อำเภอหนองฉาง

อำเภอหนองฉาง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Nong Chang
คำขวัญ:  เมืองอุทัยเก่า เผ่าคนมอญ ประเพณีสำรับคาวหวาน โบราณสมุดข่อย
แผนที่จังหวัดอุทัยธานี เน้นอำเภอหนองฉาง
พิกัด: 15°23′29″N 99°50′29″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	อุทัยธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	341.2 ตร.กม. (131.7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2565)
• ทั้งหมด	42,733 คน
• ความหนาแน่น	125.24 คน/ตร.กม. (324.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	61110, 61170 (เฉพาะตำบลเขาบางแกรก)
รหัสภูมิศาสตร์	6104
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอหนองฉาง หมู่ที่ 5 ตำบลหนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี 61110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

หนองฉาง เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดอุทัยธานี

ประวัติ

อำเภอหนองฉาง เคยเป็นเมืองในยุคทวารวดีจะมีชื่อเดิมอย่างใดไม่ปรากฏ แต่สันนิฐานว่าเป็นเพียงเมืองหนึ่งที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์พอประมาณ ปัจจุบันยังมีร่องรอยของสิ่งปลูกสร้างที่ปรักหักพังให้เป็นหลงเหลืออยู่บ้างที่เมืองการุ้งในเขตของอำเภอบ้านไร่ และเมืองโบราณบึงคอกข้าง อยู่ในเขตอำเภอสว่างอารมณ์ และเมื่ออาณาจักรของทวาราวดีเสื่อมโทรมไปเมืองหนองฉางก็เสื่อมโทรมและร้างไปในที่สุด

ต่อมาในสมัยต้นกรุงสุโขทัย  ท่านท้าวมหาพรหมได้มาสร้างเมืองอุทัยที่ตำบลอุทัยเก่า อำเภอหนองฉางอีกครั้ง เพราะเห็นว่าเป็นชัยภูมิที่ดีและเหมาะสม เนื่องจากมีน้ำอุดมสมบูรณ์และพืชพรรณธัญญาหารเจริญงอกงามดีพอสร้างเมืองเสร็จแล้ว  ราษฎรที่อยู่บริเวณใกล้เคียงก็อพยพกันเข้ามาอยู่กันอย่างหนาแน่น  ครั้นถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา พะตะเบิด ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองคนแรก จึงมีการจัดทำเนียบหัวเมืองขึ้น ดังนั้น เมืองอุทัยได้จัดอยู่เป็นหัวเมืองด่านชั้นนอก มีพระอินทรเดช เป็นนายด่านหนองสรวง (ปัจจุบันตำบลนี้อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอหนองฉางประมาณ 2 กิโลเมตร) และมีพระพลสงคราม เป็นนายด่านแม่กลอง (ปัจจุบันอยู่ในท้องที่อำเภอบ้านไร่)

ครั้นต่อมาเมื่อกิจการค้าขายทางน้ำเจริญขึ้นตัวเมืองอุทัยธานี ซึ่งตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อำเภอหนองฉางในปัจจุบัน และอยู่ห่างจากแม่น้ำมาก การประกอบอาชีพไม่ดีเท่าที่ควร จึงเริ่มเสียความสำคัญไปราษฎรส่วนมากจึงพากันอพยพไปตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนที่บ้านสะแกกรัง แขวงเมืองมโนรมย์  จังหวัดชัยนาท ราษฎรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพในทางค้าขายกับพ่อค้าชาวจีนจนกลายเป็นชุมชนหนาแน่น และคับคั่งไปด้วยผู้คนมากมายถึงแม้จะอยู่ในเขตของจังหวัดชัยนาท แต่ราษฎรส่วนใหญ่ก็ถือว่าตนเป็น “คนอุทัย” ซึ่งในสมัยแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ  มีบุคคลสำคัญของตระกูลหนึ่งนำโดยหมื่นมหาสนิท (ทองคำ) ชื่อนายทองดี มีอายุพอสมควร ท่านบิดาจึงได้ส่งเข้าไปรับราชการที่กรุงศรีอยุธยาในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ และได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง “พระพินิจอักษร“ เจ้ากรมเสมียนตราท่านผู้นี้คือ “สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก” ซึ่งเป็นต้นราชวงศ์จักรี

ในปี พ.ศ. 2310 ชาวไทยต้องเสียกรุงศรีอยุธยาให้แก่พม่าราษฎรชาวเมืองอุทัยทั้งที่เมืองหนองฉาง และบ้านสะแกกรังถูกพม่ากวาดต้อนไปเป็นเชลยยังเมืองเมาะตะมะเกือบทั้งหมดทำให้ เมืองอุทัยเกือบเป็นเมืองร้าง ครั้นสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์โปรดให้กองทัพกรุงธนบุรีมาขับไล่พม่าให้พ้นไปจากเมืองอุทัย และโปรดให้หลวงสรวิชิต (หน) เป็นนายด่านเมืองอุทัย

