Jean Piaget
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
  Jean Piaget a l'era nassù a Neuchâtel ai 9 d'agost dël 1896 e a l'é mòrt a Gëneva ai 16 dë stèmber dël 1980. Biografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]Motobin giovo, a l'era anteressasse d'arserche ant ël camp ëd le siense naturaj, an publicand dël 1907 në studi ansima a 'n passaròt albin e, dzortut a parte dal 1911, na serie ëd travaj ansima ai molusch e an sla malacologìa. Dël 1915 a l'ha pijà ël diploma dë scòla mesan-a scondaria e a l'é laureasse an siense naturaj dël 1918. Dal 1919 al 1921 a l'é stàit a Paris e a l'é anteressasse a 'd preuve ëd verìfica, dë psicologìa anfantil, ëd lògica dla siensa, dë psico-anàlisi. Dël 1921 Claparède a l'ha proponuje dë dventé diretor d'arserca dl'Anstitù J.-J. Rousseau; parèj ij sò studi an sël lengage e la lògica dle masnà a son ëvnù pì sistemàtich. Dël 1929 a l'é vnù diretor dl'Ufissi antërnassional d'educassion e condiretor dl'Anstitù J.-J. Rousseau. Finìa la guèra, soa atività sientìfica a l'é vnùita pì marcà, ansema a soa presensa ant j'organisassion antërnassionaj, dzortut a l'Ufissi antërnassional d'educassion e a l'UNESCO. Dal 1950 a l'ha mnà vàire studi an sl'epistemologìa genética, dont a l'é stàit ël fondador, publicà dzortut ant j'agn 1956-1957. A la mostrà psicologìa genética a La Sorbon-a 'd Paris dal 1952 al 1963 e a l'ha fondà a Gëneva ël Sènter antërnassional d'epistemologìa genética. Ant j'agn apress a l'ha continuà ij sò studi antërdissiplinar an psicologìa, biologìa, epistemologìa genética. Soe posission pedagògiche[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'ancamin geòlogh marin, con specialissassion an sij molusch dël Lagh ëd Gëneva, Piaget a l'ha dovrà ij sò studi an biologìa dël dësvlup an osservand la fasson ëd soe masnà ëd deje deuit al mond dantorn a lor. Sòn a l'ha servije a aprofondì soe ampostassion inissiaj. Piaget a l'é dlongh ëslontanasse da le posission gnoseològiche, lògiche e epistemològiche ch'as basavo su dj'ipòtesi empiriste, dal nasse e convensionaliste. An efet, chiel a fortìa che ni ij contnù ni j'articolassion dle conossense e ancor meno j'idèje a podìo esse considerà present ant ël soget o derivà da l'esperiensa o arzultà ëd convergense sossiaj, comunitarie o colturaj. A arfudava ëdcò le posission dj'arpresentant dël sìrcol ëd Vien-a, dël neopositivism lògich, dël neo-empirism, përchè la conossensa, l'epistemologìa e l'organisassion sientìfica, scond chiel, a podìo pa esse classificà an dle sempie articolassion lògiche e lenghìstiche con dle verìfiche conforma a jë schema formaj o dl'esperiensa. Tutun a l'era convint ëd l'amportansa dël métod sientìfich për n'ampostassion ipotética-dedutiva. Soa posission a l'era leugna da cola dij gesaltista, dij comportamentalista e da j'esponent dla psico-anàlisi. Na contribussion fòrta ëd Piaget a la psicologìa dl'età evolutiva a l'é stàita an sò sostegn a la posission, caraterìstica dla pedagogìa moderna da Jean-Jacques Rousseau a le scòle neuve e a la scòla ativa, che la masnà a l'ha dle manere ëd pensé, d'agì, ëd vorèj bin, ëd fé, ëd creé, ëd parlé diferente dai grand. Costa a l'é na concession bin ëspantià, ma Piaget a l'ha mostrala con d'element concret, an descrivend coste quatr fas dël dësvlup cognitiv:
Coste quatr fas a l'han le caraterìstiche sì-dapress:
L'astrassion arflessiva[modìfica | modifiché la sorgiss]Piaget a fasìa distinsion antra tre sòrt d'astrassion:
