].
  11. cukier, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-07-02].
  12. sacharoza, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-07-02].