หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ (28 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 – 27 สิงหาคม พ.ศ. 2562) เป็นศิลปินแห่งชาติ นักแสดง นักร้อง นักเขียน และนักจัดรายการวิทยุโทรทัศน์ มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักจากการแนะนำและจัดระดับความอร่อยของร้านอาหาร ในชื่อ "เชลล์ชวนชิม" (สัญลักษณ์ชามลายผักกาด) ทางหนังสือพิมพ์สยามรัฐ ตั้งแต่ พ.ศ. 2504 โดยดัดแปลงมาจาก "มิชลินไกด์" ของผลิตภัณฑ์มิชลิน เป็นโอรสคนโตในหม่อมเจ้าเฉลิมศรีสวัสดิวัตน์ สวัสดิวัตน์ กับหม่อมเจริญ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา

หม่อมราชวงศ์ ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ต.ม., จ.ภ.
สารนิเทศภูมิหลัง
เกิด	28 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 วังเพชรบูรณ์ จังหวัดพระนคร
เสียชีวิต	27 สิงหาคม พ.ศ. 2562 (92 ปี) โรงพยาบาลเปาโล กรุงเทพมหานคร
บิดา	หม่อมเจ้าเฉลิมศรีสวัสดิวัตน์ สวัสดิวัตน์
มารดา	หม่อมเจริญ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา
คู่สมรส	หม่อมหลวงประอร มาลากุล (2495–2501) (6 ปี) โรจนา สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา (2505–2562) (57 ปี)
บุตร	หม่อมหลวงศิริเฉลิม สวัสดิวัตน์ หม่อมหลวงเพิ่มวุทธ์ สวัสดิวัตน์ หม่อมหลวงภาสันต์ สวัสดิวัตน์
อาชีพ	นักชิม, นักจัดรายการวิทยุและโทรทัศน์, นักเขียนและนักร้อง
ปีที่แสดง	พ.ศ. 2486–2562 (76 ปี)
ศิลปินแห่งชาติ	พ.ศ. 2551 - สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทยสากล-ขับร้อง )
โทรทัศน์ทองคำ	พ.ศ. 2553 - เกียรติยศคนทีวี

ประวัติ

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ มีชื่อเล่นว่า คุณชายหมึก เป็นโอรสคนใหญ่ในหม่อมเจ้าเฉลิมศรีสวัสดิวัตน์ สวัสดิวัตน์ กับ หม่อมเจริญ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม เศวตะทัต) เกิดเมื่อวันเสาร์ที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 ที่วังเพชรบูรณ์ กรุงเทพมหานคร และเติบโตอยู่ภายในวังสระปทุมภายใต้พระราชูปถัมภ์ในสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า มีพี่สาวและน้องชาย คือ

1. เภสัชกรหญิง หม่อมราชวงศ์สนองศรี สวัสดิวัตน์
2. หม่อมราชวงศ์เพิ่มศรี สวัสดิวัตน์

เริ่มเข้ารับการศึกษาที่โรงเรียนราชินี พ.ศ. 2481 และโรงเรียนเทพศิรินทร์ พ.ศ. 2485 มีเลขประจำตัวนักเรียน ท.ศ.5444 จนจบชั้นมัธยมในปีต่อมา แล้วศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมือง พร้อมกับเริ่มเข้าวงการบันเทิง เป็นนักแสดงและร้องเพลงหารายได้ และช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้เดินทางไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ

งานบันเทิง

นักร้อง

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ได้รับสายเลือดศิลปินการขับร้องเพลงไทยเดิมจากหม่อมมารดา และ คุณตา หลวงกล่อมโกศลศัพท์ (จอน สุนทรเกศ) ซึ่งเป็นน้าของหม่อมมารดา พรสวรรค์จากสายเลือดนี้เองทำให้คุณชายได้มีโอกาสเข้าร่วมเป็นนักร้องวงดนตรีสุนทราภรณ์รุ่นแรก แต่ในช่วงนั้นไม่ได้มีโอกาสบันทึกเสียงเพราะเป็นช่วงสงครามโลกครั้งที่สองจนเมื่อสงครามสงบจึงกลับไปเรียนต่อเมื่อสำเร็จการศึกษาจึงกลับมาร้องเพลงและออกแผ่นเสียง โด่งดังอย่างต่อเนื่องยาวนาน มีเพลงโด่งดังระดับตำนานมากมาย เช่น ยามรัก หวงรัก สีชัง ตราบสิ้นลม แล้งในอก วนาสวาท(คู่รวงทอง ทองลั่นธม) รัก(คู่พิทยา บุณยรัตพันธุ์)

