Afyonkarahisar
| Afyonkarahisar | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Afyonkarahisar'ın Türkiye'deki konumu | |
  Afyonkarahisar  Afyonkarahisar Afyonkarahisar (Avrupa)  Afyonkarahisar Afyonkarahisar (Asya) .svg) Afyonkarahisar Afyonkarahisar (Dünya) | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İl | Afyonkarahisar |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Burcu Köksal (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1025 km² |
| Rakım | 1021 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 03030 |
| Alan kodu | 272 |
| Plaka kodu | 03 |
Resmî site | |
Afyonkarahisar veya eski ve halk arasındaki ismiyle Afyon, Afyonkarahisar ilinin merkezi olan şehirdir. Mermercilik ve gıda sektöründe Türkiye içinde ve dışında isim yapmıştır. Şehrin Afyon olan ismi, 2005 yılında Afyonkarahisar olarak değiştirilmiştir.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşimin eski adı Karahisâr-ı Sâhib'dir. Karahisar ismi, şehrin ortasında yükselen koyu renkli volkanik kayaların renginden ve üstünde bulunan hisardan gelir. Sâhib adı ise, Anadolu Selçukluları'nın son devirlerinde yaşayan ve Moğol istilası sırasında buraya gelen Sâhib Ata Fahreddin Ali'nin unvanından gelmektedir. Günümüzde kullanılan Afyon adı da bölgede eskiden beri büyük alanda yapılan haşhaş ekimine dayanmaktadır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentin tarihi MÖ 3000 yılına kadar uzanmaktadır. MÖ 2000 ilk dönemlerinde Hattilerin egemenliğinde bulunan yerleşim, MÖ 2. bin yılın ortalarında Hititlerin denetimine geçmiştir. Hitit devleti yıkılınca MÖ 1000 yılı dolaylarında yerleşim Friglerin egemenliği altına girdi. Frigler döneminde kale içine "Akronium" ismi verilmiş daha sonra bu isim şehir içinde kullanılmaya başlanmıştır. MÖ 6. yüzyılın sonlarına doğru Friglerin egemenliği bitmiş ve yerleşim Pers hakimiyetine geçmiştir. Pers egemenliği, MÖ 333 yılında Makedon Kralı III. Aleksandros'la yapılan İssos Savaşı'nda alınan yenilgiyle son bulmuştur. MÖ 30 yıllarından itibaren yerleşiminde içinde olduğu bölge Roma İmparatorluğu egemenliğine girmiştir. Romalılar döneminde yerleşim "Akroenos" adını almıştır. Roma İmparatorluğu'nun MS 395 yılında bölünmesiyle yerleşim Bizans İmparatorluğu topraklarında kalmış ve yerleşime "Akronion" ismi verilmiştir.[3]
12. yüzyıl sonlarına doğru yerleşim Türk egemenliğine geçmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'nin Kösedağ Muharebesi'nde aldığı yenilgi sonucunda Afyon'un da içerisinde olduğu bölge vezir Sâhib Ata Fahreddin Ali denetimine verilmiş ve 1275 yılında Afyonkarahisar'ın başşehri olduğu Sâhib Ataoğulları Beyliği kurulmuştur. 1341 yılında Germiyanoğulları Beyliği topraklarına katılan yerleşim 1390 yılında Osmanlı egemenliğine geçmiştir. 1402 Ankara Savaşı sonucunda Afyonkarahisar yeniden Germiyanoğulları'nın eline geçmiştir. II. Yakub Bey'in vasiyeti üzerine yerleşim 1429 yılında yeniden Osmanlı egemenliğine katılmıştır.
Osmanlı döneminde ilk önceleri "Karahisar-ı Devle", "Karahisar" ve "Karahisar-ı Sahib" adıyla sancak merkezi olarak anılan yerleşim, 1684 yılındaki belgelerde ise "Afyonkarahisar" adıyla da anılmaya başlamıştır. "Yerleşim 1833 yılında Kavalalı İbrahim Paşa kuvvetlerince ele geçirilmiş, ancak aynı yıl içerisinde tekrar Osmanlı egemenliğine geçmiştir.[4]
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Afyonkarahisar mermer tesisleri ile, 2005 yılı itibarıyla büyüklü küçüklü 356 mermer işletmesinin faaliyet gösterdiği Afyonkarahisar'da, zengin ve kaliteli mermer yataklarının işletilmesi ve işlenmesi, sektörün hızla gelişmesini sağlamıştır. Gıda sektörü de gelişmiş durumdadır. Özellikle kaymaklı kadayıfı ve Afyon lokumu meşhurdur. Bunun yanında sucuk da diğer önemli gıda maddesidir. Ayrıca patates ve yumurta üretiminde de adını duyurmuştur. Afyonkarahisar konumuna ve nüfusuna oranla çevresindeki illere göre daha az sanayileşmiş durumdadır. Kalkınmada öncelikli yöre kapsamına girmesine rağmen ciddi bir yatırım almamıştır.
