Torfowiec Girgensohna
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
_7238.JPG)
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
torfowiec Girgensohna |
| Nazwa systematyczna | |
| Sphagnum girgensohnii Russow Beitr. Torfm. 124. 12, 15, 18, 19, 21, 22, 43–45, 61 1865[3] | |
Torfowiec Girgensohna (Sphagnum girgensohnii Russow) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae). Występuje w Europie, Chinach, Nepalu, Indiach, Korei, Japonii, na wschodzie Rosji i na Kaukazie oraz w Ameryce Północnej[4].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]W Europie jest gatunkiem o szerokim zasięgu. Rozciąga się do Svalbardu na północy (ponad 80°N), po Azory, Hiszpanię, Francję (w tym Korsykę), Włochy (w tym Apeniny), Półwysep Bałkański (w tym Góry Dynarskie, Rumunię i Bułgarię), południowo-zachodnią Rosję i Gruzję na południu. Na zachodzie dochodzi do Azorów i Islandii, na wschodzie do Uralu. W Alpach rośnie do wysokości 2100 m n.p.m. (Szwajcaria)[5].
W Polsce występuje na terenie całego kraju. Na niżu ma rozproszone stanowiska, w północno-wschodniej części kraju spotykany jest dość często. Pospolicie występuje w górach. Najwyżej położone stanowisko znajduje się w Beskidach Zachodnich (1622 m n.p.m.)[6].
Morfologia i anatomia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Torfowiec średniego rozmiaru, czasami drobniejszy, najczęściej dość tęgi, sztywny i smukły, tworzący darnie koloru zielonego lub żółtawego, nigdy z czerwonymi przebarwieniami[5][6].
- Główki
- Najczęściej 5-dzielne, gwiaździste, spłaszczone, z widocznym, dość dużym, acz niezbyt niewyróżniającym się pączkiem wierzchołkowym[5][6].
- Pęczki
- Luźne, zwarte, zazwyczaj z trzema, rzadziej czterema gałązkami; dwie gałązki odstające są długie lub bardzo długie – do około 25 mm długości, i zwężają się ku końcowi, poza gałązkami w główce, które są krótsze, węższe u nasady, szersze na szczycie; jedna, rzadziej dwie gałązki zwisające są jasne/blade i cylindryczne w przekroju[5][6], z listkami mocno na siebie zachodzącymi[6].
- Łodyżki
- Grube, do 1 mm średnicy[6], jasnozielone, zielone, brązowawe lub jasnobrązowe, dość tęgie, z dobrze rozwiniętą dwu-, trzy- lub czterowarstwową korą zbudowaną z silnie rozdętych komórek wodnych[5][6]; cylinder wewnętrzny gruby, bladozielony do bladobrązowego[6]. Na łodyżkach gałązek komórki wodne są dość wyraźne, zazwyczaj rozmieszczone w grupach po dwie lub trzy[5].
- Listki łodyżkowe
- Do około 1,3 mm długości[6], szeroko językowate do prostokątnych, często ze zwężeniem w środkowej części, wzniesione i przylegające do łodyżki, z nieregularnie ściętym, szerokim, poszarpanym szczytem[5][6], frędzlowanym w środkowej części na szerokości od jednej trzeciej do trzech czwartych listka[6]. Komórki wodne nie mają listewek i porów, rzadko są podzielone[5].
- Listki gałązkowe
- Dość duże, do 1,8 mm długości[6], szeroko lancetowate, z mocno podwiniętymi krawędziami, przez co sprawiające wrażenie wąsko zwężonych u szczytu[5][6]. Są gęsto ułożone, zachodzą na siebie, acz wierzchołki nieco odstają[5][6]. Komórki wodne po stronie grzbietowej listka są mocno wypukłe w przekroju poprzecznym, mają liczne, duże pory wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej są słabo wypukłe w przekroju poprzecznym i mają duże, okrągłe pory wzdłuż środkowej linii komórki w górnej jednej trzeciej listka[5]. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym trójkątne do trapezowych, wyraźnie grubościenne, szeroko otwarte po stronie brzusznej listka i bardzo wąsko lub wąsko otwarte po jego stronie grzbietowej[5].