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ เป็นผู้ที่มีความสามารถเฉพาะตัวที่สูงยิ่งทั้งด้านการขับร้องเพลง ศิลปะการแสดง การพูด และการเขียนบทความ โดยเฉพาะการขับร้องเพลงไทยสากล มีเทคนิคการร้องเพลงที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเองจนได้รับคัดเลือกเป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทยสากล-ขับร้อง) พ.ศ. 2551

นักแสดง

ร่วมงานกับโทรทัศน์ช่อง 4 บางขุนพรหม ด้านละครและขับเสภา/ร้องเพลงไทย เคยรับบทเด่น เป็น "ตั๋งโต๊ะ" ในงิ้วไทย "สามก๊ก" บทพระนิพนธ์ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ซึ่งมี อารีย์ นักดนตรี และเทิ่ง สติเฟื่อง ร่วมแสดง พ.ศ. 2499 รวมถึงแสดงนำใน "สุริยานีไม่ยอมแต่งงาน" ซึ่งเป็นละครโทรทัศน์เรื่องแรกของไทย พ.ศ. 2499 ในปีเดียวกันด้วย

ด้านภาพยนตร์เคยร่วมแสดงภาพยนตร์ไทย เรื่อง "วนาลี" พ.ศ. 2502 และ "นางแมวผี" พ.ศ. 2503 อีกทั้งยังมีเพลงร้องประกอบภาพยนตร์ไว้มากมาย และในช่วงหลังคุณชายถนัดศรีมักได้รับเชิญให้เป็นนักแสดงกิตติศักดิ์ในละครการกุศลเรื่องต่าง ๆ อาทิ

• นักแสดงรับเชิญ ร่วมกับ คุณหญิงจินตนา ยศสุนทร, อิงอร ฯลฯ ในรายการ "สัมนานักสืบ" ดำเนินรายการโดย พ.อ.ถาวร ช่วยประสิทธิ์ (ยศขณะนั้น) ทางทีวีกองทัพบก ช่อง 7 ขาวดำ (ททบ.ช่อง 5 ปัจจุบัน) พ.ศ. 2508
• ปรากฏตัวพิเศษฉากเพลง "ยามรัก" ในภาพยนตร์ไทยซาวด์ออนฟิล์ม เรื่อง "กลัวเมีย" ของ ศรีกรุงภาพยนตร์ (ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง) พ.ศ. 2514 กำกับการแสดงโดยขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธุ์) นำแสดงโดยสมบัติ เมทะนี และอรัญญา นามวงศ์

งานด้านสื่อสารมวลชน

ตราชามและลายเซ็น “เชลล์ชวนชิม”

ช่วงหลังสงครามได้ไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษได้เป็นนักจัดรายการวิทยุ บีบีซี ภาคภาษาไทย เมื่อกลับประเทศไทยได้เป็นผู้จัดและดำเนินรายการวิทยุและโทรทัศน์มากมาย เช่น

• "ครอบจักรวาล" รายการสารคดีปกิณกะ ว่าด้วยการท่องเที่ยวและแนะนำอาหาร ทั้งในและต่างประเทศ ออกอากาศทางสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบก
• "การบินไทยไขจักรวาล" (พ.ศ. 2521-พ.ศ. 2546)
• รายการตอบปัญหาสำหรับนักเรียนมัธยมศึกษา โดมีการบินไทยเป็นผู้สนับสนุน
• " พ่อบ้านเข้าครัว" ช่วงทศวรรษ 2520-2530

นอกจากนี้หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ยังเขียนบทความประจำคอลัมน์ "ถนัดศรีชวนชิม" ให้กับหนังสือพิมพ์มติชนรายสัปดาห์ และหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ รวมถึงผลิตและจัดรายการโทรทัศน์ "พ่อลูกเข้าครัว" ร่วมกับบุตรชาย หม่อมหลวงศิริเฉลิม สวัสดิวัตน์ (คุณหมึกแดง) เมื่อพ.ศ. 2551

งานนักชิม และการทำอาหาร

เป็นเจ้าของคอลัมน์ "เชลล์ชวนชิม" อันโด่งดังทั่วประเทศ และบุกเบิกรายการทำอาหารในประเทศไทย เช่น "พ่อบ้านเข้าครัว" , " พ่อลูกเข้าครัว"

