Błędki
| Errantia | |||
| Audouin et Milne Edwards, 1832 | |||
 Hermodice carunculata | |||
 Tomopteris | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada |
błędki | ||
| Synonimy | |||
| |||
Błędki[1], wieloszczety wędrujące[1], wieloszczety pełzające[1], wieloszczety wolno żyjące[2] (Errantia, syn. Aciculata[a]) – takson pierścienic z gromady wieloszczetów, zwykle wyodrębniany w randze podgromady lub nadrzędu. Obejmuje formy o parapodiach zaopatrzonych w acikule. Zwierzęta morskie, rzadziej słodkowodne, wolno żyjące lub osiadłe, pływające w toni wodnej lub bytujące na dnie.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wieloszczety te mają dobrze wyodrębnione prostomium, choć może ono być z zewnątrz otoczone lub zamknięte przez przednie segmenty ciała. Prostomium wyposażone jest w przydatki w postaci zwykle położonych brzusznie głaszczków i przynajmniej jednej pary czułków. W tyle prostomium leży para narządów nuchalnych. Perystom często zaopatrzone jest w cirrusy okołogębowe (wąsy przyustne). Umięśniona gardziel ma zdolność wywracania się na zewnątrz i może być zaopatrzona w jedną lub dwie pary szczęk. Większość segmentów ciała wyposażona jest w nefrydia i celomodukty. Parapodia mogą być dwugałęziste lub wskutek zaniku gałęzi grzbietowej (notopodium) jednogałęziste, ale zwykle mają oba cirrusy – grzbietowy i brzuszny. Charakterystyczna dla grupy jest obecność w parapodiach acikul – grubych, zmodyfikowanych szczecin służących za ich szkielet osiowy[3].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta te zamieszkują wody słone, słonawe i słodkie. Bytują w interstycjale, strefach pływów, sublitoralu, pelagialu, bentalu, abisalu i hadalu. Wbrew polskim nazwom zwyczajowym do grupy tej należą obok form wolno żyjących, także gatunki osiadłe, budujące rurki o formie śluzowej lub błoniastej. Strategie pokarmowe również są w tej grupie różnorodne. Spotyka się wśród nich drapieżnictwo, wszystkożerność, roślinożerność, padlinożerność, detrytusożerność, komensalizm i pasożytnictwo[3].
Wśród błędków występują różne formy rozrodu bezpłciowego i płciowego. W przypadku tego pierwszego spotyka się np. fragmentację architomiczną. W przypadku tego drugiego spotyka się m.in. epitokię w postaci epigamii lub schizogamii. Łączenie gamet odbywać może się w toni wodnej lub też nasienie przekazywane może być bezpośrednio samicy w drodze pseudokopulacji lub kopulacji. Typowo w rozwoju występuje planktonowa larwa zwana trochoforą, ale u wielu gatunków faza planktonowa jest skrócona lub brak jej w ogóle dzięki wykazywaniu troski o potomstwo. U części Syllidae jaja rozwijają się w komorach lęgowych na ciele, a u niektórych Polynoidae zarodki noszone są pod okrywami. Wreszcie u części gatunków rozwinęła się żyworodność, a rolę macicy pełnić mogą celoma lub rozszerzone nefrydia[3].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadzili w 1832 roku Jean Victoire Audouin i Henri Milne-Edwards pod nazwą „Annélides errantes”[4]. Większość autorów wyróżnia go w randze podgromady w obrębie wieloszczetów[2][5], aczkolwiek dawniej miewał też rangę rzędu[3]. Tradycyjnie błędki przeciwstawiane są podgromadzie osiadków czyli wieloszczetów osiadłych[1][2], jednak wyniki współczesne analiz filogenetycznych przeczą monofiletyzmowi tychże[b][6][8][9].
