Babek Ayaklanması

Bâbek Ayaklanması, Hûrremîler Hareketi'nin önderliğini yapan Bâbek Hûrremî komutanlığında Azerbaycan'da^[1] Hâlife Memûn ve Mutasım zamanında Abbâsîler Hâlifeliği yönetimine karşı 816-838 yılları arasında 22 yıl boyunca sürdürülen ayaklanmadır.^[2]

Karargâh merkezi "Bezz Kalesi"

Meşhur Bâbek Hûrremî'in temsilciliği yaptığı Hûrremdîn’îyye hareketin karargâhıdır. Hûrrem’îyye adını Mazdek'in eşi Hürrem'den alır. Hint-Avrupa dillerinde yiyecek, içecek anlamına gelen "Xurem", "Xwarin" ya da "Ve'xwarin" kelimesinin esası "Tabu yoktur, her şey mübâhtır," mânâsına gelmektedir.^[3] Karargâhı "Bezz Kalesi" olan Hûrremdîn’îyye Hareketi İsyânı'nda Hâlife Mû'tasım’ın altı ünlü komutanı Bâbek Hûrremî tarafından mağlup edilmiş ve böylece "Bâbek Harekâtı" Abbâsîler açısından dönemin en korkulu isyânına dönüşmüştü. Hâlife Mû'tasım bu isyânı bastırmak için son çare olarak Abbâsî ordusunun başına bir Türk generali olan Afşın Haydâr bin Kâvûs’u atamak zorunda kalmıştı. General Afşın, Türk köle askerlerinden müteşekkil olan bu yeni ordu ile isyâncıların üzerine yürüdü.^[4]^[5]

Bezz Kalesi’nin Abbâsîler tarafından fethi

Hûrremîler’in karargâhı "Bezz Kalesi" Hicrî 20 Ramazan 222 / M. 26 Ağustos 837 tarihinde General Afşın Haydâr bin Kâvûs tarafından alındı.^[6] (Yakûbî'ye göre: Hicrî 9 Ramazan 222 / M. 15 Ağustos 837; Mes'udî’ye göre ise Ağustos 837’de.)

Bâbek’in ele geçirilmesi

Bâbek’in kaçtığının anlaşılması üzerine General Afşın beş yüz kişilik bir kuvvetle birlikte takibe başladı. Kısa bir süre "Sehl bin Simbat" adında bir Ermeni'nin yanında saklanan Bâbek, General Afşın tarafından bir av partisi esnasında yakalandı.

Bâbek'in idamı

838 yılında Bâbek Hûrremî Samarra şehrine getirilerek Hicrî 3 Safer 223 / M. 4 Ocak 838^[6] tarihinde Hâlife Mû'tasım’ın huzurunda işkence ile i'dam edildi. Ayaklanma tam olarak sonuca ulaşmasa da, Abbâsîler Hâlifeliği'nin parçalanmasını hızlandırdı.

Hûrremdîn’îyye Hareketi Karargâhı "Bezz Kalesi" manzaraları

Bâbek’îyye fırkasının merkezi "Bezz Kalesi",
Hûrremdîn’îyye Harekâtı merkezi "Bezz Kalesi",
Sisler arasından Bâbek Hûrremî'nin karargâhı "Bezz kalesi",
Kamp tarafından "Bezz Kalesi".

Kaynakça

^ Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin. Nəfisi Səid. "Elm", Bakı, 1990.
^ Maurice Lombard. The golden age of Islam. 2003. s.152. ISBN 1-55876-322-8, 9781558763227
^ Özalp, Mehmet Salih, Çöle Düşen Deli, Altıncı Yazıt, ISBN : 9786054745708
^ Daniel Pipes, "Slave soldiers and Islam: the genesis of a military system ", Middle East Forum, 1981. pg 153: "Al-Mutasim undertook two military campaigns during his caliphate, the attack on Amorium (a town in Anatolia) and the suppression of the Persian rebel Babak. In both of these cases, Turkish military slaves played a major role;..
^ "Encyclopedia Iranica". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
^ ^a ^b TDV, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 4, Sahife 377.

[1] Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin. Nəfisi Səid. "Elm", Bakı, 1990.

[2] Maurice Lombard. The golden age of Islam. 2003. s.152. ISBN 1-55876-322-8, 9781558763227

[3] Özalp, Mehmet Salih, Çöle Düşen Deli, Altıncı Yazıt, ISBN : 9786054745708

[4] Daniel Pipes, "Slave soldiers and Islam: the genesis of a military system ", Middle East Forum, 1981. pg 153: "Al-Mutasim undertook two military campaigns during his caliphate, the attack on Amorium (a town in Anatolia) and the suppression of the Persian rebel Babak. In both of these cases, Turkish military slaves played a major role;..

[5] "Encyclopedia Iranica". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.

[TDV-6] TDV, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 4, Sahife 377.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]