Ël concet d'astrassion arflessiva a l'é stàit smonù da Piaget për descrive la costrussion dle struture lògiche-matemàtiche ëd na përson-a durant sò dësvlup cognitiv. As diferensia da l'astrassion empìrica përchè a intra con l'assion pitòst che con l'oget; e a l'é diferenta da cola fàuss-empìrica përchè a intra pa tant con j'assion istesse ma con le relassion antra j'assion, visadì le coordinassion generaj. Scond Piaget, la prima part ëd l'astrassion arflessiva a consist ant ël derivé le propietà da assion mentaj e fìsiche a 'n livel particolar ëd pensé. Sòn a ìmplica, tra l'àutr, la cossiensa ëd j'assion, e a comprend l'at ëd separé na forma da sò contnù. Lòn che parèj a l'é astrat a l'é projetà ansima a 'n pian ëd pensé pì àut. A 's moment-sì a-i riva ël ver podèj ëd l'astrassion arflessiva, përchè un a dev fé 'd pì che dissocé le propietà da cole ch'a saran ignorà o separé na forma da sò contnù. Esempi d'astrassion arflessiva ant ij cit[modìfica | modifiché la sorgiss]Piaget a armarca che a-i é pa un moment assolù andoa a ancamin-a l'astrassion arflessiva, ma costa a l'é già presenta ant ël gognin motobin cit ant la coordinassion dle struture sensoriaj-motòrie. Antra j'esempi che chiel a smon d'astrassion arflessiva ant ël pensé lògich-matemàtich ant le masnà cite a-i son:
Jë schema concentuaj[modìfica | modifiché la sorgiss]Un tema sot-ëstant al travaj ëd Piaget a l'é lë bzògn ëd mincadun d'esse an n'echilibri dinàmich con sò ambient. S'echilibri a peul esse sopatà da la confrontassion con ëd conossense neuve ch'a contradiso cole veje; parèj a dev passeje un perìod ëd transission andoa la strutura dle conossense a l'é arcostruìa pr'ësmon-e un livel d'echilibri pì madur. Donca, la teorìa ëd Piaget a presupon che la gent a dësvlupa djë schema (ij modej concetuaj) d'assimilassion o d'acomodassion ëd le neuve anformassion. Cost concet a peul esse spiegà coma l'agiustament ëd neuve anformassion an djë schema esistent, e l'alterassion ëd costi schema esistent për podèj acomodeje ëd neuve anformassion, rëspetivaman. Bele che cheidun-e dj'idèje ëd Piaget a smijo a cole ëd Lev Vygotskij, Piaget a conossìa pa tut dël travaj ëd Vygotskij.
Àutri autor dont a l'ha fàit arferiment a son Decroly, Claparède e Montessori. La polìtica dla scòla[modìfica | modifiché la sorgiss]Piaget a armarcava che, dzortut a parte dal 1935, ij fenòmeno che a l'avìo anfluensà 'd pì la trasformassion dij modej educativ a j'ero stàit l'aument ëd la popolassion ëscolàstica, lë bzògn ëd na neuva adrëssa ant l'assunsion e la formassion dj'ansegnant e la pression dj'esigense conòmiche, técniche, sientìfiche dla sossietà. A dasìa motobin d'amportansa a j'arserche psicològiche, a 'n bon usage didàtich e educativ dj'arzultà otnù, a l'agiornament coltural e professional dj'ansegnant, a la formassion pedagògica dj'operador educativ. A l'ha sot-linià l'urgensa ëd na programassion dij cors conforma a 'd criteri sientìfich e a na giusta ampostassion coltural antërdissiplinar. Sò anfluss[modìfica | modifiché la sorgiss]Le teorìe ëd Piaget dzora ël dësvlup psicològich a l'han anfluensà la filosofìa dl'educassion moderna. Antra j'àutri, ël filosòf e teòrich sossial Jürgen Habermas a l'ha ancorporà j'idèje ëd Piaget an sò travaj, an manera special ant la Teorìa d'assion comunicativa. Piaget a l'ha ëdcò avù n'impat considerèivol ant ël camp ëd la siensa computassional. Seymour Papert a l'ha dovrà j'idèje ëd Piaget ant ël dësvlup dla lenga ëd programassion Logo. Alan Kay a l'ha dovrà le teorìe ëd Piaget coma base për ël concet dël sistema ëd programassion ciamà Dynabook, ch'a l'era a l'ancamin dëscutù ant ël "Xerox Palo Alto Research Center", o Xerox PARC. Coste discussion a l'han ëmnà al dësvlup dël protòtipo Alto, ch'a esplorava për la prima vira tuti j'element d'un GUI (antëfassa gràfica d'utent), e a anfluensava le creassion ëd minca antëfassa computassional ch'a l'é vnuje fòra ant j'ùltime doe desen-e d'agn. Euvre prinsipaj[modìfica | modifiché la sorgiss]
A l'é l'euvra fondamental ëd la stragròssa produssion ëd Piaget. A constituiss na sìntesi dij prim trant'agn (1921-1949) ëd soe arserche an sël dësvlup ëd l'anteligensa ant l'età evolutiva e a prefigura le linie diretris dël programa dj'anvestigassion ch'a lo ocupran ant ij trant'agn apress (1950-1980). A l'é 'l volum antrodutiv dle publicassion dël Sènter d'epistemologìa genética.
|
