Hemodijaliza
Hemodijaliza je metoda odstranjivanja otpadih produkata (kao što su kalijum i ureja) iz krvi u slučaju zatajenja bubrega. To je jedna od tri terapije za zamenu funkcije bubrega. Preostale dve su transplantacija i peritonealna dijaliza. Od svih terapijskih postupaka hemodijaliza je najčešći vid lečenja bolesnika sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom.[1]
Rutinska hemodijaliza se obavlja kod neležećih pacijenata koji dolaze u bolnice ili druge ustanove opremljene za ovaj vid dijalize. Na klinikama je obavljaju specijalizovane medicinske sestre i tehničari, a veoma retko se obavlja kod kući.
Većina bolesnika odlazi na dijalizu tri puta sedmično, a sam postupak traje u proseku četiri sata.
Prvi istorijski opis hemodijalize objavljen je 1913. godine. Abel, Rountri i Turner sa univerziteta u Baltimoru dijalizirali su anestezirane životinje, usmeravajući njihovu krv van tela kroz cevčice sa polupropusnim membranama.
Prvu uspešnu hemodijalizu na čoveku izveo je 1924. godine nemački doktor Georg Has. Dijaliza je trajala 15 minuta i protekla je bez komplikacija. Nakon toga, on je 1928. godine uveo heparin u proces dijalize, ali je zbog izostanka podrške prestao sa daljim radom.
Nakon njega, holanđanin Vilijem Kolf je konstruisao prvi aparat za hemodijalizu, a kao dijaliznu membranu je koristio celofan.
Godine 1960. američki naučnik Belding Skribner uradio je prvi trajni pristup krvnim sudovima, stvorivši time temelj za razvoj stalne hemodijalize, a prvi centar za hemodijalizu je otvoren u Sijetlu dve godine kasnije.
Princip hemodijalize je isti kao i kod drugih vidova dijalize, a to uključuje difuziju rastvorenih materija kroz polupropusnu membranu. Hemodijaliza koristi suprotno strujanje tečnosti, odnosno dijalizat teče u suprotnom smeru od smera kretanja krvi u dijalizatoru. Ovaj kontratok održava koncentraciju rastvorenih materija s obe strane membrane na maksimumu i tako povećava efikasnost dijalize.
Odstranjivanje tečnosti se postiže korišćenjem razlika hidrostatskog pritiska, što dovodi do toga da slobodna voda i neke rastvorene supstance prolaze kroz membranu.
Dijalizat obično sadrži natrijum, kalijum, kalcijum, magnezijum, hloride, acetate, bikarbonate, dekstrozu itd. Često se dodaje i heparin kako bi se izbeglo zgrušavanje krvi na mestu ulaska igle u krvni sud.
Ureja, kalijum, fosfati i druge materije difuzijom prelaze u dijalizat. Koncentracije natrijuma i hlorida su slične kao u normalnoj krvnoj plazmi. Koncentracija bikarbonata je nešto veća nego u plazmi, zbog regulacije kiselosti krvi.
U hemodijalizi postoje tri metode koje se koriste za pristup krvnim sudovima:
- intravenozni kateter
- arteriovenska (AV) fistula i
- arteriovenska veštačka premosnica.
Vrsta metode koja se koristi zavisi od više faktora, kao što su vreme otkazivanja bubrega i stanje vaskularnog sistema pacijenta.
Intravenozni kateter je najčešće privremen, a ređe trajan (kateter sa potkožnim jastučićem). Privremeni kateter se postavlja u slučaju nedostatka AV-fistule ili AV-premosnice ili u slučaju nemogućnosti njihove punkcije. Postavlja se u veliku šuplju ili u butnu venu.
Arteriovenska fistula predstavlja najbolji način pristupa krvotoku za bolesnike koji su na redovnoj hemodijalizi, a ostvaruje se hirurškim spajanjem arterije i vene na podlaktici. Nakon 4 do 6 sedmica stvorena fistula može da se koristi za hemodijalizu. Takva vrsta pristupa uz odgovarajuću negu može da traje godinama.
Arteriovenska premosnica ili graft je veštački umetak koji se hirurški stavlja između arterije i vene. Koristi se u slučaju kada su vene premale da stvore fistulu. Arteriovenskoj premosnici je potrebno oko 4 nedelje da zaraste i nešto češće dolazi do nastajanja ugrušaka i infekcija nego kod fistula.
Dijalizator je osnovni aparat za hemodijalizu. Dijalizator ima dva odeljka odvojena membranom. Jedan odeljak sadrži dijalizat, dok se u drugom nalazi bolesnikova krv.
Aparat za dijalizu obavlja tri osnovne radnje:
- pumpa krv kroz dijalizator i reguliše njen protok;
- odstranjuje otpadne materije iz krvi;
- prati krvni pritisak i količinu tečnosti odstranjene iz tela.
U slučaju bilo kakve promene aparat zvučnim signalom upozorava medicinske tehničare koji brinu o pacijentu.
- ↑ National Kidney and Urologic Diseases Information Clearinghouse guidance Kidney Failure: Choosing a Treatment That's Right for You Arhivirano 2010-09-16 na Wayback Machine-u
- Your Kidneys and How They Work Arhivirano 2015-05-02 na Wayback Machine-u - (American) National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK), NIH.
- Treatment Methods for Kidney Failure Arhivirano 2011-06-08 na Wayback Machine-u - (American) National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK), NIH.
- Treatment Methods for Kidney Failure: Hemodialysis Arhivirano 2010-12-31 na Wayback Machine-u - (American) National Kidney and Urologic Diseases Information Clearinghouse, NIH.
- Online Community for Dialysis Patients by Dialysis Patients