Italijanska Istočna Afrika
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Italijanska Istočna Afrika (talijanski: Africa Orientale Italiana, akronim: AOI) bila je kratkotrajna Italijanska kolonija u istočnoj Africi proglašena 9. maja 1936. nakon italijanske pobjede u Drugom italijansko-abesinskom ratu. Kolonija se satojala od Etiopije i predhodno osvojenih kolonija Talijanske Somalije i Eritreje. Italijanska Istočna Afrika je povećana u augustu 1940. kad je dotadašnja Britanska Somalija okupirana i uključena u AOI. Ponekad se dijelom ove tvorevine smatra i Libija koja je međutim imala specijalan status - kao nezavisna talijanska kolonija - Africa Settentrionale Italiana (Italijanska sjeverna Afrika).
Ova kolonija nastala je 1936. za vrijeme mussolinijevog fašističkog režima, nakon talijanske, pobjede protiv Etiopije u Drugom italijansko-abesinskom ratu. Nakon tog su dvije dotadašnje talijanske odvojene kolonije Eritreja i Talijanska Somalija spojene zajedno s Etiopijom u Italijansku Istočnu Afriku s Adis Abebom kao glavnim gradom. Kraljevina Italija je ovu koloniju izgubila nakon sukoba sa savezničkim snagama u Istočnoj Africi u Drugom svjetskom ratu.
Režim te kolonije bio je osobito grub prema većinskom etiopskom stanovništvu, - koje se opiralo talijanskoj okupaciji i vlasti, za razliku od stanovništva Eritreje i Somalije, koje je znatno benevolentnije dočekalo Talijane. Stanje se pogoršalo 1937. nakon neuspjelog atentata na italijanskog podkralja Rodolfa Grazianija. On je osobno naredio nasilno zauzimanje manastira Debre Libanos u kojem su se sakrili atentatori, prilikom kojeg su poginuli neki monasi i monahinje[1], - taj manastir za veliku većinu običnih Etiopljana ima sveto značenje - tako da se nakon toga produbio jaz između Talijana i lokalnog stanovništva. Još veća mržnja na Talijane se okomila nakon njihove odmazde poznate kao Jaketit 12 nad stanovnicima Adis Abebe kad je talijanska vojska pobila hiljade stanovnika.[1][2]
Fašistička kolonijalna politika u suštini se svodila na stari rimski okušani princip - divide et impera (podijeli pa vladaj) - oni su za svoje vladavine nastojali oslabiti pozicije dotadašnjih vladara Etiopije - pravoslavnih kršćana Amharaca na račun dotada potčinjenih eritrejskih muslimana Tigranja i Somalaca. Amharski teritoriji dodjeljivani su eritrejskim i somalskim governima[1] djelomično i kao nagrada za podršku koju je eritrejska vojska (Ascari) pružila Talijanima u borbi protiv Etiopije 1936.[1]
Mussolinijev fašistički režim imao je velike ambicije sa Istočnom Afrikom, praktički se sav bezemljaški jug Italije namjeravao preseliti u Afriku, - da tamo osnuju farme i razviju neki manji posao[1], ali se u realnosti malo tog uspjelo realizirati. Vrlo malo Talijana se upustilo u tu pustolovinu, i od tog malog broja većina se uputila u Eritreju, do 1940. svega 3200 talijanskih farmera naselilo se u Etiopiji, a to je bilo svega 10 % od planiranog broja.[3] Etiopija je bila veliko razočaranje za većinu talijanskih kolonista, zbog velikog nepovjerenja lokalnog stanovništva, teških i skromnih uvjeta za život, izuzetno teškog terena i velike nesigurnosti izvan malobrojnih gradova[3]. Za razliku od Etiopije, u Eritreji je za talijanske koloniste stanje bilo puno povoljnije, tako da se tamo naselilo oko 80,000 kolonista.[4]
Italijanska istočna Afrika, koštala je zemlju maticu izuzetno puno, njen budžet za 1936. / 1937. iznosio je 19.136 miliona lira, jer je trebalo puno uložiti u izgradnju neophodne infrastrukture[1], za usporedbu cjelokupni prihod tadašnje Kraljevine Italije bio je za tu godinu samo 18.581 miliona lira.[1] Ti troškovi osiromašili su državnu blagajnu, ali su s druge strane pomogli Kraljevini Italiji da prebrodi posljedice ekonomske krize i ima visok postotak zaposlenih. Talijani su izgradili 18794 km asfaltnih puteva po pravoj divljini, tako da je 1940 Adis Abeba bila povezana sa lukama u Asmari i Mogadišu, oni su izgradili i oko 900 km željezničkih pruga, povezali su Adis Abebu sa lukom Assab na Crvenom moru. Izgradili su prve hidrocentrale, brane i mostove po rijekama, povezali važnije gradove telefonskim i telegrafskim linijama i osnovali puno poduzeća koja su činila osnovicu privrede zemlje; "Compagnie per il cotone d'Etiopia" (industrija pamuka); "Compagnia etiopica del latte e derivati" (mliječna industrija); "Cementerie d'Etiopia" (industrija cementa); "Compagnia etiopica mineraria" (rudarska industrija); "Imprese elettriche d'Etiopia" (električna energija); "Compagnia etiopica degli esplosivi" (industrija naoružanja); "Industria per la birra dell'AOI" (pivarska industrija); "Trasporti automobilistici (Citao)" (transport). Za svoje kratkotrajne vladavine imali su planove izgradnje suvremene Adis Abebe, kao dostojne prijestolnice svoje Africa Orientale italiana, ali te planove nisu uspjeli dokraja realizirati zbog izbijanja Drugog svjetskog rata[5]
.svg)
U junu 1940., na samom ulasku Kraljevine Italije u Drugi svjetski rat, AOI je postao velika prijetnja britanskim interesima u Africi. Uspješan talijanski napad iz AOI-a preko Sudana mogao je teritorijalno povezati ovu koloniju s drugom talijanskom kolonijom Libijom, čime bi se izolirali važni položaji Britanaca u Egiptu i Sueski kanal. S druge strane, AOI je bio izoliran od Italije budući da je kolonija bila okružena britanskim snagama u Sudanu, Keniji i Britanskoj Somaliji. Dotadašnji pomorski pristup koloniji preko Sueskog kanala, bio je onemogućen jer je britanska mornarica blokirala - Sueski kanal za italijanske brodove, tako da su malobrojne pošiljke neophodnog materijala stizale zračnim putem.
