Ułamek objętościowy
Ułamek objętościowy – jeden ze sposobów wyrażenia stężenia substancji w mieszaninie, zdefiniowany jako stosunek objętości danego składnika do sumy objętości wszystkich składników mieszaniny przed ich zmieszaniem[a][1]:
- gdzie: ϕA – ułamek objętościowy składnika A; VA – objętość składnika A przed zmieszaniem, V – suma objętości wszystkich składników przed zmieszaniem
Konieczność wykorzystania objętości składników przed ich zmieszaniem wynika z występowania zjawiska kontrakcji objętości (objętość mieszaniny mogłaby być równa sumie objętości poszczególnych składników wyłącznie dla roztworu idealnego). Ponadto objętości wszystkich składników mieszaniny powinny być mierzone w tych samych warunkach temperatury i ciśnienia, gdyż objętość jest wielkością od nich zależną[2][3].
Ułamek objętościowy jest wielkością niemianowaną, natomiast suma ułamków objętościowych wszystkich składników danej mieszaniny jest równa jedności[2]. Ułamek objętościowy może być wyrażony w procentach, jednak w większości źródeł stężeniem procentowym objętościowym lub procentem objętościowym (oznaczanym „% obj.”, „% v/v” bądź „vol%”)[b] określa się inną wielkość, tj. wyrażony w procentach stosunek objętości składnika do objętości roztworu po zmieszaniu[5][6][7].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mimo obowiązującej definicji Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC), zdarzają się przypadki, w których podawana jest odmienna definicja ułamka objętościowego w postaci stosunku objętości składnika do objętości całego roztworu po zmieszaniu (por. np. Minczewski i Marczenko 2001 ↓, s. 53, Cygański 1999 ↓, s. 85).
- ↑ Stosowanie tego typu oznaczeń jest niezalecane przez IUPAC, gdyż dodawanie określeń jest możliwe wyłącznie do symboli wielkości fizycznych, nie zaś do samych jednostek[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ volume fraction, ϕ, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.V06643, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
- ↑ a b Henryk Całus: Podstawy obliczeń chemicznych. Wyd. 6. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1975, s. 69.
- ↑ Stężenie roztworu, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966, s. 674, OCLC 864218327.
- ↑ E.R. Cohen i inni, Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry (Green Book), wyd. 3, Cambridge: International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2008, s. 97, ISBN 978-0-85404-433-7 (ang.).
- ↑ Douglas A. Skoog i inni, Fundamentals of Analytical Chemistry, wyd. 9, Belmont: Cengage Learning, [cop. 2014], s. 71, ISBN 978-0-495-55828-6.
- ↑ Andrzej Cygański, Chemiczne metody analizy ilościowej, wyd. 5, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1999, s. 85, ISBN 83-204-2410-0.
- ↑ Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko, Chemia analityczna, t. 1, Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 53, ISBN 83-01-13499-2.