1956 Macaristan Ayaklanması'ndaki 16 talep
| 1956 Macaristan ayaklanmasındaki 16 talep | |
|---|---|
 | |
| Özgün ad | Az 1956-os forradalom 16 pontja |
| Oluşturulma | 1956 |
| Sunulma | 23 Ekim 1956 |
| İsteyen | 1956 Macaristan ayaklanmasındaki protestocular |
| Macaristan tarihi |
|---|
.jpg) |
1956 Macaristan ayaklanmasındaki 16 talep (Macarca: Az 1956-os forradalom 16 pontja), 1956 Macaristan ayaklanmasında protestocular tarafından gerçekleşmesi istenen 16 taleptir. İlk versiyonu 1956'da Szeged'de kurulan Macar Üniversitesi Öğrencileri Derneği (MEFESZ) tarafından formüle edildi. Ardından ülkenin diğer üniversitelerindeki ve öğrenci delegeleriyle birlikte yapılan toplantında nihai talepler sunuldu.
23 Ekim'de üniversite öğrencilerinin gösterilerinin ilk durağı Budapeşte'de şehir merkezindeki Petőfi anıtı önüydü. 16 talep, Imre Sinkovits tarafından okunan Nemzeti dal (Türkçe: Ulusal Şarkı) sonrası okundu.
Budapeşte'nin askeri baş komutanı ve tarihçisi Béla Király, 1956'da Bilgi Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada, 16 talebe "ülkedeki orman yangını gibi yayıldı" yorumunu yaptı. Király, sosyalizmin ortadan kaldırılmasının mümkün olmadığı düşüncesi nedeniyle 16 talebin Komünist Parti'yi ve sosyalizmin kaldırılmasını talep etmeyi amaçlamadığını, ancak gizli oyla genel bir seçim yapılmasını talep ettiğini bildirdi.
Talepler
[değiştir | kaynağı değiştir]21 Ekim'de, öğrencilerin 16talebi Szeged program toplantısında formüle edilmeye başlandı. Bunların içeriği 22 Ekim günü yayınlandı. İlk on talep öğrencilerin taleplerini, diğer altı talep ise politik talepleri içerir. Altı siyasi talep, bilgi özgürlüğü, maaşların ödenmesi, siyasi suçlar için ölüm cezasının kaldırılması ve serbest ve demokratik seçimler gibi talepleri içeriyordu.
Çeşitli metin sürümleri yayınlanmıştır ve taleplerin sırası değişkendir. Bunun nedeni gece geç saatlerde son haline getirildikten sonra, ertesi günün görünümünü sağlayabilecek bir yayıncının artık olmamasıydı. Bu nedenle el yazısıyla yazılıp çoğaltılıp dağıtıldı.
- Sovyet birliklerinin Macaristan'dan çıkarılması.
- Macar İşçi Partisi'nin yeni bir seçim düzenlemesi, yeni bir merkezî liderlik için parti kongresinin toplanması
- Imre Nagy başkanlığında bir hükûmet kurulması, Mátyás Rákosi'nin görevden alınması
- Mihály Farkas ve diğerleri hakkındaki davaların düşürülmesi
- Genel, eşit, gizli seçimler, daha fazla siyasi parti, yeni bir ulusal meclis ve grev hakkı.
- Macaristan-Sovyetler Birliği ilişkileri ve Macaristan-Yugoslavya ilişkilerinin karşılıklı müdahale etmeme ruhuyla gözden geçirilmesi.
- Ekonomik yaşamı profesyonellerin katılımıyla, iç koşullara ve insanların çıkarlarına göre yeniden düzenlenmesi.
- Dış ticaret sözleşmelerinin tazminatlarla ilgili gerçek verilerin yayınlanması, Macar uranyumuyla ilgili bilgi verilmesi
- Endüstri standartlarının tamamen revize edilmesi, ücret taleplerinin incelenmesi, işçiler daha uygun bir ücret sisteminin oluşturulması
- Zorunlu dağıtım sistemi yerine bireysel girişimciliğin desteklenmesi.
- Bağımsız bir mahkeme ile tüm siyasi ve ekonomik davaların gözden geçirilmesi, masum hükümlülerin serbest bırakılması Sovyetler Birliği'ne sınır dışı edilen mahkûmların Macaristan'a geri getirilmesi.
- İfade ve konuşma özgürlüğü, ücretsiz radyo, MEFESZ gazetesinin yaygınlaştırılması. Herkesin kendi kadrosunu oluşturulmasına izin verilmesi.
- Stalin heykelininin kaldırılması, yerine 1848 Macar Devrimi'ni anlatan bir anıt dikilmesi.
- Yeni ulusal arma yaratılması. Macar geleneklerine uygun olarak askerler için yeni üniformalar düzenlenmesi, 15 Mart'ın ulusal bayram ilan edilmesi, 6 Ekim'in ulusal yas ve öğretim tatili olması.
- Polonya Ekimi olarak bilinen siyasi reformları talep eden Polonyalılar ile dayanışma gösterilmesi
- Talepleri görüşmek üzere 27 Ekim'de yapılacak bir ulusal öğrenci konferansında buluşma
Talepler temelde birbiriyle çelişkili idi. Toplantı önce öğrenci organının ve daha sonra üniversite özerkliğinin durumunun değiştirilmesi taleplerini formüle etti. Zamanla, hizmet sisteminin kaldırılması, bir parti kongresinin toplanması ve yeni kurulacak bir hükûmet gibi gittikçe daha radikal ve siyasi noktalar gündeme geldi. Sonunda, Sovyet birliklerinin geri çekilmesi ve çok partili parlamentarizm dahil edildi. Sovyet birliklerinin geri çekilmesi talebi Macaristan'ın bağımsızlığına yönelik idi.
Bu 16 talebin içerdiği noktalar, demokratik sosyalizmden sosyal demokrasiye ve Batı tipi burjuva demokrasisine kadar pek çok siyasi algıyı içerir. Bazıları ideolojik olarak diğerleri ile keskin bir tezat oluşturur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Modern History Sourcebook: Sixteen Political, Economic, and Ideological Points, Budapest, October 22, 1956 (İngilizce). Budapeşte. 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "Építőipari és Közlekedési Műszaki Egyetem Nagygyűlése MEFESZ határozat, október 22" (PDF) (Macarca). Mek.oszk.hu. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.