Zawilec wielkokwiatowy

Zawilec wielkokwiatowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	zawilec
Gatunek	zawilec wielkokwiatowy
	Nazwa systematyczna
	Anemone sylvestris L.; Sp. Pl. 540. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zawilec wielkokwiatowy, zawilec leśny (Anemone sylvestris L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w stanie dzikim w północnej, środkowej, południowej i wschodniej Europie oraz w Azji (zachodnia Azja, Syberia, Chiny, Mongolia, Kaukaz)^[4]. W Polsce głównie na niżu na rozproszonych stanowiskach. Najczęściej występuje nad dolną Odrą i Wisłą, na Pojezierzu Mazurskim oraz na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej. W Karpatach potwierdzono jego występowanie na jednym tylko stanowisku na wzniesieniu Średni Grojec w Kotlinie Żywieckiej (450–455 m n.p.m.)^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona o wysokości do 40 cm. Pod ziemią roślina posiada wrzecionowate kłącze z długimi rozłogami^[5].
Liście: Okrągławe, przeważnie pięciodzielne z odcinkami o dwóch, trzech wcięciach. Liście odziomkowe rozwijają się całkowicie dopiero po okresie kwitnienia. Na spodniej stronie liście są kosmate. Liście podkwiatostanowe są ogonkowe i od siebie wyraźnie oddzielone.
Kwiaty: Białe, o delikatnym zapachu, duże, o średnicy 4–7 cm. Czasami spotyka się kwiaty żółte. Wyrastają pojedynczo w okółku liści szczytowych. Okwiat jest na spodniej stronie jedwabiście owłosiony^[6]^[5].
Owoce: Puszyste, białowełniste z krótkim dzióbkiem.

Pokrój
Liście
Kwiat
Owoce

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do końca maja. Wytwarza dużo pyłku, jest owadopylny. Pod wieczór kwiaty zamykają się i zwisają^[7]. Siedlisko: suche, słoneczne zbocza, widne, suche lasy i ich obrzeża, murawy. Nasiona rozsiewane są przez wiatr (anemochoria). Preferuje gleby luźne, żyzne, zawierające wapń. Roślina może także rozmnażać się wegetatywnie. Występuje w populacjach liczących do kilkuset osobników. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Geranio-Anemonetum sylvestris^[8]. Liczba chromosomów 2n = 16^[5]. Cała roślina jest lekko trująca. Powoduje mdłości, biegunki, krwawienia i podrażnienia skóry^[9].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[10]. W latach 1946–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą^[11]. Zagrożeniem dla gatunku jest wykopywanie go i przesadzanie do ogródków przydomowych, przeznaczenie do gospodarczego użytkowania muraw kserotermicznych, w których występuje, czy też zarastanie ich przez wyższą roślinność^[7].

Zastosowanie i uprawa

Roślina ozdobna: Jako roślina ozdobna przydatna jest do obsadzania słonecznych skarp, tarasów oraz kamienistych rabat. Kwitnie przez długi okres od wiosny do wczesnego lata.
Uprawa: Bez problemu znosi zimę. Najlepiej rośnie na podłożu próchnicznym, o odczynie zasadowym i zasobnym w wodę. Można go rozmnażać z nasion, które wysiewa się zaraz po zbiorze, lub przez podział kłącza późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną^[12]. Wśród odmian ogrodowych istnieją m.in. `Grandiflora` o dużych i przewisających kwiatach, `Elisa Fellman` o półpełnych kwiatach.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-31].
↑ Anemone sylvestris L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2009-05-27].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 83. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409)
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-31].

[grin-4] Anemone sylvestris L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2009-05-27].

[Karpaty-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[A-7] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 83. ISBN 978-83-7073-444-2.

[matuszkiewicz-8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[bohne-9] Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

[rozp2014-10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409)

[rozp1946-11] Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

[ogrodowe-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]