Eparhija banatska
| Osnovne informacije | |
|---|---|
| Država | Srbija |
| Sjedište | Vršac |
| Broj parohija | 158 |
| Arhijerej | |
| Eparhijski arhijerej | Nikanor |
| Čin arhijereja | Episkop |
| Titula arhijereja | Episkop banatski |
| |
Eparhija banatska je eparhija Srpske pravoslavne crkve.
Nadležni arhijerej je Nikanor Bogunović, a sedište eparhije se nalazi u Vršcu, gde se nalazi Saborna crkva i vladičanski dvor.
Eparhija banatska, iako pod današnjim nazivom relativno mlada, duhovno i prostorno se smatra naslednikom nekadašnje, viševekovne Eparhije vršačke.
U 16. i 17. veku bilo je na prostoru današnjeg Banata puno srpskog pravoslavnog stanovništva i postojalo je nekoliko episkopija: Lipovska, Temišvarska, Bečkerečka i Karansebeška ili Vršačka. Posle Velike seobe Srba 1690., Bečkerečka eparhija je spojena sa Temišvarskom.
Eparhija vršačka osnovana je 1481. godine, u manastiru Mesić pored Vršca, u doba despotovine Jovana Brankovića, ktitora mnogih manastira u Banatu. Zabeleženo je da se prvi episkop zvao Partenije, a u Banat je stigao sa Svete gore atonske, iz Hilandara.
Jedan od slavnih episkopa jeste i sveti sveštenomučenik, vladika Teodor Vršački. On je 1594. godine poginuo posle Srpskog ustanka protiv Turaka u Banatu, jer je bio izdat. Njega je Srpska pravoslavna crkva kanonizovala 1994., a dan njemu posvećen (29. maj) proglašen je za slavu grada Vršca.
Zbog najezde Turaka, u 17. i početkom 18. veka, episkopija je premeštena u Karansebeš, (danas) grad u Rumuniji. U trećoj deceniji episkopija je vraćena u Vršac i tada je započeta izgradnja saborne crkve i vladičanskog dvora.
Početkom 30-ih godina 20. veka ujedinjenjem delova Vršačke eparhije i Temišvarske eparhije u Jugoslaviji nastala je Eparhija banatska. Prvi episkop ove ujedinjene eparhije bio je Georgije Letić.
Prema podacima iz 2002. godine, eparhija ima 158 parohija, 132 sveštenika u 6 namesništava.
Eparhija banatska podeljena na pet arhijerejskih namesništava:
- Arhijerejsko namesništvo kikindsko
- Arhijerejsko namesništvo zrenjaninsko
- Arhijerejsko namesništvo pančevačko
- Arhijerejsko namesništvo vršačko
- Arhijerejsko namesništvo čenćansko
Manastiri Eparhije banatske su:
- Mesić kod Vršca,
- Manastir Vojlovica kod Pančeva,
- Manastir Svete Trojice u Kikindi,
- Manastir Svete Melanije u Zrenjaninu,
- Manastir Bavanište kod Kovina,
- Manastir Središte kod Vršca i
- Manastir Hajdučica kod Plandišta.
Na ovom području, koje je nekada imalo više eparhija, poznati su bečkerečki episkopi Visarion (1609) i Mihajlo (1687) kao i episkop Teodor Nestorović koji se spominje kao vođa ustanka Srba u Banatu protiv Turaka 1594. Zatim episkopi Simeon (1619), Antonije (1622) i Teodosije (1662).
Od 1903. temišvarski episkop je Georgije Letić (1872-1935). On je 1931. postavljen za administratora Eparhije vršačke. Po stupanju na snagu novog crkvenog ustava 1932. sproveo je ujedinjenje bivše Eparhije temišvarske u jugoslovenskom delu Banata i delova Eparhije vršačke u Banatsku eparhiju.
Dosadašnji episkopi ove eparhije su: (nepotpun spisak)
episkopi vršački
- Teodor (1594)
- Simeon (1619)
- Antonije (1622)
- Teodosije (1662)
- Spiridon Štibica (1694-1699)
- Mojsije Stanojević (1713-1724)
- Nikolaj Dimitrijević (1726-1728)
- Maksim Nestorović (1728-1738)
- Jeftimije Damjanović (1739)
- Isaija Antonović (1741-1748)
- Jovan Đorđević (1749-1769)
- Vikentije Popović (1774-1785)
- Josif Jovanović Šakabenta (1786-1805)
- Petar Jovanović Vidak (1806-1818)
- Maksim Manuilović (1829-1833)
- Josif Rajačić (1833-1842)
- Stefan Popović (1843-1849)
- Emilijan Kengelac (1853-1885)
- Nektarije Dimitrijević (1887-1895)
- Gavrilo Zmejanović (1896-1920)
- Ilarion Radonić (1921-1929)
episkopi banatski
- Georgije Letić (1931-1935)
- Irinej Ćirić (1935-1936) administrator eparhije
- Vikentije Vujić (1936-1939)
- Damaskin Grdanički (1939-1947)
- patrijarh srpski Gavrilo (1947-1950) administrator eparhije
- patrijarh srpski Vikentije (1950-1951) administrator eparhije
- Visarion Kostić (1951-1979)
- Sava Vuković (1980-1985) administrator eparhije
- Amfilohije Radović (1985-1991)
- Atanasije Jevtić (1991-1992)
- Hrizostom Stolić (1992-2003)
- Nikanor Bogunović (2003 - sada)