ราชวงศ์

ราชวงศ์ (อังกฤษ: dynasty) คือ วงศ์ตระกูลของกษัตริย์^[1]หรือผู้ปกครองจากตระกูลเดียวกัน^[2] มักปรากฏอยู่ในบริบทของระบบเจ้าขุนมูลนายและระบอบราชาธิปไตย แต่ในบางโอกาสก็ปรากฏอยู่ในระบอบสาธารณรัฐที่มีการเลือกตั้งด้วยเช่นกัน ถือเป็นวงศ์ตระกูลชนชั้นสูง^[3]ที่สืบวงศ์พระมหากษัตริย์ เจ้าผู้ครองนคร ขุนนาง หรืออื่น ๆ ขึ้นอยู่กับว่าผู้นำหรือสมาชิกของตระกูลเกิดมาด้วยฐานันดรเช่นใด เจ้านายในราชวงศ์เรียกว่า "พระราชวงศ์"^[4] นักประวัติศาสตร์หลายคนยังพิจารณาประวัติศาสตร์ของรัฐอธิปไตยแห่ง เช่น อียิปต์โบราณ จักรวรรดิการอแล็งเฌียง หรือจักรวรรดิจีน ภายใต้กรอบแนวคิดของลำดับราชวงศ์ผู้ปกครอง ดังนั้นบริบทของ "ราชวงศ์" จึงสามารถใช้อ้างถึงยุคสมัยที่แต่ละตระกูลปกครอง ทั้งยังเป็นบริบทที่ใช้อธิบายเหตุการณ์ แนวโน้ม และศิลปวัตถุของแต่ละยุคสมัยนั้น ๆ ได้ เช่น แจกันราชวงศ์หมิง ซึ่งบริบทของราชวงศ์มักจะถูกลดทอนลงจากการอ้างอิงคุณศัพท์ดังกล่าว

จนกระทั่งในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 19 ที่บริบทนี้ถูกนำไปใช้อ้างอิงการแผ่ขยายพระราชตระกูลโดยชอบด้วยกฎหมายของพระมหากษัตริย์ ผ่านการขยายดินแดน พระราชทรัพย์ และพระราชอำนาจของสมาชิกราชวงศ์ของพระองค์^[5] ทั้งนี้ราชวงศ์ที่ยังคงสืบทอดต่อเนื่องมาอย่างยาวนานที่สุดในโลกปัจจุบันคือ ราชวงศ์ญี่ปุ่น ที่ทรงปกครองตามพระราชประเพณีมาตั้งแต่ 660 ปีก่อนคริสต์ศักราช

ตามประเพณีแล้ว ราชวงศ์ทั่วโลกมักถูกนับตามพระประยูรวงศ์ของบุรุษเพศเป็นหลัก (Patrilineality) เช่น ภายใต้กฎหมายแซลิกของชาวแฟรงก์ ดังนั้นลำดับการสืบสันตติวงศ์ผ่านสตรีเพศมักถูกนับเป็นราชวงศ์ใหม่ภายใต้ราชวงศ์ของพระสวามี แต่ปรากฏบางกรณีเช่นในทวีปแอฟริกา (ราชวงศ์ผู้ปกครองของบาโลเบดู) ที่นับสายราชวงศ์ตามพระประยูรวงศ์ของสตรีเพศเป็นหลัก (Matrilineality) ซึ่งผู้ปกครองในลำดับถัดมาจะใช้พระราชสันตติวงศ์ของพระมารดาเป็นหลัก เช่น ราชวงศ์ออเรนจ์ของเนเธอร์แลนด์ ราชวงศ์บรากาติโอนีของจอร์เจีย และราชวงศ์ฮาพส์บวร์ค-ลอแรน

