Kumanova

**Kumanovë**

Куманово
Kumanovë Куманово
Qytet
	Flamuri Stema
Popullsia
• Gjithsej	70.842
{{{postal_code_type}}}	1300
Targat	KU
Faqja zyrtare	[1]

42°04′51″N 21°25′50″E / 42.0809°N 21.4305°E / 42.0809; 21.4305

Kumanovë, (maqedonisht: Куманово Kumanovo) shtrihet në pjesën veriore të Maqedonisë së Veriut, rrëzë Malit të Zi të Shkupit, mes kufirit me Serbinë në veri dhe Kosovën në veri-perëndim.

Në pjesën perëndimore të qytetit, rrëzë maleve të Karadakut shtrihet një numër i madh i fshatrave të banuara kryesisht me popullsi shqiptare. Malet e larta përreth dhe fusha e gjerë pjellore i japin një pamje të bukur dhe tërheqëse këtij rajoni.

Kumanova ka pozitë gjeostrategjike shumë të rëndësishme, ku kryqëzohen rrugët automobilistike që lidhin Selanikun me Beogradin, pastaj Shkupin me Qustendil, si dhe hekurudha që lidh Athinën me Vjenën.

Kumanova lidhet edhe me disa rrugë regjionale si Kumanovë–Shkup (Udha e Shkupit), Kumanovë-Preshevë (Udha e Preshevës), si dhe Kumanovë-Gjilan (Udha e Gjilanit). Kumanova është qyteti i dytë më i madhë pas Shkupit në R.M.V

Historia

Artikulli kryesor: Historia e Kumanovës

Etimologjia e toponimit Kumanovë ka për bazë një emër mesjetar kalendarik Kuman, ku sipas disa të dhënave, ky emër qyteti rrjedh nga fisi Kuman, që nga fundi i shek. XI (1094), prej viseve të Azisë të kenë ardhur dhe një kohë të kenë qëndruar në territorin e sotëm të Kumanovës. Të dhënat e para për vendbanimin Kumanovë përmenden në vitin 1519 nga shënimet e udhëpërshkruesve që gjenden në arkivat e Turqisë, edhe atë me 52 familje me rreth 300 banorë.Në shënimet dhe dokumentet historike, Kumanova përmendet në shek. XVII nga udhëpërshkruesi (kronisti) i famshëm turk Evlia Çelebija. Sipas tij Kumanova në vitin 1660 shtrihej në territorin e Sanxhakut të Shkupit që ka pasur më se 600 shtëpi, në mesin e të cilëve kishte xhami, teqe, medrese, hane, hamame dhe disa dyqane.

Ballkanologu dhe kronisti frëng Ami Boúe, i cili e vizitoi Kumanovën në gjysmën e parë të shek. XIX, gjegjësisht me 1836, thekson se Kumanova ka pasur 3000 banorë, kurse në të dhënat e konsullit austriak J. G. Han të vitit 1835, pohon se ky vend ka pasur 650 shtëpi. Prej fiseve më të vjetra turke në Kumanovë supozohet të ketë qenë fisi Oxhak, i cili ka pasur më tepër shtëpi dhe anëtarë se fiset e tjera, por më vonë mbeti me një shtëpi dhe ajo u shpërngul në Turqi.

image_skyline Kumanova, c. 1913

Janë paraqitur edhe fise tjera familjare si Kotlelerët, Tatarët, që kanë pasur një lagjeje të veçantë në këtë qytet, por gjatë luftërave austro - turke kanë migruar në Turqi. Prej fiseve shqiptare ishin të pranishëm Gono, Malokët dhe si emër familjar përmendeshin Spahilerë, kurse sot janë të pranishëm fiset: Berishë, Gashi, Krasniqe, Thaçi, Sopi, Shala etj., ku përkatësia fisnore është harruar dhe nuk përmendet fare te të gjitha shtresat e popullsisë së kësaj treve. Në të kaluarën e largët historike Kumanova ishte një zonë që i takonte krahinës së Dardanisë dhe e banuar nga fisi ilir-Dardanët, tezë që e vërteton edhe Vasileviqi.