Ömer-Gecek, Hüdai, Heybeli ve Gazlıgöl-Yaylabağı termal alanları Kültür ve Turizm Bakanlığınca Termal Turizm Alanı olarak ilan edilmiştir. Bu kapsamda son yıllarda termal turizme yönelik olarak özel sektör tarafından birçok otel ve konaklama yerleri yapılarak hizmete girmiştir.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Üniversiteler
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehirde Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi olmak üzere iki üniversite bulunmaktadır. Bu üniversiteler Afyonkarahisar'da toplam üç yerleşkede eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir. 2015-2016 akademik yılında üniversite fakültelerinde 42.803 öğrenci öğrenim görmektedir.[5]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[6] | 102.263 | 23.422 | 78.841 |
| 1935[7] | 121.429 | 24.159 | 97.270 |
| 1940[8] | 126.816 | 25.897 | 100.919 |
| 1945[9] | 136.667 | 29.030 | 107.637 |
| 1950[10][a] | 123.939 | 29.818 | 94.121 |
| 1955[11][b] | 99.880 | 31.237 | 68.643 |
| 1960[12][c] | 90.942 | 38.394 | 52.548 |
| 1965[13] | 104.686 | 44.026 | 60.660 |
| 1970[14] | 120.085 | 53.497 | 66.588 |
| 1975[15] | 130.179 | 60.150 | 70.029 |
| 1980[16] | 148.449 | 74.562 | 73.887 |
| 1985[17] | 169.441 | 87.033 | 82.408 |
| 1990[18][d] | 144.276 | 95.643 | 48.633 |
| 2000[19] | 201.110 | 128.516 | 72.594 |
| 2007[20] | 234.807 | 159.967 | 74.840 |
| 2008[21] | 238.408 | 163.207 | 75.201 |
| 2009[22] | 246.100 | 170.455 | 75.645 |
| 2010[23] | 248.413 | 173.100 | 75.313 |
| 2011[24] | 255.334 | 179.344 | 75.990 |
| 2012[25] | 263.297 | 186.991 | 76.306 |
| 2013[26] | 268.461 | 203.443 | 65.018 |
| 2014[27] | 274.639 | 209.406 | 65.233 |
| 2015[28] | 283.120 | 217.805 | 65.315 |
| 2016[28] | 290.706 | 224.968 | 65.738 |
| 2017[28] | 295.683 | 229.810 | 65.873 |
| 2018[28] | 299.673 | 231.983 | 67.690 |
| 2019[28] | 306.908 | 239.710 | 67.198 |
| 2020[28] | 313.063 | 245.405 | 67.658 |
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Afyonkarahisar şehrini profesyonel liglerde, TFF 2. Lig'de yer alan Afyonspor futbol takımı ile Kadınlar 2. Ligi'nde yer alan Afyon İdmanyurdu kadın futbol takımının yanı sıra ING Basketbol Süper Ligi'nde yer alan HDI Sigorta Afyon Belediyesi Basketbol erkek takımı ve AXA Sigorta Efeler Ligi'nde yer alan Avşar Maden Suyu Afyon Belediye Yüntaş Voleybol erkek takımı temsil etmektedir.
Şehrin en büyük spor tesisleri: 15.000 kişilik Zafer Stadyumu ve 2833 kişilik Prof. Dr. Veysel Eroğlu Spor Salonu'dur.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
2001 yılından beri Afyonkarahisar Caz Festivali düzenlenmektedir.[29]
Afyonkarahisar'da yayım yapan yerel gazeteler şöyledir: Afyon Postası, Kocatepe, Gazete 3, Türkeli, Odak, Kadınana.
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Demiryolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Bulunduğu konum itibarıyla şehre dört bir yandan demiryolu ulaşımı bulunmaktadır. Şehre demiryolu ilk olarak Osmanlı Devleti'nin yaptığı yatırımlar sonucunda bugün Afyon Şehir İstasyonu olarak adlandırılan istasyon kurulmuştur. İlerleyen yıllarda Türkiye Cumhuriyeti döneminde demiryollarına yapılan yatırımlar sonucunda bugün hâlen kullanılmakta olan Afyon Gar Binası yapılmış ve işletmeye alınmıştır.
Afyonkarahisar'a Ankara-İzmir Yüksek Hızlı Tren hattı çalışmaları neticesinde yüksek hızlı tren hattı şehirden geçecek ve ayrıca şehirde yüksek hızlı tren istasyonu kurulacaktır. Çalışmalar TCDD kontrolünde devam etmektedir.