ในบางครั้งคำว่า "ราชวงศ์" ยังใช้อย่างไม่เป็นทางการกับบุคคลที่ไม่ได้มีเชื้อเจ้านายราชวงศ์แต่อย่างใด เช่น สมาชิกของตระกูลผู้ทรงอำนาจและอิทธิพลในขอบเขตอื่น ๆ ที่ไม่ใช่การเมืองการปกครองอย่างลำดับตระกูลของผู้บริหารหรือเจ้าของบริษัทขนาดใหญ่ เป็นต้น แม้กระทั่งใช้กับกลุ่มบุคคลที่ไม่เกี่ยวข้องกับราชวงศ์แต่อย่างใด เช่น ลำดับกวีชั้นครูจากแหล่งเดียวกัน หรือลำดับคณะนักกีฬาของกีฬาบางประเภท เป็นต้น^[2] จนมีการนำไปตั้งชื่อละครโทรทัศน์เกี่ยวกับตระกูลหรือครอบครัวของกลุ่มบุคคลดังกล่าว

ราชวงศ์ของแต่ละชาติ

แอฟริกา

ชาด

ราชวงศ์ดูกูวา (ประมาณ พ.ศ. 1243-พ.ศ. 1618)
ราชวงศ์เซฟาวา (พ.ศ. 1618-พ.ศ. 2389)

เอธิโอเปีย

ราชวงศ์ซากวี (ประมาณ พ.ศ. 1443-พ.ศ. 1813)
ราชวงศ์โซโลมอนิก (พ.ศ. 1813-พ.ศ. 2517)

แปซิฟิก

ฮาวาย

ราชอาณาจักรฮาวาย (พ.ศ. 2338 - พ.ศ. 2436)
- ราชวงศ์คาเมฮาเมฮา (ประมาณ พ.ศ. 2388 - พ.ศ. 2415)
- ราชวงศ์กาลากาอัว (ประมาณ พ.ศ. 2417 - พ.ศ. 2436)
- ราชวงศ์กาวานานาโกอา (ประมาณ พ.ศ. 2411 - ?)
- ราชวงศ์กาโลกูโอกามาอีเล (ประมาณ พ.ศ. 2403 - ?)

ตองงา

จักรวรรดิตูอีโตงา (ประมาณ พ.ศ. 1493 - พ.ศ. 2369)
- ราชวงศ์ตูอิตองงา (ประมาณ พ.ศ. 1493 - พ.ศ. 2408)
- ราชวงศ์ตูอิฮาอะตากาลาอัว (ประมาณ พ.ศ. 2013 - พ.ศ. 2320)
- ราชวงศ์ตูอิกาโนกูโปลู (ประมาณ คริสต์ศตวรรษที่ 17 - พ.ศ. 2388)
ราชอาณาจักรตองงา (พ.ศ. 2388-ปัจจุบัน)
- ราชวงศ์ตูปู (พ.ศ. 2388-ปัจจุบัน)

เมารีนิวซีแลนด์

ราชวงศ์เต เวโรเวโร (พ.ศ. 2399 - ปัจจุบัน)

ตาฮีติ

ราชอาณาจักรตาฮีติ
- ราชวงศ์โปมาเร (พ.ศ. 2331 - พ.ศ. 2423)

เอเชีย

ภูฏาน

ราชวงศ์วังชุก (พ.ศ. 2450-ปัจจุบัน)

เกาหลี

ราชวงศ์ชิลลา (พ.ศ. 487-พ.ศ. 1478)
ราชวงศ์โครยอ (พ.ศ. 1478-พ.ศ. 1935)
ราชวงศ์โชซอน (พ.ศ. 1935-พ.ศ. 2453)

พม่า

ราชวงศ์พุกาม (พ.ศ. 1587-พ.ศ. 1830) (อาณาจักรพุกาม)
ราชวงศ์ตองอู (พ.ศ. 2029-พ.ศ. 2295) (อาณาจักรตองอู-หงสาวดี)
ราชวงศ์โก้นบอง (พ.ศ. 2295-พ.ศ. 2428) (อาณาจักรพม่ายุคที่ 3)