Na početku istočnoafričke kampanje, talijanska vojska u koloniji imala je ukupno 291 000 vojnika, uključujući u to i lokalne snage, koje su bile slabo opremljene i loše uvježbane. Veliki nedostatak talijanskih snaga u koloniji bio je i razbacanost talijanskih garnizona, loša povezanost i slaba logistika (nedostatak municije i goriva). Usprkos svim tim nedostacima vojska kolonije je 1940., zauzela Britansku Somaliju i priključila je Talijanskoj Istočnoj Africi. Ovo je bila jedina pobjeda u ratu koje je Kraljevina Italija dobila sama, bez njemačke pomoći. Međutim taj uspjeh nije dugo egzistirao, svega oko godinu dana, jer je britanski afrički korpus krenuo u kontraofenzivu. Nakon zauzimanja snažnog talijanskog garnizona Keren u Eritreji 27. marta 1941 kojeg je branio general Orlando Lorenzini, i opkoljavanja luke Masava 8. aprila, - Kraljevina Italija izgubila je Eritreju. Nakon tog su britanske trupe krenule u unutrašnjost Etiopije, te ubrzo zauzele planinsku utvrdu Amba Alagi u maju, te nakon toga 28. novembra prisilile posljednje talijanske jedinice generala Guglielma Nasija u Gondaru na predaju. To je bio kraj Italijanske Istočne Afrike.
Nakon pada Gondara, jedan dio italijanske vojske odlučio se za nastavak borbe i prešao na gerilsku borbu. Italijanska gerilska vojska imala je oko 7000 vojnika koji se nisu htjeli predati Saveznicima. Oni su skoro dvije godine čekali na dolazak udruženih italijansko-njemačkih snaga pod vodstvom Rommela, ali se nakon njegova poraza kod El Alameina (5. novembar 1942.), njihova nada rastopila poput mjehura od sapunice - tako da je njihov želja za daljnom borbom odtada znatno zamrla.
Na čelu vlade kolonije bio je talijanski potkralj, a formalni šef te države bio je talijanski kralj Viktor Emanuel III. Kolonija je kraljevskim proglasom 1. juna 1936. podijeljena na pet administrativnih jedinica - governa.
| Governo | Sjedište | Stanovnika | Oznaka | Napomena |
|---|---|---|---|---|
| Amhara | Gondar | oko 2.000.000 | AM | |
| Eritreja | Asmara | oko 1.000.000 | ER | |
| Harar | Harar | 1.300.000 | HA | |
| Galla e Sidama | Džima | 1.600.000 | GS | |
| Scioa | Adis Abeba | 300.000 | SC | do 1938. Governo di Addis Abeba (AA) |
| Somalija | Mogadiscio | 1.300.000 | SOM | Migiurtina i Obbia bili su lokalni sultanati pod talijanskom kontrolom |
Amhara, Galla e Sidama, Harar i Šoa prije su bili dijelovi Etiopskog Carstva.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Cannistraro, str. 5
- ↑ Sarti, str. 191
- ↑ 3,0 3,1 Cannistraro, str. 6
- ↑ „Italian industries and companies in Eritrea”. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-29. Pristupljeno 2011-05-02.
- ↑ Addis Abeba 1939 Urbanistic and Architectural Plan Arhivirano 2011-07-22 na Wayback Machine-u
(PDF)
- Antonicelli, Franco (1961) Trent'anni di storia italiana 1915 - 1945, Saggi series 295, Torino : Einaudi, 387 str. (it)
- Cannistraro, Philip V. (1982) Historical Dictionary of Fascist Italy, Westport, Conn.; London : Greenwood Press, ISBN 0-313-21317-8 (en)
- Del Boca, Angelo (1986) Italiani in Africa Orientale: La caduta dell'Impero, Biblioteca universale Laterza 186, Roma : Laterza, ISBN 88-420-2810-X (it)
- Mockler, Anthony (1984) Haile Selassie's War: The Italian-Ethiopian Campaign, 1935-1941, New York : Random House, ISBN 0-394-54222-3 (en)
- Sarti, Roland (1974) The Ax Within: Italian fascism in action, New York : New Viewpoints, ISBN 0-531-06498-0 (en)
- Mauri, Arnaldo (1967), Il mercato del credito in Etiopia, Milano, Giuffrè, str. 504 (it)
- Italian East African Armed Forces, 10 June 1940 Arhivirano 2012-02-06 na Wayback Machine-u (en)
- Poštanske marke kolonije Africa Orientale Italiana Arhivirano 2013-07-03 na Wayback Machine-u (it)
- Wrnzla - Ascari: I Leoni d' Eritrea. Coraggio, Fedelta&Onore. Tributo al Valore degli Ascari Eritrei (slike i podatci) (it)
