Beş element

Beş Element adı yanlış çeviri olduğu için 2000'lerden sonra terk edilmiştir, yerine Beş Dönüşüm Öğesi veya kısaca Beş Öğe yeğlenmiştir. Çincede Wu Xing (Çince: 五行; Pinyin: Wǔ Xíng) olarak anılan öğeler kuramı farklı dillerde "Beş Element, Beş Unsur, Beş Döngü" gibi adlarla da anılmaktadır. Çin klasiklerinde kullanılan öğeler, Akdeniz Uygarlıkları'nda mutlak halde bulunan elementler gibi ele alınmamaktadır. Çin klasiklerindeki Beş Öğe şunlardır: ateş, su, ağaç (veya odun), metal, toprak. Çin Tıbbı'nda Yin ile Yang kuramı ile birlikte kullanılan önemli bir Doğu Asya bilimleri kuramıdır. Aristotelesçi okuldan gelen İbn-i Sina da öğeler için "Unsur" sözcüğünü kullanmıştır. Toplumdan topluma değişiklik gösteren temel öğeler farklı sayıda ve içerikle ortaya çıkmıştır. Akdeniz ve Ortadoğu uygarlıklarında üç öğe "ateş, su, toprak" veya "hava" da eklenerek dört öğe şeklinde görünmektedir. Hindistan veya Tibet Klasiklerinde bazen bir bazen iki öğe farkıyla ayrı bir "beş öğe" görünmektedir.

Öğeler ve Çin Tıbbı Organlarının İlişkisi

Öğeler yansıttıkları döngü, dönüşüm veya süreçlerin imgesel bir ifadesidir. Örneğin: Odun yeryüzündeki her türlü canlı yaşam ve onunla ilgili süreçleri anlatan bir imgedir. Sözlü anlatımda simgelere başvurmak; şarkı, şiir gibi halkın daha geniş kesimlerine ulaşmasını sağlayan, öğrenmeyi kolaylaştıran çok etkili bir yöntem olmuştur.

Çin Tıbbı'nda rahatsızlıkların teşhisinde ve tedavisinde önemli bir iyeri vardır. Bu yöntemde her türlü dönüşüm muhakkak Odun (木 mù), Ateş (火 huǒ), Toprak (土 tǔ), Metal (金 jīn), Su (水 shuǐ) olarak beş öğenin süreçlerinden geçer. Her öğe kendi içinde Yin ve Yang olmak üzere iki kutup barındırır. Besleme, Tüketme, Denetleme, Savrukluk, Karşı hareket süreçleri öğeler arası ilişkilerde yaşanabilecek hallerdir. Tüm öğeler karşılıklı olarak bu süreçler ilişkisiyle değişir ve dönüşür. Temel döngü şöyledir: Odun-Ateş-Toprak-Metal-Su-Odun. İlkesel olarak denetimsiz bir besleme, gelişemez; besinsiz bir denetim işlevini yitirir. Besleme ve denetim uyum içindeyken döngü yol alır.

Besleme ve Tüketme Döngüsü: "Ana ve Çocuk" ilişkisi olarak da anılır. Örneğin: Odun, Ateşi beslerken eş zamanlı Ateş de Odunu tüketir. Benzer olarak Ateş, Toprağı beslerken Toprak da Ateş'i tüketir ve sırayla diğer öğeleri takip ederek döngü tamamlanır. Besleyen öğe "Ana", tüketen öğe ise "Çocuk" olarak görülür. Besleme döngüsünün tersine ilerleyen yön ise Tüketme Döngüsü'dür.

Besleme Döngüsü: Odun → Ateş, Ateş → Toprak, Toprak → Metal, Metal → Su, Su → Odun'u besler.

Tüketme Döngüsü: Odun → Su, Su → Metal, Metal → Toprak, Toprak → Ateş, Ateş → Odun'u tüketir.

Denetleme Döngüsü: Odun → Toprak, Ateş → Metal, Toprak → Su, Metal → Odun, Su → Ateş'i denetler.

İsyan Döngüsü: Odun → Metal, Su → Toprak, Metal → Ateş, Toprak → Odun, Ateş → Su'ya isyan eder.

İsyan ve denetleme, besleme ve tüketme döngüleri uyumdaysa Dao hali yakalanır yani doğal akıştadır bedende veya kainattaki her şey.

Odun

Canlı yaşamı simgeler. Bedende (Zang-Fu) Karaciğer ile ilişkilidir. Doğada ve bedende yel etkisidir. Duygularda öfke olarak ortaya çıkar.

Ateş

Güneş, yıldızlar yani ateş olan her şey. Bedende Kalp ile ilişkilidir. Duygularda neşe, sevinç, mania dır.

Toprak

Bedende mide ve dalak sistemidir. Bedenin doğum sonrası besinle sağlanan enerji kaynaklarından biridir. Dugusal hali dalıp dalıp gitmektir.

