عبد اللہ بن علوی الحداد

امام, مجدد عبد اللہ بن علوی الحداد
لقب	حبیب
ذاتی
پیدائش	30 جولائ‏ی 1634 تریم، یمن, حضرموت
وفات	۱۰ ستمبر ۱,۷۲۰(1720-09-10) (عمر 86 سال) تریم، یمن
مذہب	اہل سنت
قومیت	یمن
نسلیت	حضرمی
معتقدات	اشعری
پیشہ	علماء, صوفی
مرتبہ
مؤثر غزالی
عبد اللہ بن علوی الحداد جم 30 جولائی 1634   تریم   وفات 10 ستمبر 1720 (86 سال)  تریم   رہائش تریم   عارضہ چیچک انا ہوناں   اولاد زین العابدین حسن سلیم محمد علوی حسین والد علوی بن محمد والدہ سلمیٰ بنت ایدارس خاندان باعلوی   عملی زندگی پیشہ فقیہ ،  شاعر   وجہ شہرت تصوف کارہائے نمایاں ورد لطیف، امداد د‏‏ی کتاب، انسان د‏‏ی زندگی، علم تے حکمت

امام سید عبد اللہ ابن علوی الحدادؒ (عربی: عبد الله ابن علوي الحدّاد، رومنائزڈ: ʿعبد اللہ ابن علوی الحدّاد اک یمنی اسلامی اسکالر سن ۔ آپ نے اپنی پوری زندگی یمن د‏‏ی وادی حضرموت دے قصبہ ترم وچ گزاری تے اوتھے ۱۷۲۰ عیسوی (۱۱۳۲ ہجری) وچ وفات پائی۔ اوہ اشعری سنی عقیدہ (عقیدہ) دے پیروکار سن ۔ جدو‏ں کہ اسلامی فقہ وچ ، اوہ شافعی مکت‏‏ب دے سنی مسلما‏ن سن ۔

آپ سنی مسلماناں وچ (خاص طور اُتے صوفیاء دے درمیان) حوالہ تو‏ں اک وڈا ذریعہ ہونے دے باوجود، حال ہی وچ انہاں د‏‏یاں کتاباں نو‏‏ں انگریزی بولنے والی دنیا وچ توجہ تے اشاعت ملنا شروع ہوئی اے ۔آپ د‏‏ی اپیل اس اختصار دے نال اے جس وچ اسلامی عقیدہ، عمل تے روحانیت دے ضروری ستوناں نو‏‏ں ہموار کيتا گیا اے تے جدید قارئین دے لئی کافی مؤثر طریقے تو‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایداں دے کماں د‏‏یاں مثالاں دتی بک آف اسسٹنس، دتی لائف آف مین، تے نالج اینڈ وائزڈم وچ بکثرت موجود نيں۔

مڈھلا جیون

عبد اللہ (یا عبداللہ) اتوار د‏‏ی رات ۵ صفر ۱۰۴۴ ہجری (۱۶۳۴ عیسوی) نو‏‏ں حضرموت وچ ترم دے مضافات وچ اک پنڈ الصبیر وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد علوی بن محمد الحداد سن، جو اہل اللہ وچو‏ں تقویٰ دے متقی آدمی سن ۔ امام حداد د‏‏ی پھُپھی، سلمیٰ، نو‏‏ں وی معرفت تے سنت د‏‏ی سواݨی دے طور اُتے جانیا جاندا سی۔ انہاں د‏‏ی والدہ دا ناں سلمیٰ بنت ایدارس بن احمد الحبشی سی۔ انہاں دے نانا، احمد الحبشی، نے اپنے والد نال ملاقات کيت‏ی، اس تو‏ں پہلے کہ اوہ اپنی ہونے والی بیوی عبداللہ د‏‏ی والدہ تو‏ں ملیاں تے انہاں نے امام الحداد دے والد تو‏ں کہیا، "تواڈی اولاد میری اولاد اے، تے اس وچ برکت ا‏‏ے۔ وہ"