โดย ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ได้รับการถ่ายทอดความเชี่ยวชาญในการทำอาหารมาจากหม่อมมารดา หม่อมเจริญ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา ผู้เคยปรุงพระกระยาหารถวายสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และจากหม่อมย่า หม่อมลมุล สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา ผู้กำกับห้องเครื่องหวานวังสระปทุมในสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

งานประวัติศาสตร์ สังคม และศิลปวัฒนธรรมของไทย

เป็นผู้เชี่ยวชาญ รอบรู้ ในงานประวัติศาสตร์ สังคม และศิลปวัฒนธรรมของไทย ที่ถ่ายทอดความรู้ผ่านรายการวิทยุ และโทรทัศน์ "ครอบจักรวาล" มาอย่างยาวนาน และคุณชายยังมีความสามารถในทางจิตรกรรม โดยได้รับเชิญเป็น อาจารย์พิเศษ คณะจิตรกรรมประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

งานการเมือง

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ เคยได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2516 ของรัฐบาล นายสัญญา ธรรมศักดิ์

รางวัลที่ได้รับ

• รางวัลแผ่นเสียงทองคำพระราชทาน นักร้องชายรองชนะเลิศ ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2506 จากเพลงสีชัง
• รางวัลเมขลา พ.ศ. 2524-2525 (สาขาผู้ดำเนินรายการดีเด่น จากรายการ การบินไทยไขจักรวาล,ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวิทยุและโทรทัศน์)
• รางวัลเกียรติคุณสังข์เงิน สาขาวิทยุโทรทัศน์ พ.ศ. 2526
• รางวัลเทพทอง ในฐานะบุคคลดีเด่นด้านวิทยุและโทรทัศน์ พ.ศ. 2538
• รางวัลโทรทัศน์ทองคำ สาขารายการโทรทัศน์ดีเด่น พ.ศ. 2539
• รางวัลผู้ใช้ภาษาไทยดีเด่น พ.ศ. 2550
• ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทยสากล-ขับร้อง) พ.ศ. 2551

• รางวัลนราธิป "นักเขียนอาวุโส" พ.ศ. 2551

• รางวัลเกียรติยศคนทีวี ในงานประกาศผลรางวัลโทรทัศน์ทองคำ ครั้งที่ 25 ประจำปี พ.ศ. 2551
• ปริญญาวารสารศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
• ปริญญานิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขานิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต

ชีวิตครอบครัว

สมรสครั้งที่ 1 (2495 - 2501) กับหม่อมหลวงประอร มาลากุล มีบุตร 2 คน คือ

• หม่อมหลวงศิริเฉลิม สวัสดิวัตน์ (หมึกแดง)
• พลตรี หม่อมหลวงเพิ่มวุทธ์ สวัสดิวัตน์ (จิ๋ว) มีบุตรธิดา 4 คนคือ
  • จรสพรรณ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา
  • กรรณ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา
  • กุณฑลทิพย์ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา
  • จิรวุฒิ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา

สมรสครั้งที่ 2 (2505 - 2562) กับนางโรจนา สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม สวนรัตน์) มีบุตร 1 คน คือ

• หม่อมหลวงภาสันต์ สวัสดิวัตน์ (อิงค์, ปิ่นโตเถาเล็ก) มีธิดา 2 คน
  • อรดา สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา
  • ภิรดา สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา

ถึงแก่กรรม

หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ได้ถึงแก่กรรมด้วยโรคมะเร็งท่อนํ้าดีระยะสุดท้าย ที่โรงพยาบาลเปาโล แขวง สามเสนใน เขต พญาไท กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2562 เวลา 11.35 น. สิริอายุ 93 ปี สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า ฯ เสด็จพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2562 ณ เมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร แขวงวัดเทพศิรินทร์ เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2517 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
• พ.ศ. 2552 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ (จ.ภ.)

ลำดับสาแหรก

พงศาวลีของหม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               8. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               4. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์                             18. หลวงอาสาสำแดง (แตง)               9. สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา                       19. ท้าวสุจริตธำรง (นาค)               2. หม่อมเจ้าเฉลิมศรีสวัสดิวัตน์ สวัสดิวัตน์                                   10. พระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (ยิ้ม พิศลยบุตร)                       5. หม่อมลมุล สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา                             11. ปราง สมบัติศิริ                       1. หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์                                         3. หม่อมเจริญ สวัสดิวัตน์ ณ อยุธยา

แหล่งข้อมูลอื่น

• เปิดประวัติ "ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัตน์" ตำนานนักชิมของเมืองไทย