Metal

Mineral yapılı öğedir. Bedende akciğer ile ilişkili sayılır. Doğum sonrası nefesle sağlanan enerji kaynaklarından biridir. Duygu hali keder ve üzüntü dür.

Su

Tüm sıvılardır. Bedende böbrek ile ilişkilidir. Hem doğum öncesi hem sonrası bedenin temel kaynağıdır. Duygu hali korku dur.

Çin Tıbbı'nda Beş Öğe'nin İlişikleri

öğe	Odun	Ateş	Toprak	Metal	Su
Temel yönler	Doğu	Güney	Merkez	Batı	Kuzey
Gezegen	Jüpiter	Mars	Satürn	Venüs	Merkür
İklim	Ilık ve rutubetli	Sıcak	Geçiş	Serin ve kuru	soğuk
Yin organlar	Karaciğer	Kalp/Perikardium	Dalak	Akciğer	Böbrek
Yang organlar	Safra kesesi	İnce bağırsak/Üç Ocak (San Jiao)	Mide	Kalın bağırsak	İdrar kesesi
Duyu organı	Gözler	Dil	Ağız	Burun	Kulaklar
Beden sıvısı	Göz yaşı	Ter	Tükürük	Balgam	İdrar
Duygu Hali	Öfke	Neşe	Dalgın	Keder	Korku
Ses	şşşşş	haaaa	huuu	sssss	çuveeey
Tat	Ekşi	Acı	Tatlı	Keskin/Yakıcı	Tuzlu
Renk	Yeşil	Kırmızı	Sarı	Beyaz	Siyah/Mavi
Mevsim	İlkbahar	Yaz	Yaz Sonu	Güz	Kış
Yaşamsal Dönem	Doğum	Toyluk	Olgunluk	Yaşlılık	Ölüm

Geleneksel Çin Tıbbı'nda rahatsızlıkların teşhisinde ve tedavisinde başvurulan kuramlardan biridir. Bu yöntemde bedendeki organlar ve ilgili meridyenlerindeki her türlü süreç muhakkak Odun (木 mù), Ateş (火 huǒ), Toprak (土 tǔ), Metal (金 jīn), Su (水 shuǐ) olarak beş öğe döngüsünde gelişir. Her öğe kendi içinde Yin ve Yang olmak üzere iki kutup barındırırken bizzat kendisi de ya Yin karakterli ya da Yang karakterli olmaktadır. Beş Öğe kuramı 12 meridyen kuramlarıyla birlikte ele alınır. Organlar ve onlara ilişik ilgili enerji hatları/meridyen üzerindeki akupunktur yuvalarının (akupunktur noktası diye de bilinir) bir kısmı öğeler ile ilişkilendirilir. Buna göre rahatsızlıklarda ilgili meridyendeki "ana" görevindeki öğeyi temsil eden yuva ile "çocuk" görevindeki yuvalar "yoksunluk veya taşkınlık" görüntüsüne göre "takviye veya tahliye" yöntemleriyle uyarılır.

Çin Astrolojisi

Beş Element sözünün en gündelik kullanıldığı alan astrolojidir. Beş Öğe kuramıyla bu yüzden ayrı tutulabilir. Beş Öğe'nin temeli değişim üzerine kuruludur ve mutlak/değişmez değerlendirmelerle ele alınamaz. Doğum ve ölüm arasındaki süreçlerin tam olarak hangi öğelera karşılık geleceğinin tespiti güçlükler barındırdığı gibi biri diğerine de dönüşebilir. Bir kişi mutlak olarak doğumundan hareketle ateş, su, toprak vs. olarak sabit ele alınamaz.

UNSUR	Odun	Ateş	Toprak	Metal	Su
Mevsim	ilkbahar	yaz	yaz sonu	sonbahar	kış
Yin/Yang	yang	yin	merkez	yin	yang
Doğum yılının son rakamına göre	4, 5	6, 7	8, 9	0, 1	2, 3

• Odun elementi: önderlik, dışa dönük, öfke yönetimi gerekir
• Ateş elementi: Neşeli, sıcak, maceracı, hayal kırıklığına açık
• Toprak elementi: Verici, barışçıl, biriktirir, uyumlu, boşlukta kalma
• Metal elementi: Alçakgönüllü, coşkun, kabalaşabilir, disiplinli, dalgınlık
• Su elementi: Bilgiye düşkün, gel gitli hafıza, nazik, sakin

Kaynakça

• Wu Xing/Wikipedia 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar

• Chinese-Acupuncture-and-Moxabustion

Ayrıca bakınız

• Çigong

Dış bağlantılar

• Wu Xing/Wikipedia 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Feng Shui 19 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sonsuzluk
• Feng Shui-Element