Walenty Barczewski

Walenty Barczewski

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1856 Olsztyn, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	28 maja 1928 Brąswałd, Republika Weimarska
Zawód, zajęcie	działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor, wydawca, ksiądz

Walenty Barczewski

Data urodzenia	10 lutego 1856
Data śmierci	28 maja 1928
Wyznanie
Prezbiterat	8 grudnia 1883

Pomnik Walentego Barczewskiego przed kościołem w Brąswałdzie

Grób ks. Barczewskiego na cmentarzu w Brąswałdzie

Walenty Barczewski, ps. „Wirosław” (ur. 10 lutego 1856 na Jarotach w Olsztynie, zm. 28 maja 1928 w Brąswałdzie) – pisarz warmiański, działacz narodowy, historyk, pisarz, folklorysta, redaktor polskich pism regionalnych, wydawca, wieloletni proboszcz w Brąswałdzie.

Życiorys

Syn Jakuba Barczewskiego i Barbary z Burlińskich. Uczęszczał do gimnazjum w Braniewie, Reszlu i Chełmnie. Studia teologiczne odbywał w Braniewie w latach 1879–1882 i w bawarskim Eichstätt w 1883. Święcenia kapłańskie przyjął 8 grudnia 1883. Był wikarym w Butrynach (1884), Świętej Lipce i Biskupcu, a następnie proboszczem w Wielbarku (1889–1894) i Brąswałdzie (od 1894). Zabiegał o powszechne wprowadzenie języka polskiego w kościołach i szkołach. Aktywny członek Towarzystwa Czytelni Ludowych (TCL) na Warmię, prezes Towarzystwa w latach 1914–1916. Zasłynął polskimi kazaniami. Za wybudowanie kościoła i umieszczenie w nim obrazów o tematyce polskiej został oskarżony przez władze pruskie o szerzenie polskiej propagandy.

Współredagował w języku polskim „Nowiny Warmińskie” i „Warmiaka”. Od 1907 roku współpracował z „Gazetą Olsztyńską”. Wtedy też został członkiem Komitetu Wyborczego na Prusy Wschodnie, Warmię, Mazury i Pomorze. Od 1912 przewodniczył Radzie Nadzorczej Banku Ludowego w Olsztynie. W 1914 został prezesem Komitetu Oświatowego z ramienia Poznańskiej Rady Narodowej. W 1918 prezesował Polskiej Radzie Ludowej dla Warmii. W okresie plebiscytu wchodził w skład Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego będąc współzałożycielem Związku Polaków w Prusach Wschodnich. Dwukrotnie w 1921 i 1924 wybierany był do sejmiku prowincjalnego w Królewcu, a także kandydował na posła do Sejmu Pruskiego.

W 1922 na synodzie diecezjalnym w Wartemborku zgłosił projekt powołania specjalnej komisji mającej się zająć uregulowaniem sprawy polskich katolików w Prusach Wschodnich. Zajmował się literaturą, historią i folklorem regionu warmińskiego. Pisał artykuły i prace, dokonywał przekładów literackich, wydawał polskie książki religijne np. żywoty świętych, moralitety oraz zbiory modlitw i pieśni, w tym Katolicki Kancjonał.

Był Warmiakiem, który przedstawił dzieje kultury ludowej, obyczaje, zwyczaje, geografię i historię Kościoła polskiej Warmii.

Ważniejsze prace z tego zakresu

• 1883: Kiermasy na Warmii,
• 1893: Gwary ludu na Warmii i Mazurach,
• 1895: Mowa polska na Warmii,
• Kościoły katolickie na Mazurach,
• Źródła naszej Łyny,
• Geografia polskiej Warmii,
• 1927: Piśmiennictwo polskie na Warmii w XIX i XX stuleciu.

Posiadał zasobną bibliotekę, w której znajdowały się rzadkie druki polskie z Warmii. Odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta. W 1946 dla uczczenia pamięci Walentego Barczewskiego miasto Wartembork nazwano Barczewem, a wieś Stary Wartembork Barczewkiem. Ks. Walenty Barczewski pochowany został na cmentarzu w Brąswałdzie, a parafianie ufundowali mu nagrobek z polskimi napisami.

Bibliografia

• Stanisław Achremczyk: Historia Warmii i Mazur. Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1992. (pol.).
• Jan Chłosta: Księża spod znaku Rodła. Słowo Powszechne, 1987.
• Tadeusz Oracki: Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku). Olsztyn: 1983.
• Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-294-4. (pol.).
• Andrzej Wakar: Olsztyn 1355-1945. Olsztyn: 1971.
• http://web.archive.org/web/20051025131641/http://www.zenderowski.gower.pl/

Literatura uzupełniająca

• ks. Alfons Mańkowski, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 301–302. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

Linki zewnętrzne

• Walenty Barczewski – publikacje w bibliotece Polona