Havaalanı
[değiştir | kaynağı değiştir]NATO'nun 2. ve Türkiye'nin en büyük askeri havaalanına sahiptir. Ancak sivil amaçlı kullanılmamaktadır. Sivil amaçlı olarak Kasım 2012'de hizmete açılan Zafer Havalimanı'ndan yararlanılması düşünülmektedir. Bu havaalanı Türkiye'nin 4. büyük havalimanıdır. 29 Ekim 2012 tarihinde hizmete açılmıştır. Kütahya'ya 39 km, Afyonkarahisar'a 60 km, Uşak'a 103 km ve Eskişehir'e 113 km uzaklıktadır.
Karayolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir bulunduğu konum itibarıyla kavşak noktada olan bir yer olduğundan kara yolu ulaşımı çok kolay ve gelişmiştir. İl genelinde bulunan yollar iyi durumdadır. Bunun haricinde toplu ulaşım otagardan yapılmaktadır. Otogar Aftaş 13 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından işletilmektedir.
Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Şehremini | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Hacı Tevfik Bey | 1879 | 1912 |
| 2 | Mehmet Sait Bey | 1912 | 1922 |
| 3 | Hacı Abdullah Göbeloğlu | 1922 | 1922 |
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Halil Ağa | 1922 | 1929 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2 | Hüseyin Tiryakioğlu | 1929 | 1940 | ||
| 3 | Kemal Aşkar | 15 Nisan 1941 | 7 Nisan 1945 | ||
| (2) | Hüseyin Tiryakioğlu | 1946 | 1947 | ||
| 4 | Tevfik İsca | 23 Nisan 1947 | 11 Eylül 1950 | ||
| (2) | Hüseyin Tiryakioğlu | 11 Eylül 1950 | 1 Ekim 1951 | Demokrat Parti | |
| 5 | Mehmet Arpacıoğlu | 1 Ekim 1951 | 1 Haziran 1952 | ||
| 6 | Asım İzmirli | 1952 | 1955 | ||
| 7 | A. Celal Artüz | 23 Kasım 1955 | 28 Şubat 1957 | ||
| 8 | Hayri Telekoğlu | 19 Mart 1957 | 30 Mayıs 1960 | ||
| 9 | Ethem Boysan | 15 Mayıs 1960 | 1 Eylül 1961 | Askerî | |
| 10 | Burhanettin Özkul | 1 Eylül 1961 | 3 Kasım 1961 | ||
| 11 | Şevket Gürses | 3 Kasım 1962 | 20 Kasım 1963 | ||
| (5) | Asım İzmirli | 1963 | 1968 | Adalet Partisi | |
| 12 | Hazım Bozca | 6 Haziran 1968 | 7 Aralık 1971 | ||
| 13 | Sami Öznur | 7 Aralık 1971 | 1 Eylül 1977 | Bağımsız | |
| 14 | Nuri Demirayak | 15 Aralık 1977 | 12 Eylül 1980 | Adalet Partisi | |
| 12 Eylül 1980 | 14 Şubat 1983 | Bağımsız | |||
| 15 | Turan İmre | 14 Şubat 1983 | 27 Ocak 1984 | Askerî | |
| 16 | Erdal Akar | 1984 | 1989 | Anavatan Partisi | |
| 17 | M. Sami Hancıoğlu | 26 Mart 1989 | 27 Şubat 1994 | Doğru Yol Partisi | |
| (16) | Erdal Akar | 1994 | 1999 | Anavatan Partisi | |
| 18 | Muhsin Özer | 15 Ocak 1999 | 17 Nisan 1999 | ||
| 19 | Hayrettin Barut | 18 Nisan 1999 | 28 Mart 2004 | Milliyetçi Hareket Partisi | |
| 20 | Abdullah Kaptan | 29 Mart 2004 | 29 Mart 2009 | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 21 | Burhanettin Çoban | 30 Mart 2009 | 31 Mart 2019 | ||
| 22 | Mehmet Zeybek | 1 Nisan 2019 | 3 Nisan 2024 | ||
| 23 | Burcu Köksal | 3 Nisan 2024 | Görevde | Cumhuriyet Halk Partisi | |
Resim galerisi
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Cumhuriyet Meydanı ve Utku Anıtı -
Kocatepe'den bir bakış -
Kocatepe Anıtı -
Büyükkalecik beldesine bakış
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2018.
- ^ ""AFYONKARAHİSAR" cilt: 1, sayfa: 443-446, yıl: 1988". 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ ""Vilayet Salnamelerinde Afyonkarahisar" Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, yıl: Afyonkarahisar 2011, Kadir KOPARAL" (PDF). 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ ""XVII. Yüzyılın Sonlarında Afyonkarahisar Sancağının İdari ve Fiziki Yapısı" Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 17, Sayı:2, Sayfa:39-57, Aralık 2002" (PDF). 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2016.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Afyonkarahisar". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Afyonkarahisar Merkez Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Afyon'da caz zamanı - Magazin Haberleri". Hürriyet. 30 Mayıs 2008. 29 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2018.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Afyonkarahisar ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Afyonkarahisar Belediyesi 1 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Afyonkarahisar Valiliği 27 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
