Grad cara Lazara
| Grad kneza Lazara | |
|---|---|
 Ostaci Donžon kule | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | u Kruševcu |
| Opština | Grad Kruševac |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | tvrđava |
| Vreme nastanka | 14. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo |
| www | |
Grad kneza Lazara ili Šaren Grad (od turskog naziva Aladža Hisar) je utvrda u Kruševcu, nekadašnjoj prestonici kneza Lazara. U sklopu grada se nalazi i kneževa dvorska crkva tzv. Lazarica. Danas je od grada ostalo vrlo malo ruševina.
Prošlost grada
[uredi | uredi izvor]Utvrđenje u Kruševcu se prvi put pominje 1381. godine, tako da ga je najverovatnije podigao sam knez Lazar ili je pak značajno proširio i ojačao neku stariju utvrdu koja se tu nalazila. U njemu se tada nalazila kneževa prestonica iz koje je vladao svojim zemljama o čemu svedoči i zapis u potpisu jedne povelje izdate 1387. godine u kome stoji:
u slavnome gradu gospodstva mi Kruševcu.
Posle Kosovskog boja Turci su na kratko preuzeli kontrolu nad gradom, ali je ona brzo vraćena Srbima.
Lazarev sin i naslednik Stefan je upravljao despotovinom iz Kruševca sve do 1405. godine, kada prestonicu premešta u Beograd, koji je od 1403. godine počeo da obnavlja i utvrđuje. Međutim Kruševac nije gubio na značaju, jer se despot 1413. godine u njemu sastao sa sultanom Mehmedom I.
Borbe oko kontrole nad gradom nisu prestajale tokom cele prve polovine 15. veka, pa on biva predavan Turcima 1413. (na kratko) i 1427. godine (despot Stefan ga pred kraj života predaje), da bi ga 1437. godine osvojili Mađari. Sporazumom o obnovi despotovine Đurđu Smederevcu je 1444. godine vraćen Kruševac, ali ga Turci i definitivno osvajaju 1454. godine kada ga nazivaju Aladža Hisar tj. Šaren Grad zbog različitosti materijala od koga je tvrđava izgrađena.
Lazarev grad danas
[uredi | uredi izvor]Najbolje očuvani deo nekadašnje Lazareve prestonice je dvorska crkva svetog Stefana tzv. Lazarica. Pored nje ostalo je vrlo malo od tvrdog grada Kruševca, kako ga naziva Konstantin Filosof. Danas su opstali ostaci Donžon kule kroz koju se ulazilo u grad i deo istočnog bedema koji se na nju nadovezivao. U zidovima kule i danas postoji hodnik sa stepeništem kojim se stizalo na više nivoe i izlazilo na gradske bedeme. Jedna od posebnih zanimljivosti ove kule je i to da je ozidana oblucima, što je prava retkost i verovatno jedan od razloga za Turke da celoj utvrdi daju ime Šaren Grad. Prostor nekadašnjeg utvrđenja je pretvoren u park u kome se nalazi i muzej. Park je skoro u celini zapušten, sem oko crkve. Bedemi, kao i ostaci drugih građevina su jako loše očuvani, neobeleženi i ni na koji način nisu zaštićeni od vandala. Deo zidina je u prošlom veku srušen da bi se izgradile kuće u čijoj se izgradnnji verovatno koristio kamen iz utvrđenja.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Deroko, Aleksandar (1950). Srednjevekovni gradovi u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji (na jeziku: srpski). Beograd: Prosveta. Pristupljeno 10. 10. 2023.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Moravska Srbija: Lazerev grad (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal)
- Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 1. deo, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
- Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 2. deo, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
- Enciklopedija za radoznale:Tvrđava u Kruševcu i druge priče, RTS - umetnički program - Zvanični kanal
- Enciklopedija za radozanale: Lazareva crkva i druge priče, RTS - umetnički program - Zvančni kanal
- Enciklopedija za radoznal: Lazareva crkva i druge priče (RTS Kulturno - umetnički program - Zvanični nanal
- Krađa arheološkog blaga (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični jutjub kanal)
- „Sekcija tvrđava: Kruševac”.
- „Crkva sv. Stefana Lazarica sa Kruševačkim gradom — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.