Wola Różaniecka (gmina)

Wola Różaniecka
	gmina wiejska
	1919–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: lubelskie (II RP); 1945–54: lubelskie
Powiat	biłgorajski
Siedziba	Różaniec; Wola Różaniecka
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	5
	Położenie na mapie powiatu;

Wola Różaniecka – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1866–1954^[2] w woj. lubelskim. Gmina obejmowała obszar wiejski obecnej gminy Tarnogród. Siedzibą gminy była Wola Różaniecka^[3].

Gmina Wola Różaniecka została utworzona w powiecie biłgorajskim guberni lubelskiej wraz z powołaniem w Królestwie Polskim nowożytnego systemu gmin zbiorowych w latach 1859–1867^[4]^[5]^[6].

W 1878 gmina podlegała sądowi gminnemu okręgu III w Tarnogrodzie a jej siedziba znajdowała się w Różańcu. W skład gminy wchodziły miejscowości Bolesławin, folwark Jamieńszczyzna, Luchów Dolny, Luchów Górny, Różaniec, Różaniecka Wola i Zagrody. Miała 14148 mórg obszaru i liczyła 4308 mieszkańców. Była gminą przygraniczną z austriacką Galicją^[7]. W latach 1912–1915 wchodziła w skład guberni chełmskiej^[8]; po zajęciu Lubelszczyzny przez Austro-Węgry przywrócono poprzedni podział administracyjny.

W 1919 gmina weszła w skład w woj. lubelskiego. Do 1939 była jednostką samorządu terytorialnego, pełniącą również funkcje administracyjne zlecone przez państwo^[9].

Według stanu na 30 września 1921 gmina Wola Różaniecka obejmowała miejscowości Bolesławin, Jamieńszczyzna, Luchowska Słoboda, Luchów, Luchów Dolny, Luchów Górny, Pustki (Kolonia Różaniecka), Różaniec, Różaniec Główny i Różaniecka Wola. Gmina liczyła 4.774 mieszkańców^[10].

Podczas okupacji gmina należała do dystryktu lubelskiego (w Generalnym Gubernatorstwie). Okupanci do gminy Wola Różaniecka przyłączyli gromadę Majdan Sieniawski z dotychczasowej Adamówka z powiatu jarosławskiego (przed wojną w woj. lwowskim); w latach 1940-42 gromadę tę nazywano Osówka Górna^[11]^[12].

Po wyzwoleniu powołano do życia Radę Narodową w Woli Różanieckiej na mocy statutu z dnia 1 stycznia 1944^[13]. Według stanu na 1 lipca 1952 gmina Wola Różaniecka składała się z 5 gromad: Luchów Dolny, Luchów Górny, Różaniec część I, Różaniec część II i Wola Różaniecka^[14]^[15].

Gmina Wola Różaniecka została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[16]. Na obszarze dawnej gminy Wola Różaniecka utworzono gromady Luchów Górny i Wola Różaniecka. 1 lipca 1960 zniesiono gromadę Luchów Dolny, a jej obszar przyłączono do gromady Wola Różaniecka. 1 lipca 1971 obszar dawnej gminy Wola Różaniecka obejmowała już tylko gromada Wola Różaniecka^[17].

W kolejnej reformie administracyjnej 1 stycznia 1973^[18] gmina Wola Różaniecka nie została odtworzona. Z jej obszaru utworzono gminę Tarnogród, obejmującą również miasto Tarnogród, które do 1954 stanowiło oddzielną gminę Tarnogród, składającą się z samego Tarnogrodu (wówczas tzw. osady miejskiej).

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Do 28 września 1954 roku
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Zbigniew Stankiewicz, w: Juliusz Bardach, Monika Senkowska-Gluck Historia państwa i prawa Polski. Tom III. Od rozbiorów do uwłaszczenia, PWN, Warszawa 1981, s.354-359
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)
↑ gmina Wola Rożaniecka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 798 .
↑ Dz.P. Królestwa Polskiego tom 66
↑ Akta gminy Wola Różaniecka - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2008-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.9
↑ Gemeindeverzeichnis: Distrikt Lublin (1940)
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Mapa powiatu Biłgoraj, PPWK Warszawa 1971
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[2] Do 28 września 1954 roku

[3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[4] Zbigniew Stankiewicz, w: Juliusz Bardach, Monika Senkowska-Gluck Historia państwa i prawa Polski. Tom III. Od rozbiorów do uwłaszczenia, PWN, Warszawa 1981, s.354-359

[5] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)

[6] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)

[7] gmina Wola Rożaniecka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 798 .

