Aleksandr Parvus
Alexander Parvus | |
|---|---|
 Alexander Parvus, 1905 | |
| Doğum | İsrail Lazarevich Gelfand 8 Eylül 1867 Berazino, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Aralık 1924 (57 yaşında) |
| Milliyet |  Rusya |
Aleksandr Parvus (Rusça: Александр Парвус), doğum adı İsrail Lazareviç Gelfand (8 Eylül 1867 - 12 Aralık 1924), Marksist teorisyen, devrimci ve Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nde tartışmalı bir Yahudi aktivist. Alman ajanlığı yaptığı rivayeti de mevcut. Modern Alman yazınında 'yağmacı' olarak adlandırılan Parvus, 20. Yüzyılın en önemli süreçlerinde rol alan baş aktörlerdendir ve II. Abdulhamid aleyhine projelerde yer almıştır.[kaynak belirtilmeli] Politik ideolojiler geliştirip bu ideolojilerin terörizm, anarşi, devrimsel faaliyetler, sosyal mühendislik, politik manipülasyon yöntemleriyle ülkelerin geçerli rejimlerine karşı operasyonlar yürütmüştür.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail Lazareviç Gelfand, (Rusça Израиль Лазаревич Гельфанд),[1] takma adı Aleksandr Parvus ile meşhurdur. 8 Eylül 1867 tarihinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak, şu anda Belarus sınırları içinde olan, çoğunluğu Yahudilerden oluşan Berazino'da doğdu. Bugün Ukrayna sınırları içinde olan Odessa'da büyüdü. Burada, Rusya-Polonya-Litvanya Genel Yahudi İşçi Birliği'ne katıldı (Birlik Almanca Der Bund olarak bilinir).[2] Osmanlı devletinin mali durumunu, sorunlarını ve çözüm yollarını inceleyen anti-european kitap yazdı.
Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Devrimciliğin bir iş kolu haline gelmesini sağlayan ve Devrimcilik mesleğini 20. yüzyıl şartlarına göre ilk disipline eden profesyonel devrimci.
Yayın hayatının başında bütün Türklerin iyiliği için çalışacağını vadeden, 32 sayfalık iki forma halinde yayınlanan Osmanlı'da millî uyanışın ve Türkçülüğün sesi olarak 1911'de Yusuf Akçura'nın başı çektiği bir grup tarafından çıkartılan ünlü Türk Yurdu dergisinde, Mehmet Emin Bey, Celal Sahir Bey, Halide Edip, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem gibi Türk milliyetçisi yazarlarla birlikte çalıştı. 1911-1914 yılları arasında "iktisat" sütununun hazırlanmasının sorumluğunu üstlenmiş; köylülük, devlet, emperyalizm konularında makaleler kaleme almıştır. Mali ve ekonomik konularda tartışmalar açmış, yazılarıyla o dönem aydınları üzerinde azımsanmayacak etki yaratmıştır.[3]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Parvus 12 Aralık 1924 tarihinde Almanya'nın başkenti Berlin'de öldü. Bedeni yakıldı ve Berlin'deki bir mezarlığa gömüldü. Ölümünden sonra Konrad Haenisch onun hakkında hatıratına şöyle yazdı "Bu adam İkinci Enternasyonal'in en yetenekli beynine sahipti."[4]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]TRT 1'de 2017'de yayın hayatına başlayan Payitaht: Abdülhamid dizisinde Kevork Malikyan tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça ve notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Son isminin Gelfant, Helfand, Helfant veya Helphand gibi değişik yazılışlarına rastlanır.
- ^ (Almanca) Scharlau, Winfried and Zeman, Zbynek A. Freibeuter der Revolution. Parvus-Helphand. Eine politische Biographie (Gebundene Ausgabe) Köln 1964 ASIN B0000BN7WQ (Alman-Rus-Türk Devrimci Sosyal Demokrat Parvus'un en önemli biyografisi) Ayrıca bkz. Zbynek Zeman, W.B. Scharlau Merchant of Revolution: Alexander Helphand, 1867-1924 Oxford University Press, 318 sayfa, 1965 ISBN 0192111620 ISBN 978-0192111623
- ^ Georgeon, François (1996). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss. 69-70. ISBN 975-333-058-8.
- ^ (Almanca) Haenisch, Konrad Parvus : ein Blatt der Erinnerung. Berlin Verl. für Sozialwissenschaft, 1925