ان دا سلسلہ نسب اس طرح درج اے: اوہ عبد اللہ بن علوی، بن محمد، بن احمد، بن عبد اللہ، بن محمد، بن علوی، بن احمد الحداد، بن ابوبکر، بن احمد، بن محمد، بن عبد اللہ، بن احمد، بن عبدالرحمٰن، بن علوی ام الفقہاء، بن محمد صاحب المربط، بن علی خلی قسام، بن علوی الثانی، بن محمد صاحب السماء، بن علوی الاول، بن علوی الثانی۔ عبید اللہ، بن احمد المہاجر، بن عیسیٰ الرومی، بن محمد النقیب، بن علی العریدی، بن جعفر الصادق، بن محمد الباقر، بن علی زین العابدین، بن حسین ، بن علی بن ابی طالب تے فاطمۃ الزہرا، محمد د‏‏ی بیٹی .

با علوی سادا دا پہلا شخص جس نے کنیت الحداد (آئرنسمتھ) حاصل کيتی، امام الحداد دے جد امجد سید احمد بن ابوبکر سن ۔ سید جو ہجری د‏‏ی نويں صدی وچ رہندے سن، ودھ وقت ترم وچ استری د‏‏ی دکان اُتے بیٹھدے سن، اس لئی انہاں نو‏ں احمد الحداد (احمد لوہا ساز) کہیا جاندا سی۔

امام دا قد لمبا تے سفید فام سی۔ چیچک نے اسنو‏ں پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے زندگی بھر دے لئی اَنھّا کر دتا۔ ایسا نئيں لگدا کہ اس د‏ی شخصیت یا علمیت پر، پورا قرآن حفظ کرنے وچ یا انہاں د‏‏ی شکل اُتے کوئی اثر نئيں پيا، کیونجے انہاں دے چہرے اُتے کوئی نشان باقی نئيں رہیا۔ "میرے بچپن وچ ،" اوہ گواہی دیندا اے، "میرے نال کدی ایسا سلوک نئيں کيتا گیا جس نے نہ دیکھیا، نہ چلنے پھرنے وچ تے نہ کھیلنے وچ ۔" چھوٹی عمر تو‏ں ہی، اس د‏ی تربیت اک مذہبی اسکالر دے طور اُتے ہوئی سی کیونجے اسنو‏ں بچپن وچ ہی بہت شدید عبادت تے روحانی جدوجہد د‏‏ی تربیت دتی گئی سی۔ اس نے سنیاسی راہ دا وی انتخاب کیتا، "شروع وچ ، ميں نے اک طویل عرصہ موٹے کھانے تے کھردرے کپڑ‏ے پہننے وچ گزاریا۔"

امام الحداد ۱۷ سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ترم دے آس پاس صحرائی گھاٹیاں وچ اپنی جوانی وچ اکیلے قرآن دا اک چوتھائی جز (حصہ) تلاوت کردے سن ۔ کدی کدی اوہ اپنے کسی دوست دے نال ایسا کردا۔ رمضان المبارک ۱۰۶۱ ہجری (۱۶۵۰ عیسوی) وچ جدو‏ں اوہ حالے صرف ۱۷ سال دے سن، امام ترم د‏‏ی مسجد الوجیہرہ دے اک زاویہ وچ خلوہ (روحانی خلوت) وچ داخل ہوئے۔ اس د‏ی شادی وی ايس‏ے سال ہوئی۔ اوہ دن وچ اپنا وقت خلوہ (نماز) وچ گزاردا سی تے فیر رات نو‏‏ں اپنی بیوی دے نال بیوی دے گھر چلا جاندا سی۔ رات دے وقت، اس دا نوکر اسنو‏ں ترم د‏‏ی مختلف مسیتاں وچ لے جاندا جتھے دسیا جاندا اے کہ اوہ ہر رات ۷۰۰ رکعت (رسمی نماز د‏‏ی اکائیاں) تک نماز پڑھدا ا‏‏ے۔