Është me rëndësi të përmendim se edhe Çerkezët, të cilët vendlindjen e tyre e kanë pasur në rajonin e Kaukazit, kishin qenë vendosur pranë stacionit hekurudhor të Kumanovës, ku sot gjendet fshati me të njëjtin emër Çerkez. Deri në vitin 1877-78 në këtë qytet, ka pasur më tepër mysliman, d.m.th. shqiptarë që kishin pranuar fenë myslimane, kurse në mbarim të shek. XIX me ardhjen e kolonistëve serbë, rritet numri i popullsisë sllave.

Kelysyra e Bislimit, Kumanova

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Kumanovës

Rajoni i Kumanovës përbëhet prej dy tërësive të mëdha gjeomorfologjike : zona malore (Karadaku) dhe fushëgropa. Zona malore e cila shtrihet në perëndim të këtij rajoni, është e pasur me kullota dhe me lloje të ndryshme të drunjve, si ah, bung, qarr, thanë, shkozë.

Pra, këtë zonë malore e karakterizon një mori malesh, me lartësi mbidetare mbi 1000 metra. Për shkak të relievit kodrinor–malor, klima është kontinentale, që karakterizohet me dimër dhe acar të ftohtë, me të reshura të mëdha të borës, dhe me verëra të nxehta e të thata. Erërat gjatë tërë vitit fryejnë nga veriu me shpejtësi mesatare prej 3,5 m⁄s.

Sa i përket veçorive hidrologjike këtë rajon e karakterizojnë një numër i madh i ujërave nëntokësor dhe sipërfaqësor. Ujërat nëntokësor paraqiten në vende të ndryshme të këtij rajoni, ku niveli i ujit nuk është i njejtë, si p.sh. në fshatrat Opajë dhe Llopat ujërat paraqiten në thellësi të vogël, prej 2-5 metra, kurse në fshatrat tjerë niveli i ujit shtrihet prej 5-25 metra. Ujërat tokësor (lumenjtë) janë në numër të madh dhe të pasur me ujë, ka edhe përrenj të cilët gjatë të reshurave të mëdha mund të jenë të rrezikshëm.

Demografia

Artikulli kryesor: Demografia e Kumanovës

Kultura

Në zonën e Kumanovës ka disa monumente të rëndësishme, duke përfshirë edhe Kishën e Shën Gjergjit në fshatin Staro Nagorichane, manastiri i Karpino, e ngjitje e Shenjtë Nënë në fshatin e Matejcë, Kisha e Shën Petka në fshatin e Mlado Nagorichane, Kisha e Shenjtë Trinity, e ndërtuar në 1902, dhe e Eski Xhamia, e ndërtuar në 1751.

Më i vjetër dhe më të mëdha të kishës në qytet është Kisha e Shën Nikolas. Ka ikona nga shekulli i XIII në kishë. Kisha përfaqëson një masterwork e Andreja Damjanov, një arkitekt i rëndësishëm maqedonase ringjallje.

Kumanova ka disa monumente që datojnë që nga periudha e prehistorike. Më e rëndësishme janë : Gradishte, një vend arkeologjik e interesit që ndodhet pranë fshatit Pelince dhe daton nga bronxi Mosha. Afer fshatit Mlado Nagorichane është një tjetër faqe interesante takim nga periudha e Neolith. Afer fshatit Llopat është Drezga vend që paraqet një varrezë romake.

Megjithatë, një nga faqet më të rëndësishme që ndodhen në afërsi të Kumanovës është 4000 vjeçar megalithic e Kokino observatori astronomik, që ndodhet 30 km në verilindje të Kumanovës dhe të zbuluar në vitin 2001. Ajo zë vendin e katërt në listën e vjetër observatorë nga NASA.

Më i vjetër i folklorit të mblidhen në Maqedoninë e Veriut, KUD "Pance Pesev" është vendosur në Kumanovë. Këtë vit është mbledhur festojnë 80 vjet të ekzistencës. Ajo ka përfaqësuar Kumanova Maqedonia dhe në shumë festivale folklorike ndërkombëtare në Serbi, Mal i Zi, Bullgaria, Turqia, Kroacia, Rumania, Hungaria, Polonia, Franca, etj Presidenti është z. Miroslav Krstevski.

