Azteklerde kölelik

Azteklerde kölelik, Aztek toplumunda köle (Nahuatl dilinde tlacotin) önemli bir sınıfı temsil eder.

Kölelik biçimi

Aztek toplumunda kölelik aynı dönemde Avrupa'da görülen kölelikten oldukça farklıydı. İlk olarak kölelik sadece kişiseldir ve kişinin sülalesine devredilmez: Bir kölenin çocuğu özgür olarak doğar. Bir köle malvarlığına ve hatta kendisine ait kölelere sahip olabilir. Köleler özgürlüklerini satın alabilir, kötü muameleye maruz kaldıklarını ispat edebilirlerse, efendilerinden çocukları olursa veya efendileriyle evlenirlerse özgürlüklerine kavuşmaktaydılar. Efendilerinin ölmesi durumunda kölelerden yararlılık göstermiş olanlar özgürlüklerine kavuşabilmekteydi. Azat edilmeyen köleler mirasın parçası olarak değerlendirilirdi.

Özgürlük

Bir kölenin özgürlüğünü kazanabileceği ilginç bir yöntem daha bulunmaktaydı. Eğer köle pazarında bir köle sahibinin gözetiminden kaçıp köle pazarı duvarlarının dışına çıkabilirse orada bulunan özgür insanların aracılığıyla hakimlere başvurarak özgürlüğüne kavuşabilirdi. Eğer özgürlüğüne kavuşursa yıkanır, efendisinin olmayan yeni elbiseler verilir ve özgür ilan edilirdi. Kanunlarda kölenin kaçmasına engel olan ve kölenin efendisinin akrabası olmayan kişiler köle olurdu. Bu yüzden kaçmakta olan bir köleye sahibinden başka kimse engel olmaya çalışmazdı.

Konkistadorların anlatımları

Konkistadorlardan Orozca y Berra’nın anlatımına göre bir köle sahibi kölesinin onayı olmadan onu başkasına satamazdı. Eğer köle yetkililer tarafından artık düzeltilemez olarak ilan edilirse bu durum değişirdi. Düzeltilemez köleler tahtadan bir prangaya omuzlarından ve kafasından bağlı durur. Pranga hem köleyi kolayca bulabilmek hem de kaçmasını güçleştirmek için kullanılırdı.

Köle olmak

Prangalı bir köle satıl alınırken kölenin kaç kez el değiştirdiği bildirilmek zorundaydı. Eğer artık düzeltilemez olarak addedilen bir köle dört kez satıldıysa kurban edilmek üzere satılabilirdi ve bu durum değerini artırmaktaydı. Eğer prangalı bir köle saray veya bir mabete kadar gidebilirse derhal özgürlüğüne kavuşurdu.

Bir Aztek vatandaşı da ceza olarak köle olabilirdi. Bir cinayet işlemiş olan katil, öldürülen kişinin eşinin onayıyla idam cezasının yerine köle olabilirdi. Eğer bir oğul yetkililer tarafından düzeltilemez ilan edilirse babası tarafından köle olarak satılabilirdi. Borçlarını ödeyemeyenler de köle olarak satılabilirdi.

İnsanlar kendilerini köle olarak satabilirlerdi. Özellikle kumarbazlar ve fahişeler belirli bir süre özgür yaşar daha sonra belirli bir ücret karşılığında özgürlüklerini satarlardı.

Kurban edilme

Konkistador tarih anlatıcılarından Motolinía, kurban edilmek üzere satın alınan kölelerin, kurban edilinceye dek Aztek köleleri gibi oldukça serbest bırakıldığını söylemekte ancak bu kölelerin kaçmalarının nasıl önlendiğini belirtmemektedir.

Konuyla ilgili yazılan eserler

• Manuel Orozco y Berra, La civilización azteca (1860)
• Thomas Ward Expanding Ethnicity in Sixteenth-Century Anahuac: Ideologies of Ethnicity and Gender in the Nation-Building Process. MLN 116.2 (Mart 2001): s.419-452