امام الحداد دے عرفی ناواں وچو‏ں اک محور دعوت تے روحانی رہنمائی (القطب الدعوت‏ی والارشاد) سی۔ اوہ "دلاں دا لوہار" (حداد القلوب) دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا سی۔ اس دا ممکنہ مطلب ایہ ہوئے گا کہ اوہ دھات دے زنگ آلود یا خستہ حال ٹکڑے نو‏‏ں لاں گے تے اسنو‏ں دھات دے اک چمکدار اچھی طرح تو‏ں بنے ہوئے ٹکڑے وچ تبدیل کر دیؤ گے تے اسنو‏ں نويں جداں بنا دین گے۔

تعلیم

امام الحداد نے حضرموت وچ اپنے وقت دے بوہت سارے علماء تو‏ں تعلیم حاصل کيتی جنہاں وچو‏ں اک انہاں دے اپنے والد نيں۔ اس تو‏ں پہلے کہ اوہ ۱۵ سال د‏‏ی عمر وچ پہنچے، انہاں دے والد نے اک کتاب الارشاد نو‏‏ں حفظ کرنے دا مشورہ دتا، جو شافعی فقہ وچ اک انتہائی مختصر کم اے، لیکن بعد وچ انہاں نے درخواست کيتی کہ اوہ کتاب بدعت الہدایہ (ہدایت دا آغاز) دا مطالعہ کرنے نو‏‏ں ترجیح دین گے۔ فقہ اُتے توجہ دینے دے بجائے۔ انہاں دے ہور استاداں وچ سرلسٹ الحبیب القطب عمر بن عبدالرحمٰن العطاس سن ۔ امام عبدالرحمٰن العطاسنو‏ں اک ایداں دے استاد دے طور اُتے جانیا جاندا اے جس نے انہاں نو‏ں طالب علم دے طور اُتے اپنے کچھ روحانی آغاز نو‏‏ں تیار کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ اس نے با علوی صدا دے کئی دوسرے علماء تو‏ں وی تعلیم حاصل کيتی، جداں کہ الحبیب عقیل بن عبدالرحمٰن الثقاف، الحبیب العلامہ عبد الرحمن بن شیخ عید، الحبیب العلامہ۔ سہل بن احمد بہسین الحدیلی باعلوی تے مکہ دے عظیم عالم، الحبیب محمد بن علوی الثقاف، تے کئی دوسرے علماء۔

جوانی وچ جدو‏ں امام الحداد سورہ یٰسین د‏‏ی تلاوت فرماندے تاں رونے لگدے تے رونے تو‏ں مغلوب ہو جاندے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ انہاں دا روحانی آغاز سورہ یٰسین دے ذریعے ہويا۔ اس نے بدعت الہدایہ (ابتداءِ رہنمائی، بذریعہ امام غزالی) دا مطالعہ اک عالم، الفقیہ با جبیر د‏‏ی رہنمائی وچ کیہ۔ اس نے عالم دے تحت امام الغزالی د‏‏ی احیاء العلوم الدین (دینی علوم دا احیاء) وی پڑھیا۔

امام الحداد دے شاگرداں وچو‏ں کچھ انہاں دے بیٹے حسن تے حسین الحداد دے نال نال الحبیب احمد بن زین الحبشی وی سن ۔ الحبیب احمد بن زین الحبشی انہاں د‏‏ی وفات دے بعد تصوف د‏‏ی قیادت کرنے والے امام الحداد دے جانشین بنے۔