- Gatunki podobne
- Może być mylony z torfowcem Russowa (Sphagnum russowii), torfowcem obłym (Sphagnum teres), torfowcem rdzawym (Sphagnum rubiginosum) i torfowcem frędzlowanym (Sphagnum fimbriatum)[6]. W przypadku torfowca Russowa zgubny może być pokrój, zdarzają się bowiem formy zielone tego gatunku (torfowiec Girgensohna nigdy nie będzie miał czerwonego zabarwienia), choć zwykle są one mniejsze i mają mniejszy pączek wierzchołkowy. Wyraźnie różne są także listki łodyżkowe obu tych torfowców. U torfowca Girgensohna są one wyraźnie, szeroko frędzlowane – od jednej trzeciej do trzech czwartych szerokości szczytu, u torfowca Russowa wyszarpane co najwyżej do jednej trzeciej szerokości szczytu. Od torfowca obłego różni się kolorem łodyżki – u S. teres jest jasnobrązowa do ciemnobrązowej, u S. girgensohnii jest bladozielona do bladobrązowej. Ponadto różni je także budowa pęczka. U torfowca obłego pęczek składa się najczęściej z trzech gałązek odstających i dwóch zwisających, podczas gdy u torfowca Girgensohna są dwie gałązki odstające i zazwyczaj jedna zwisająca. Komórki chlorofilowe listków gałązkowych w przekroju poprzecznym u S. teres są otwarte po stronie grzbietowej listka, u S. girgensohni po stronie brzusznej. Od torfowca rdzawego odróżnia go liczba gałązek odstających w pęczku – przeważnie trzy u S. rubiginosum, najczęściej dwie u S. girgensohnii. Oprócz tego, torfowiec rdzawy może mieć czerwone lub brunatne przebarwienia. Torfowiec Girgensohna rzadko wytwarza sporofity, podczas gdy torfowiec rdzawy stosunkowo często[6]. S. girgensohnii może być mylony z S. fimbriatum tylko, jeśli ten drugi nie występuje w formie typowej. Różnią się kształtem listka łodyżkowego, kształtem pączka wierzchołkowego i twardością łodyżki. U torfowca Girgensohna listki łodyżkowe są językowate, najszersze u nasady i mają zwężenie w środkowej części. U torfowca frędzlowanego są krótko łopatkowate, węższe u nasady i rozszerzają się ku górze. Ponadto u torfowca Girgensohna listki łodyżkowe frędzlowane są tylko na samym szczycie, a u torfowca frędzlowanego na całej szerokości górnej krawędzi. S. girgensohnii ma niewyraźnie wykształcony pączek wierzchołkowy, a u S. fimbriatum jest on dobrze zaznaczony. Łodyżki u torfowca Girgensohna są przeważnie sztywne, u torfowca frędzlowanego są najczęściej delikatne i wiotkie[7].
-
Główki -
Listek łodyżkowy -
Listki gałązkowe -
Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
_6998.JPG)
_7205.JPG)
_7183.JPG)
_7212.JPG)
Ekologia i biologia
[edytuj | edytuj kod]Jest torfowcem rosnącym głównie w lasach – wilgotnych bądź podmokłych borach i na śródleśnych torfowiskach, niekiedy w innych zbiorowiskach leśnych i zaroślowych o kwaśnym odczynie podłoża. W ekosystemach otwartych jest rzadki, notowany w obszarze górskich borówczysk. W lasach toleruje także siedliska przekształcone przez człowieka – rowy melioracyjne i brzegi stawów[6]. Często występuje razem z torfowcem Russowa, torfowcem środkowym, torfowcem nastroszonym, torfowcem kończystym, torfowcem wąskolistnym oraz torfowcem obłym[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku świerczyn właściwych Vaccinio-Piceion, miejscami także dla zespołu borealnych świerczyn (na torfie) Sphagno girgensohnii-Piceetum oraz dla zespołu boru wilgotnego trzcinnikowego Calamagrostio villosae-Pinetum[8].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[9][10][11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-06-01] (ang.).
- ↑ Sphagnum girgensohnii Russow. The World Flora Online. [dostęp 2024-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-08)]. (ang.).
- ↑ Sphagnum girgensohnii. [w:] Moss Flora of China vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-06-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Laine i in. 2018 ↓, s. 119–123.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Stebel 2017 ↓, s. 81–83.
- ↑ Stebel 2017 ↓, s. 77.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
- Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
- Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.