Akıncı
Osmanlı ordusu
.svg) |
|---|
Akıncı, (Osmanlı Türkçesi: آقنجى Aḳıncı) veya çoğul şekli ile Akıncılar, Osmanlı İmparatorluğu'nun askerî teşkilâtında, sınır bölgelerinde, düşman ülkelerine akınlar, baskınlar tertipleyerek yıpratma harekâtında bulunan hafif süvari birlikleridir.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]“Akıncı” sözü Türkçe kökenlidir. Ak- “akmak” fiilinden gelişen sözün yapısında fiilden isim yapım eki “-n” ve isimden isim yapım eki “+CI” vardır: Ak-ı-n+cı. Sözün anlamı “ak-” fiilinin “art arda ve toplu olarak gitmek” “akın etmek, istilâ etmek, hücum etmek”[2] anlamlarından kurulmuştur.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk yıllarında görülen ve sınır boylarında gaza amacıyla saldırılar düzenleyen "Alperenler" zamanla akıncılara dönüşmüştür. Savaşta onların ana rolü ön saflarda yer alarak düşmanı demoralize etmek ve bu amaçla gerilla taktiklerini kullanarak düşman birliklerini bozmak veya şoke etmekti.[3]
Osmanlı akıncıları çeşitli bölgelerde bulunup her bir birliğin başında kumandanları vardı. Bin kişinin kumandanına binbaşı, yüz kişinin kumandanına yüzbaşı, on kişinin kumandanına onbaşı denirdi.[4] Akıncılar, Avrupa'da korku uyandıran gözüpek savaşçılardı.[5] Arnavutluk ve Dalmaçya'da Gazi Evrenos ve oğulları, Mora ve Yunanistan'da Gazi Turhan Bey ve oğulları, Bulgaristan'da Gazi Mihal Bey ve oğulları, Bosna ve çevresinde Malkoçoğlu ailesi gibi akıncı aileleri babadan oğula akıncılığı sürdürmüşlerdir.[6] Akıncılık bir sistem hâlini almış ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa fetihlerinde büyük öneme sahip olmuştur.[7]
Edebiyatta akıncılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihî dönemde edebiyatta akıncılar, akıncılıkla ilgili konular işlenmiştir. Savaş, akın ve kahramanlıkla örülü akıncı tarzı hayat, halk arasında yaygın bir romantik-fantastik tür olmuştur. Osmanlı halk edebiyatında çok sayıda örnekleri vardır. Serhat türküleri tarzı, Alişimin Kaşları Kara, Estergon Kalası gibi çeşitli türküler bunlara örnektir. Türk şair Yahya Kemal Beyatlı'nın "Akıncı" adlı bir şiiri bulunmaktadır.[8]
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Bir akıncı muharebeye katılıyor -
Budapeşte'de bir akıncı mezarlığı -
Bir akıncı düello sonucu Macar şövalyesini yeniyor ve sürüklüyor. (Süleymanname) -
Osmanlı minyatüründe akıncılardan Sinan Bey'in (sol) Macar şövalye Eugene ile dövüşmesi (Süleymanname, 1526) -
Sultanın Akıncı beyine asker toplamasına ilişkin Mühimme Defteri'ne kayıtlı emri (1573)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ “Akıncı” 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu
- ^ “Akmak” 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu
- ^ George F. Nafziger ve Mark W. Walton. Islam at War: A History, s. 95. (İngilizce)
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, 1. Cilt. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1947, s. 518. ISBN 9751600103, ISBN 9789751600103
- ^ Sâmiha Ayverdi, Türk Tarihinde Osmanlı Asırları, Kubbealtı Yayıncılık, 1999, s. 271. ISBN 9757663522, ISBN 9789757663522
- ^ Sâmiha Ayverdi, Arkamızda Dönen Dolaplar, Kubbealtı Yayıncılık, 2007, s. 103. ISBN 9756444452, ISBN 9789756444450
- ^ Sâmiha Ayverdi, Türk Tarihinde Osmanlı Asırları, Kubbealtı Yayıncılık, 1999, s. 272. ISBN 9757663522, ISBN 9789757663522
- ^ Yahya Kemal, Kendi Gök Kubbemiz, “Akıncı”, MEB, İstanbul 1989, s. 16-17. ISBN 975-11-0336-3
| Klasik dönem |
| | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Modernleşme | ||||||||||||||||
| Modern dönem | ||||||||||||||||
| Donanma | ||||||||||||||||
| Hava | ||||||||||||||||
| Eğitim |
| |||||||||||||||
| Rütbeleri | ||||||||||||||||