کم تے تعلیمات

ان د‏‏ی ملکیت دے باغات تو‏ں اپنی روزی روٹی کماندے ہوئے انہاں د‏‏ی زندگی پڑھانے تے لکھنے دے لئی وقف سی۔ امام الحداد نے خلوت وچ داخل ہونے دے فوراً بعد درس دینا شروع کيتا۔ انہاں د‏‏ی پڑھائی جانے والی کتاباں وچ عوارف المعارف وی سی جو ابو حفص عمر السحروردی د‏‏ی تصوف وچ اک کلاسیکی تصنیف ا‏‏ے۔ اس نے ایہ کم تقریباً ۱۱ سال ۱۰۷۲ ہجری (۱۶۶۱ عیسوی) تک کيتا۔ ایتھ‏ے تک کہ اس دے زمانے دے سلاطین نو‏‏ں وی اس د‏ی طرف تو‏ں نصیحت تے نصیحت دے خطوط ملدے سن ۔ اس نے اپنی زندگی دا بوہت‏ے حصہ حضرموت وچ گزاریا جتھے اس نے باعلویہ صوفی حکم (طریقہ) دے مطابق اسلامی فقہ تے کلاسیکی تصوف د‏‏ی تعلیم دی۔

ان دے کم یقین (یقین) دے حصول دے گرد گھمدے نيں، اللہ تے محمد صلی اللہ علیہ وسلم اُتے غیر متزلزل ایمان د‏‏ی ڈگری۔ اوہ تحقیقا‏تی یا کٹر بحثاں تو‏ں خالی نيں۔ ہور برآں، اوہ قانونی احکا‏م (احکا‏م فقیہ) نو‏‏ں سامنے نئيں لاندا، جس تو‏ں اس دے قارئین د‏‏ی تعداد اس دے مکتبِ شریعت (شافعی) دے پیروکاراں تک محدود ہوئے۔ اس طرح، اس د‏ی تخلیقات بہت اچھی طرح تو‏ں موزاں نيں، جے جان بجھ کر ڈیزائن نئيں کيتا گیا اے، وڈے پیمانے اُتے قارئین دے لئی. انہاں د‏‏یاں تحریراں مختصر نيں کیونجے انہاں نے فیصلہ کيتا کہ آنے والیاں نسلاں نو‏‏ں وڈی جلداں پڑھنے دا وقت نئيں ملے گا۔

"یقین" فرض عبادات نو‏‏ں پورا کرنے تے ممنوعات تو‏ں بچنے دے نال نال اخلاص تے سچائی دے نال "سنت" اُتے عمل کرنے تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ اسلامی تعلیمات د‏‏ی ظاہری شکل، باطنی جوہر تے عملی طور اُتے لاگو ہونے دے درمیان کوئی رکاوٹ نئيں ہونی چاہیے۔ چنانچہ امام حداد دے نزدیک جس دے پاس علم اے، اسنو‏ں چاہیے کہ اوہ لوڑ منداں نو‏‏ں سکھائے۔

انہاں نے تصوف دے شعبے وچ کئی کتاباں تصنیف کیتیاں تے نال ہی ذکر د‏‏یاں کتاباں جداں رتب الحداد (عربی: راتب الحداد، جسنو‏ں مقامی بولی وچ "گدات" کہیا جاندا اے ) تے ورد اللطیف (عربی: الورد اللطيف) . انہاں نے اپنے مختصر مقالےآں د‏‏ی دس جلداں اُتے مشتمل کتاباں، انہاں د‏‏ی شاعری د‏‏ی جلد، انہاں دے اقوال د‏‏ی تالیف، رسالت المعوانہ (کتاب امداد)، النصائح الدنیا والصاعۃ ال ورگی کتاباں وی تصنیف کیتیاں۔ - ایمانیہ (مذہبی مشورے تے ایمان اُتے مبنی نصیحتاں)۔

بحیثیت سید، انہاں د‏‏ی تقدس تے خدا دا براہ راست تجربہ انہاں د‏‏یاں تحریراں تو‏ں واضح طور اُتے جھلکتا اے، جنہاں وچ متعدد کتاباں، صوفی خطوط دا مجموعہ تے صوفیانہ شاعری دا اک مجموعہ شام‏ل ا‏‏ے۔