[8] Dz.P. Królestwa Polskiego tom 66

[akta-9] Akta gminy Wola Różaniecka - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2008-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].

[10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.9

[11] Gemeindeverzeichnis: Distrikt Lublin (1940)

[amt-12] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[13] Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74

[14] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[15] Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953

[16] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[17] Mapa powiatu Biłgoraj, PPWK Warszawa 1971

[18] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[19] oprócz gmin Aleksandrów, Kocudza i Tarnogród, oraz części gmin Huta Krzeszowska, Puszcza Solska i Sól (pozostały w gub. lubelskiej)

[20] twór przejściowy, utworzony z części powiatu jarosławskiego

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[A]

[B]

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska^[A] (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biłgoraj Józefów (do 1870) Krzeszów (do 1870) Szczebrzeszyn (← 1940–44 →) Tarnogród (do 1870 i 1915–1919)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (1867–1954) Babice (1867–1954) Bi(e)łgoraj (1867–1874) Biłgoraj (od 1973) Biszcza (1867–1954 i od 1973) Cieplice (1940–44^[B]) Dzików Stary (← 1940–44 →) Frampol (← 1923–1954 i od 1973) Goraj (← od 1923–30, 1939–54 i od 1973) Harasiuki (od 1973) Huta Krzeszowska (1867–1954) Józefów (od 1973) Kocudza (1867–1954) Krzeszów (1867–1954) Kuryłówka (← 1940–44 →) Księżpol (Kniaźpol) (1867–1954 i od 1973) Lipiny (1867–1874) Łukowa (1867–1954 i od 1973) Majdan Sopocki (1867–1923 →) Obsza (od 1973) Potok (Górny) (1874–1954 i od 1973) Puszcza Solska (1874–1954) Radecznica (← 1940–44 →) Sól (1867–1954) Tarnogród (1870–1915 i 1919–54) Tarnogród (od 1973) Tereszpol (← 1940–44 → i od 1973) Wola Różaniecka (1867–1954) Zwierzyniec (← 1940–44 →)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Babice (1954–57) Bidaczów Stary (1954–59) Biłgoraj (1954–56) Biłgoraj (1960–72) Biszcza (1954–72) Bukowa (1954–61) Bukowina (1954–59) Bystre (1954–55 →) Chmielek (1954–59) Czarnystok (← 1958–59 →) Dąbrowica (1954–59) Dzwola (1954–55 →) Frampol (1954–72) Goraj (1954–72) Górecko Stare (1954–59) Gromada (1954–56) Harasiuki (1954–72) Hedwiżyn (1954–61) Hosznia Ordynacka (1954–59) Hucisko (1954–59) Huta Plebańska / Huta Krzeszowska (1954–72) Jędrzejówka (1954–61) Józefów (1954–72) Kocudza (1954–55 →) Korchów (1954–59) Korytków Duży (1954–59) Krzeszów (1954–55 →) Krzeszów Górny (1959–72) Księżpol (1954–72) Lipiny Dolne (1954–72) Luchów Górny (1954–59) Łukowa (1954–72) Majdan Gromadzki (1956–59) Majdan Nowy (1954–72) Momoty Górne (1954–55 →) Nowa Wieś (1954–58) Obsza (1954–72) Podlesie (1956–59) Potok Górny (1954–72) Rakówka (1954–59) Smólsko (1954–57) Sól (1954–72) Stanisławów (1954–59) Szyszków (1954–61) Tarnogród (1954–72) Teodorówka (1954–72) Tereszpol-Kukiełki (← 1955–57) Tereszpol-Zaorenda (← 1955–72) Wola Dereźniańska (1954–59) Wola Różaniecka (1954–72) Zamch (1954–59)