Kumanova ka një bibliotekë, qendra kulturore, kombëtare muze dhe teatër. Disa pikturë kolonitë dhe ekspozita të zhvillohet çdo vit në Kumanovë apo në fshatrat e afërta. Kumanovë është dallohen nga xhaz festivalit të saj të cilat karakteristika grupe nga e gjithë bota. Në vitin 2002 maqedonase bende Foltin dhe Dragan Dautovski kuartetin, si dhe grupe nga Kroacia, Hungaria, Holanda, Sllovenia, Serbia dhe Mali i Zi ka marrë pjesë në festival në vitin 2005 dhe grupet nga sa më shumë të marrë pjesë Norvegjia dhe Holanda.

Çdo vit ka në Kumanovë "Ditët e komedisë" festival ky, i sponsorizuar nga ministria maqedonase e kulturës, duke shfaqur disa nga komedie maqedonase teatrove dhe gjithashtu nga Serbia dhe Bullgaria fqinje.

Kumanovë komunë ishte organizimi i manifestimit "Qyteti i kulturës 2006".

Ekziston edhe një televizion me i suksesshëm ne qytetin e Kumanovës, pra behet fjale për Televizioni Festa

Më 21 mars të vitit 1996, eterit mediatik në Maqedoninë e Veriut iu bashkëngjit edhe TV FESTA nga Kumanova. Tash gati 17 vjet, Televizioni Festa , luan një rrol të rëndësishëm në informimin me kohë, të saktë dhe konform kodeksit gazetaresk dhe standardeve botërore të gazetarisë. Gjatë kësaj kohe sa funksionon Televizioni Festa ka luajtur një rrol të rëndësishëm në informimin e popullatës gjatë periudhave të ndryshme të këtij historiku. Sidomos vlen të theksohet informimi me kohë gjatë Luftës në Kosovë, Luftës në Maqedoninë e Veriut, në Luginën e Preshevës etj, duke dhënë një provim të rëndësishëm në të gjitha proceset në vend dhe në rajon.

TV FESTA, gjatë kësaj periudhe 17 vjeçare, ka realizuar qindra emisione dokumentare, por edhe emisione informative-politike, ekonomike, kulturore, muzikore edukativo arsimore, fetare e sportive.

Njëkohësisht krahas aktiviteteve të përditshme gazetareske, vlen të theksohet se TV FESTA ka shërbyer edhe si fidanishte e gazetarëve të rinjë, të cilët krahas kohës së kaluar, shumica prej tyre sot punojnë në media të rëndësishme në vend dhe jashtë vendit.

TV FESTA tani gjendet në një fazë mjaft të rëndësishme të avancimit, pasi që nga qershori i vitit 2013 të gjitha qendrat televizive në Maqedoninë e Veriut duhet të kalojnë në televizione digjitale. Shi për këtë arsye edhe TV FESTA është duke u përgatitur maksimalisht që ti përmbush të gjitha obligimet dhe kriteret në procesin e digjitalizimit, me çka do të mundësohet sinjal digjital për çdo shtëpi, nënkuptohet shikueshmëri dukshëm më cilësore.

Me rastin e hapjes edhe të ueb faqes zyrtare të TV Festa, pikërisht në 100 e vjetorit të Pavarësisë së Shtetit Shqiptar, shpresojmë që të jemi shumë më afër shikuesve tanë të çmuar.

Shih edhe

Lidhje të jashtme

Tv Festa

Kuman qe edhe Kumanova e ka marrë emrin Kumanovë

Portali i Kumanovës

Komuna e Kumanovës

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Maqedonisë së Veriut është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.

^ "Lev_Trockij_(Dhuna_dhe_mizoritë_ndaj_shqiptarëve". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)^{[lidhje e vdekur]}

[1] "Lev_Trockij_(Dhuna_dhe_mizoritë_ndaj_shqiptarëve". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)^{[lidhje e vdekur]}

[1]

Kumanovë Куманово
Qytet
Flamuri Stema
Popullsia
• Gjithsej	70.842
{{{postal_code_type}}}	1300
Targat	KU
Faqja zyrtare	[1]