จีน

ราชวงศ์เซี่ย (1662 ปีก่อนพุทธศักราช–1223 ปีก่อนพุทธศักราช)
ราชวงศ์ซาง (1223 ปีก่อนพุทธศักราช–503 ปีก่อนพุทธศักราช)
ราชวงศ์โจว (579 ปีก่อนพุทธศักราช–พ.ศ. 288)
ราชวงศ์ฉิน (พ.ศ. 323–พ.ศ. 338)
ราชวงศ์ฮั่น (พ.ศ. 338–พ.ศ. 763)
ยุคสามก๊ก (พ.ศ. 763–พ.ศ. 823)
ราชวงศ์จิ้น (พ.ศ. 808–พ.ศ. 963)
ยุคราชวงศ์เหนือ-ใต้ (พ.ศ. 963–พ.ศ. 1132)
ราชวงศ์สุย (พ.ศ. 1124–พ.ศ. 1161)
ราชวงศ์ถัง (พ.ศ. 1161–พ.ศ. 1450)
ห้าราชวงศ์และสิบอาณาจักร (พ.ศ. 1450-พ.ศ. 1503)
ราชวงศ์ซ่ง (พ.ศ. 1503–พ.ศ. 1822)
ราชวงศ์เหลียว (พ.ศ. 1450-พ.ศ. 1668)
ราชวงศ์หยวน (พ.ศ. 1814–พ.ศ. 1911)
ราชวงศ์หมิง (พ.ศ. 1911–พ.ศ. 2187)
ราชวงศ์ชิง (พ.ศ. 2187–พ.ศ. 2455)

กัมพูชา

ราชวงศ์เกาฑิณยะ-จันทรวงศ์ (ครั้งที่ 1 พ.ศ.611-1170), (ครั้งที่ 2 พ.ศ.1123-1553)
ราชวงศ์กัมโพช-สุริยวงศ์ (ครั้งที่ 1 คริสต์ศตวรรษที่ 1 - พ.ศ.1103), (ครั้งที่ 2 พ.ศ.1118-1123)
ราชวงศ์ศรวะ (พ.ศ.1549-1623)
ราชวงศ์มหิธรปุระ (ครั้งที่ 1 พ.ศ.1623-1709), (ครั้งที่ 2 พ.ศ.1724-1879)
ราชวงศ์ตรีภูวนาทิตย์ (พ.ศ.1709-1720)
ราชวงศ์ตรอซ็อกผแอม (ครั้งที่ 1 พ.ศ.1833-1894), (ครั้งที่ 2 พ.ศ.1900-1936), (ครั้งที่ 3 พ.ศ.1964-2051), (ครั้งที่ 4 พ.ศ.2081-ปัจจุบัน)
ราชวงศ์อู่ทอง (พ.ศ.1895-1900)
ราชวงศ์สุพรรณภูมิ (พ.ศ.1937-1964)
ราชวงศ์พระเสด็จกัน (พ.ศ.2051-2081)

ซาอุดิอาระเบีย

ราชวงศ์ซาอุด (พ.ศ. 2475-ปัจจุบัน)

ราชวงศ์ฮาพส์บวร์คหรือราชวงศ์ออสเตรีย (พ.ศ. 2059-พ.ศ. 2243)
ราชวงศ์บูร์บง (พ.ศ. 2243-พ.ศ. 2411, พ.ศ. 2417-พ.ศ. 2474, พ.ศ. 2518-ปัจจุบัน)
ราชวงศ์โบนาปาร์ต (พ.ศ. 2351-พ.ศ. 2356)
ราชวงศ์ซาวอย (พ.ศ. 2414-พ.ศ. 2416)

ฝรั่งเศส

ราชวงศ์การอแล็งเฌียง (พ.ศ. 1386-พ.ศ. 1530)
ราชวงศ์กาเปเซียง (พ.ศ. 1530-พ.ศ. 2335, พ.ศ. 2357-พ.ศ. 2391)
- ราชวงศ์กาเปเซียงสายตรง (พ.ศ. 1530-พ.ศ. 1871)
- ราชวงศ์วาลัวแห่งราชวงศ์คาเปเทียง (พ.ศ. 1871-พ.ศ. 2132)
  - ราชวงศ์วาลัวสายตรง (พ.ศ. 1871-พ.ศ. 2041)
  - สายวาลัว-ออร์เลออง (พ.ศ. 2041-พ.ศ. 2058)
  - สายวาลัว-อองกูแลม (พ.ศ. 2058-พ.ศ. 2132)
- ราชวงศ์บูร์บง (พ.ศ. 2132-พ.ศ. 2335, พ.ศ. 2357-พ.ศ. 2391)
  - ราชวงศ์บูร์บง-วังดม (พ.ศ. 2132-พ.ศ. 2335, พ.ศ. 2357-พ.ศ. 2373)
  - ราชวงศ์บูร์บง-ออร์เลออง (พ.ศ. 2373-พ.ศ. 2391)
ราชวงศ์โบนาปาร์ต (พ.ศ. 2347-พ.ศ. 2357, พ.ศ. 2395-พ.ศ. 2413)