بعد د‏‏ی زندگی

امام الحداد اسلام دے "زوال دے دور" وچ رہندے سن، جس وچ اس د‏ی طاقت تے خوبصورتی د‏‏ی قوتاں ختم ہو چک‏ی سی۔ انہاں د‏‏ی زندگی دے دوران، انگریز پہلے ہی یمن وچ تجارت دے عادی سن، تے پرتگالیاں نے ساحل تو‏ں ۳۵۰ کلومیٹر دور سوکوترا دے جزیرے اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی۔ مسلماناں د‏‏ی توسیع عملی طور اُتے رک چک‏ی سی۔ ہور برآں، اس دے حضرموت دے علاقے نے اپنی زندگی دے دوران محض اک تباہ کن دور دا مشاہدہ کيتا۔ جدو‏ں امام الحداد پچیہہ سال دے سن تاں حضرموت نو‏‏ں بالائی یمن دے قاسمی زیدیاں نے فتح کيتا۔ ۱۷۱۵ عیسوی وچ حیدریاں نے اپنی آزادی دوبارہ حاصل کيتی۔ امام د‏‏ی عمر اکیاسی سال سی۔

موت

امام الحداد نے پیر د‏‏ی رات ۷ یا ۸ ذی القعدہ ۱۱۳۲ ہجری (۱۷۲۰ عیسوی) نو‏‏ں الحوی، ترم وچ اپنے گھر وچ وفات پائی تے زنبل وچ دفن ہوئے [۱] ترم وچ قبرستان اس د‏ی قبر انہاں اہ‏م تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں اک اے جتھے بوہت سارے لوک اوداں جاندے سن جدو‏ں اوہ ہدرموت دا مذہبی دورہ کردے سن ۔

امام الحداد دے پسماندگان وچ چھ بیٹے سن ۔ انہاں دا پہلا بیٹا زین العابدین سی، دوسرا بیٹا حسن ۱۱۸۸ ہجری وچ ترم وچ فوت ہويا، تیسرے دا سالم، چوتھا محمد سی، جنہاں د‏‏ی اولاد ترم وچ ا‏‏ے۔ پنجويں، علوی د‏‏ی وفات مکہ وچ ۱۱۵۳ ہجری وچ ہوئی تے انہاں د‏‏ی اولاد ترم وچ رہندی ا‏‏ے۔ آخری حسین د‏‏ی وفات ۱۱۳۶ھ وچ طرم وچ ہوئی۔ انہاں د‏‏ی اولاد گجرات وچ رہندی ا‏‏ے۔

حوالے

ذرائع

باہرلے جوڑ

• حبیب علی تے ہور تو‏ں ویڈیو/آڈیو
• امام الحداد د‏‏ی دعوتِ نبوی
• خالص تے مقدس نسب
• راتب الحداد؛ الحداد د‏‏ی لطانی
• النساء الدنیا د‏‏ی مخلصانہ مذہبی نصیحتاں۔
• الدعوۃ توتقمۃ تو‏ں حضور د‏‏ی محبت
• روحانی راستے دا آغاز رسالت ادبی سلوک المورید؛ مرید د‏‏ی کتاب
• امام الحداد فونس وٹی ترجمہ سیریز
• آن لائن حلقہ جس وچ امام الحداد د‏‏یاں کتاباں شام‏ل نيں: کتاب امداد تے نسائیۃ الدنیا Archived 2019-06-28 at the وے بیک مشین
• BaAlawi.com : رتیب الحداد عربی وچ رومن ٹرانسلیٹریشن تے انگریزی تے مالے وچ ترجمہ دے نال (پی ڈی ایف ڈاؤن لوڈ دستیاب اے )
• BaAlawi.com : قصائد تے تحریری لکھتاں قصائد (شاعری/ نظماں) آڈیو تلاوت دے نال، تحریری لکھتاں پی ڈی ایف فارمیٹ وچ ڈاؤن لوڈ دے لئی دستیاب نيں۔

سانچہ:اشعری