W 1997 roku Greg W. Rouse i Kristian Fauchald na podstawie analiz kladystycznych wprowadzili inny podział wieloszczetów, wyróżniając w ich obrębie klady Scolecida i Palpata, ten drugi dzieląc na klady Canalipalpata i Aciculata[10]. Scolecida i Palpata nadano następnie rangi podgromad, a Canalipalpata i Aciculata rangi nadrzędów[3]. Zakres Aciculata pokrywa się jednak mniej więcej z Errantia, stąd nazwę wprowadzoną przez Rouse’a i Fauchalda traktuje się jako synonim Errantia[5].
Najczęściej w obrębie błędków wyróżnia się 3 rzędy[3][5]:
Jednakże taksony Errantia i Aciculata wciąż bywają rozmaicie definiowane przez różnych autorów na potrzeby prezentowanych przez nich kladogramów. Na przykład w pracy Parry’ego i innych z 2016 roku Errantia obejmują tylko Eunicida i Phyllodocida, zaś Aciculata obejmują oprócz Errantia także Amphinomida, Nerillidae i wymarłego Kenostrychus[8]. Z kolei w pracach Strucka i innych z 2015 roku oraz Weigert i Bleidorna z 2016 roku to Aciculata zawężone są do Eunicida i Phyllodocida, zaś Errantia obejmują oprócz nich Protodriliformia i krążkokształtne[6][9].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W poniższym artykule przyjęto definicję według której takson ten obejmuje Amphinomida, Eunicida i Phyllodocida, jednak nazwy Errantia i Aciculata bywają definiowane w różny, niekoniecznie synonimiczny sposób; zobacz sekcję: taksonomia.
- ↑ W obrębie osiadków zagnieżdżają się na kladogramach nie tylko rurkoczułkowce i szczetnice, ale też siodełkowce[6][7][8][9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b c Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalne, systematyki i filogenezy. Wyd. 3. Warszawa: PWN, 2005, s. 353.
- ↑ a b c d e f Jacek Siciński: Typ: pierścienice – Annelida. W: Czesław Błaszak: Zoologia. Tom 1. Bezkręgowce. Wtórojamowce bez stawonogów. Część 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, s. 601-684. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ J.V. Audouin, H. Milne Edwards. Classification des Annélides et description de celles qui habitent les côtes de la France. „Annales des sciences naturelles, Paris. Sér. 1”. 27, s. 337-447, 1832.
- ↑ a b c G. Read, K. Fauchald: Errantia. [w:] World Polychaeta database (World Register of Marine Species) [on-line]. [dostęp 2021-11-04].
- ↑ a b c Torsten Hugo Struck, Anja Golombek, Anne Weigert, Franziska Anni Franke, Wilfried Westheide, Günter Purschke, Christoph Bleidorn, Kenneth Michael Halanych. The Evolution of Annelids Reveals Two Adaptive Routes to the Interstitial Realm Current Biology. „Current Biology”. 25 (15), s. 1993–1999, 2015. DOI: 10.1016/j.cub.2015.06.007.
- ↑ Sónia C.S. Andrade, Marta Novo, Gisele Yukimi Kawauchi, Katrine Worsaae, Fredrik Pleijel, Gonzalo Giribet, Gregory W. Rouse. Articulating “Archiannelids”: Phylogenomics and Annelid Relationships, with Emphasis on Meiofaunal Taxa. „Molecular Biology and Evolution”. 32 (11), s. 2860–2875, 2015.
- ↑ a b c Luke A. Parry, Gregory D. Edgecombe, Danny Eibye-Jacobsen, Jakob Vinther. The impact of fossil data on annelid phylogeny inferred from discrete morphological characters. „Proceedings of the Royal Society Biological Sciences Series B”, 2016. The Royal Society Publishing. DOI: 10.1098/rspb.2016.1378.
- ↑ a b c Anne Weigert, Christoph Bleidorn. Current status of annelid phylogeny. „Organisms Diversity and Evolution”. 16 (2), s. 345–362, 2016. DOI: 10.1007/s13127-016-0265-7.
- ↑ G.W. Rouse, K. Fauchald. Cladistics and polychaetes. „Zoologica Scripta”. 26 (2), s. 139-204, 1997. DOI: 10.1111/j.1463-6409.1997.tb00412.x.