รัสเซีย

ราชวงศ์รูริโควิช (พ.ศ. 1405-พ.ศ. 2141, พ.ศ. 2149-พ.ศ. 2153)
ราชวงศ์โรมานอฟ (พ.ศ. 2156-พ.ศ. 2460)

สกอตแลนด์

ราชวงศ์อัลปิน (พ.ศ. 1386-พ.ศ. 1577)
ราชวงศ์ดันเคลด์ (พ.ศ. 1577-พ.ศ. 1583, พ.ศ. 1601-พ.ศ. 1829)
ราชวงศ์เบลเลียว (พ.ศ. 1835-พ.ศ. 1839)
ราชวงศ์บรูซ (พ.ศ. 1849-พ.ศ. 1914)
ราชวงศ์สจวต (พ.ศ. 1914-พ.ศ. 2250)

อังกฤษ

ราชวงศ์เว็สเซ็กซ์ (พ.ศ. 1372-พ.ศ. 1559, พ.ศ. 1585-พ.ศ. 1609)
ราชวงศ์ฮาร์ธาคานูท (พ.ศ. 1556-พ.ศ. 1557, พ.ศ. 1559-พ.ศ. 1585)
ราชวงศ์นอร์มัน (พ.ศ. 1609-พ.ศ. 1678)
ราชวงศ์บลัว (พ.ศ. 1678-พ.ศ. 1697)
ราชวงศ์แพลนทาเจเน็ท (พ.ศ. 1678-พ.ศ. 1697)
- ราชวงศ์อานเจวิน (พ.ศ. 1697-พ.ศ. 1942)
- ราชวงศ์ลางเคสเตอร์ (พ.ศ. 1942-พ.ศ. 2004, พ.ศ. 2013-พ.ศ. 2014)
- ราชวงศ์ยอร์ก (พ.ศ. 2004-พ.ศ. 2013, พ.ศ. 2014-พ.ศ. 2028)
ราชวงศ์ทิวดอร์ (พ.ศ. 2028-พ.ศ. 2146)
ราชวงศ์สจวต (พ.ศ. 2146-พ.ศ. 2257)
ราชวงศ์ฮันโนเฟอร์ (พ.ศ. 2257-พ.ศ. 2444)
ราชวงศ์ซัคเซิน-โคบวร์คและโกทา (พ.ศ. 2444-ปัจจุบัน)
- ราชวงศ์วินด์เซอร์ (พ.ศ. 2460-ปัจจุบัน) เปลี่ยนชื่อราชวงศ์ในปี พ.ศ. 2460 ระหว่างสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง

อ้างอิง

↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 996
↑ ^2.0 ^2.1 Oxford English Dictionary, 1st ed. "dynasty, n." Oxford University Press (Oxford), 1897.
↑ Oxford English Dictionary, 3rd ed. "house, n.¹ and int, 10. b." Oxford University Press (Oxford), 2011.
↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 811
↑ Thomson, David (1961). "The Institutions of Monarchy". Europe Since Napoleon. New York: Knopf. pp. 79–80.

บทความเกี่ยวกับการเมือง การปกครองนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

[1] พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 996

[OED-2] 2.0 ^2.1 Oxford English Dictionary, 1st ed. "dynasty, n." Oxford University Press (Oxford), 1897.

[OED2-3] Oxford English Dictionary, 3rd ed. "house, n.¹ and int, 10. b." Oxford University Press (Oxford), 2011.

[4] พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 811

[5] Thomson, David (1961). "The Institutions of Monarchy". Europe Since Napoleon. New York: Knopf. pp. 79–80.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]