ครั้นถึงปี พ.ศ. 2376 พระยาอุทัยธานีซึ่งเป็นชาวกรุงเทพ เห็นว่าบ้านสะแกกรังมีผู้คนอยู่อย่างหนาแน่น อยู่ติดกับแม่น้ำสะแกกรัง การคมนาคม และการขนส่งสินค้าสะดวกกว่าที่อำเภอหนองฉางที่อยู่ในทำเลที่ไม่เหมาะสมไม่มีแม่น้ำไหลผ่านจึงได้ย้ายไปว่าราชการที่บ้านสะแกกรัง แขวงเมืองชัยนาท และพระยาชัยนาทซึ่งเป็นเพื่อนกับพระยาอุทัยธานีก็ไม่รังเกียจขัดขวาง จึงได้จัดตั้งสำนักงานและว่าราชการที่ “บ้านสะแกกรัง”  สืบต่อมาจนกระทั่งเมื่อปี  พ.ศ. 2445  กระทรวงมหาดไทยจึงมีคำสั่งประกาศย้ายเมืองอุทัยธานีอย่างเป็นทางการจากที่ตั้งเดิมที่อำเภอหนองฉางไปยัง “บ้านสะแกกรัง” ตำบลอุทัยใหม่ อำเภอเมืองอุทัยธานี ส่วนเมืองอุทัยธานีเดิมก็เปลี่ยนมาเป็นอำเภอหนองฉางในปัจจุบัน ส่วนที่ตั้งเมืองอุทัยธานีเดิมในปัจจุบัน  คือ "บ้านอุทัยเก่า ตำบลอุทัยเก่า อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี"

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภออุไทยเก่า จังหวัดอุทัยธานี เป็น อำเภอหนองฉาง
• วันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2464 มีฐานะเป็นอำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี มณฑลนครสวรรค์ มีทั้งหมด 8 ตำบล ได้แก่ ตำบลหนองฉาง ตำบลหนองสรวง ตำบลอุทัยเก่า ตำบลบ้านเก่า ตำบลทุ่งพง ตำบลเกาะกร่าง ตำบลหนองยาง ตำบลหนองนางนวล
• วันที่ 2 เมษายน 2465 ตั้งตำบลทุ่งกองโพ (ตำบลทุ่งโพ) แยกออกจากตำบลอุทัยเก่า ในท้องที่อำเภอหนองฉาง
• วันที่ 31 ธันวาคม 2483 ยุบตำบลหนองสรวง และตำบลเกาะกร่าง รวมกับท้องที่ตำบลหนองฉาง
• วันที่ 30 กันยายน 2490 แบ่งการปกครองหมู่ที่ 5,7,8,9 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองฉาง ตั้งขึ้นเป็นตำบลหนองสรวง
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองฉาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองฉาง
• วันที่ 6 ธันวาคม 2498 โอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 3 บ้านหนองจิกยาว (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งพง ไปขึ้นกับหมู่ 10 ตำบลอุทัยเก่า กับโอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 3 บ้านหนองมะกอก (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองนางนวล ไปขึ้นกับหมู่ 2 ตำบลหนองยาง และโอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 8 บ้านห้วยขานาง (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งโพ ไปขึ้นกับหมู่ 1 ตำบลหนองยาง
• วันที่ 24 ธันวาคม 2506 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น ให้เขตสุขาภิบาลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมดของตำบลหนองฉาง ตำบลหนองยาง ตำบลหนองนางนวล ตำบลหนองสรวง ตำบลบ้านเก่า ตำบลอุทัยเก่า ตำบลทุ่งโพ ตำบลทุ่งพง และตำบลเขาบางแกรก อำเภอหนองฉาง
• วันที่ 13 กรกฎาคม 2508 ตั้งที่ทำการไปรษณีย์หนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี
• วันที่ 7 ธันวาคม 2519 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น ให้เขตสุขาภิบาลหนองฉาง มีเขตสุขาภิบาลตามปี พ.ศ. 2498
• วันที่ 2 สิงหาคม 2520 จัดตั้งสุขาภิบาลเขาบางแกรก ในท้องที่หมู่ 1,2,4 และ 5 ตำบลเขาบางแกรก
• วันที่ 25 กันยายน 2522 ตั้งตำบลเขากวางทอง แยกออกจากตำบลทุ่งโพ
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลหนองฉาง และสุขาภิบาลเขาบางแกรก เป็นเทศบาลตำบลหนองฉาง และเทศบาลตำบลเขาบางแกรก ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลบ้านเก่า รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลหนองฉาง
• วันที่ 24 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลเขาบางแกรก รวมกับเทศบาลตำบลเขาบางแกรก

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหนองฉางมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอทัพทัน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอหนองขาหย่าง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอหนองมะโมง (จังหวัดชัยนาท) อำเภอบ้านไร่ และอำเภอห้วยคต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอลานสัก

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหนองฉางแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 10 ตำบล 97 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	หนองฉาง	Nong Chang	7	4,432
2.	หนองยาง	Nong Yang	10	5,566
3.	หนองนางนวล	Nong Nang Nuan	10	3,165
4.	หนองสรวง	Nong Suang	5	2,766
5.	บ้านเก่า	Ban Kao	9	1,363
6.	อุทัยเก่า	Uthai Kao	10	2,453
7.	ทุ่งโพ	Thung Pho	15	7,728
8.	ทุ่งพง	Thung Phong	11	2,044
9.	เขาบางแกรก	Khao Bang Kraek	7	6,144
10.	เขากวางทอง	Khao Kwang Thong	12	7,072

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหนองฉางประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองฉางและตำบลหนองสรวง
• เทศบาลตำบลเขาบางแกรก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาบางแกรกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเก่าทั้งตำบลและตำบลหนองฉาง (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองฉาง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองยางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองนางนวล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองนางนวลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองสรวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองสรวง (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองฉาง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลอุทัยเก่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอุทัยเก่าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งโพ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งโพทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งพง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งพงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขากวางทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขากวางทองทั้งตำบล