Sandhi
Sandhi – zasady fonologiczne, które dotyczą zmian na przełomie morfemów lub słów. Zwykle służą ułatwieniu wymowy. Można podzielić je na wewnętrzne (zachodzące wewnątrz wyrazu) i zewnętrzne (zachodzące na przełomie wyrazów). Termin pochodzi pierwotnie z gramatyki sanskryckiej (wyraz संधि saṃdhi oznacza „łączenie”)[1].
Termin „sandhi” można zastosować też do opisu fonologii innych języków, m.in. asymilacji miejsca artykulacji lub dźwięczności w języku polskim (np. z+ć > ść w wyrazie „ścierać”), łacińskiej asymilacji miejsca artykulacji spółgłosek nosowych, francuskiego liaison czy angielskiego /r/ łączącego i intruzywnego.
Sandhi zawsze mają pewną motywację fonologiczną, dlatego np. wynikające z gramatyki mutacje spółgłosek w języku irlandzkim nie są zasadami sandhi.
Sanskryt i hindi
[edytuj | edytuj kod]W sanskrycie sandhi można podzielić na
- sandhi samogłoskowe
- sandhi spółgłoskowe.
Pod względem zastosowania sandhi podzielić na dwie kategorie przyczynowe:
- unikanie rozziewu, czyli zapobieganie powstania zbitek samogłosek przez ich przemiany lub zanik
- asymilację, czyli zmianę miejsca i wartości fonemów w kontekście innych fonemów i przemiany zbitek spółgłoskowych.
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]- sandhi samogłoskowe typu (a lub ā) + ṛ → ar
Język fiński
[edytuj | edytuj kod]Fińskie sandhi jest nadzwyczaj częste, pojawia się między wieloma wyrazami i morfemami, zarówno w standardowym języku formalnym, jak i w codziennym języku mówionym. Najczęściej nie jest zapisywane, występuje prawie wyłącznie w transkrypcji dialektów. Można wyróżnić dwa rodzaje sandhi: prostą asymilację z uwzględnieniem miejsca artykulacji (np. np – mp). Druga to geminacja spółgłoski inicjalnej na granicy morfemów.
Sandhi asymilacyjne
- n + k → ŋk, welaryzacja wywołana przez 'k', np. sen kanssa /seŋ kɑnssɑ/
- n + p → mp, labializacja wywołana przez 'p' np. menenpä /menempæ/
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Polański 1999 ↓, s. 513.
- ↑ 8.1.1.2.1 Sandhi samogłoskowe. W: Danuta Stasik: Podręcznik języka hindi. Wyd. 1. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 1997, s. 101, seria: Języki orientalne. ISBN 83-86483-52-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.