İçeriğe atla

III. István

Vikipedi, özgür ansiklopedi
III. István
III. István'ın mührü
Macaristan ve Hırvatistan kralı
II. Ladislaus (1162-63) ve IV. István (1163-1165) ile çekişti
Hüküm süresi1162-1172
Taç giymesiHaziran 1162, Székesfehérvár
Önce gelenII. Géza
Sonra gelenIII. Béla
Doğum1147 yazı
Ölüm4 Mart 1172 (24-25 yaşlarında)
DefinEstergon
Eş(ler)iAgnes of Austria
Çocuk(lar)ı
  • Béla (genç öldü)
  • İsimsiz oğul
HanedanÁrpád
BabasıII. Géza
AnnesiEufrozina
DiniKatolik Kilisesi

III. István (Macarca: III. István, Hırvatça: Stjepan III.; Slovakça: Štefan III.; 1147 yazı - 4 Mart 1172), 1162 ile 1172 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı . Babası II. Géza'nın ölümünden kısa bir süre sonra, 1162 yılının Haziran ayı başlarında kral olarak taç giydi. Ancak Bizans İmparatorluğu'nun sarayına katılan iki amcası Ladislaus ve István, onun taht hakkına itiraz etti. Bizans İmparatoru I. Manuil, taç giyme töreninden yalnızca altı hafta sonra Macaristan'a bir sefer düzenleyerek Macar lordlarını Ladislaus'un yönetimini kabul etmeye zorladı. István, Avusturya'ya sığındı, ancak geri döndü ve Pressburg'u (günümüzde Slovakya'da Bratislava) ele geçirdi. 14 Ocak 1163'te ölen Ladislaus'un yerine István'ın küçük amcası ve adaşı IV. István geçti, ancak yönetimi pek popüler değildi. Genç István, 19 Haziran 1163'te amcasını mağlup etti ve onu Macaristan'dan kovdu.

IV. István, İmparator I. Manuil'in desteğiyle tahtını yeniden kazanmaya çalıştı, ancak I. Manuil, III. István ile barıştı. Küçük kardeşi Béla'yı Konstantinopolis'e göndermeyi ve Bizanslıların Hırvatistan, Dalmaçya ve Sirmium'u içeren Béla'nın dükalığını ele geçirmesine izin vermeyi kabul etti. III. István, bu bölgeleri yeniden ele geçirmek amacıyla 1164 ile 1167 yılları arasında Bizans İmparatorluğu'na karşı savaşlar yaptı ancak Bizanslıları yenemedi.

Tarihçiler, Macaristan Krallığı'ndaki bir kasabaya tanınan kapsamlı ayrıcalıkların ilk örneği olan " Székesfehérvár yasalarının" oluşturulmasını ona atfediyorlar. 1169'da Papalık ile bir konkordato imzalayarak piskoposların atanması üzerindeki kontrolünden vazgeçti. Çocuksuz öldü.

Çocukluğu (1147-1162)

[değiştir | kaynağı değiştir]

István, Macaristan Kralı II. Géza ve eşi Eufrozina'nin en büyük çocuğuydu.[1][2] 1147 yazında Fransız Haçlıların Macaristan üzerinden Kutsal Topraklar'a doğru yürüdüğü sırada doğdu.[1] Fransa Kralı VII. Louis onun vaftizine sponsor oldu.[2] Son vasiyetini 1152'de yazan Leydi Margaret, o yıl "Kral Géza'nın oğlu Dük István ile birlikte hüküm sürdüğünü" belirterek, Kral'ın resmi olarak István çocuğunu varisi olarak aday gösterdiğini belirtti.[1][3] Ancak babasının halefi olarak konumu, özellikle iki amcası István ve Ladislaus'un 1150'lerin sonlarında Macaristan'ı terk etmesinden sonra güvensiz kaldı.[1][4] Bizans İmparatoru I. Manuil'in Konstantinopolis'teki sarayına yerleşeceklerdi.[4][5] II. Géza, ölümünden kısa bir süre önce Dalmaçya, Hırvatistan ve Sirmium'u küçük oğlu Béla'ya miras olarak verdi.[6][7]

Hükümdarlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taht mücadelesi (1162-1164)

[değiştir | kaynağı değiştir]
A bishop puts a crown on the head of a man sitting on the throne
III. István kral olarak taç giyerken (Chronicon Pictum)
A man wearing a ducal hat sits on the throne speaks with another man while a horseman is taking the crown
III. István'ın amcası II. Ladislaus tahtı gasp ediyor (Chronicon Pictum)

II. Géza, 31 Mayıs 1162'de öldü.[5][8] Estergon Başpiskoposu Lucas, 15 yaşındaki István'ı gecikmeden taçlandırdı.[8][9] Bizans tarihçisi İoannis Kinnamos'a göre, II. Géza'nın ölümünü duyan İmparator Manuil, Macaristan'a doğru harekete geçti çünkü ülkenin "efendiliğine büyük değer veriyordu".[10][11] Bir diğer Bizans tarihçisi Nikitas Honiatis, İmparator'un, Sirmium ve Zimony'nin (şu anda Sırbistan'da Zemun) "tartışmasız ve garantili mülkiyetini alabileceği" umuduyla genç Kral'ın amcası ve adaşı olup İmparator'un himayesindeki István'ın tahtı ele geçirmesini desteklemeye karar verdiğini yazar.[12][13] Kinnamos'a göre İmparator, merhum Kral'ın erkek kardeşinin tahta ilişkin iddiasını desteklerken, tacın "her zaman kardeşlerden hayatta kalanlara" geçmesi gerektiğini öngören "Macar kanununa" atıfta bulundu.[10][9]

İmparator Manuil, Macaristan'a, elçilerinin Macar baronlarıyla müzakereleri başlattığı Haram'a (günümüzde Ram, Sırbistan) kadar ilerleyen bir ordu gönderdi.[14] Bizanslılar tarafından rüşvet verilen ve İmparator'un istilasından korkan kodamanlar, genç Kral'ın iki amcasından en büyüğü olan Ladislaus'u "uzlaşma adayı" olarak kabul etmeyi kabul etti.[5][14] Genç István'ın ordusu Kapuvár'da bozguna uğradı. [14] Taç giyme töreninden altı hafta sonra Macaristan'dan kaçtı ve Avusturya'ya sığındı.[14] Başpiskopos Lucas, amcasına taç takmayı reddederek genç hükümdara sadık kalan birkaç kişiden biriydi.[9][15] Kalocsa Başpiskoposu Mikó, Ladislaus'un taç giyme törenini gerçekleştirdikten sonra Başpiskopos Lucas, tacı yeğeninin elinden hukuka aykırı bir şekilde aldığını belirterek gaspçıyı aforoz etti.[16][17]

III. István Avusturya'dan döndü ve Pressburg'u ele geçirdi.[17] 14 Ocak 1163'te amcasının ölümünden yararlanamadı çünkü II. Ladislaus'un yerine küçük kardeşi IV. István geçti.[17][6] Ancak IV. István'ın Bizans İmparatorluğu'nun çıkarlarına açıkça verdiği destek, Macar baronları arasında hoşnutsuzluğa neden oldu.[6] Genç István, amcasını terk eden baronlardan oluşan bir ordu topladı ve onu Alman paralı askerlerle destekledi.[18] III. István amcasını 19 Haziran 1163'te Székesfehérvár'da yendi.[6][18] Yaşlı István yakalandı, ancak III. István, Başpiskopos Lucas'ın tavsiyesi üzerine onu serbest bıraktı.[6][19] Başpiskopos, Dul Kraliçe Eufrozina ile birlikte hükümdarlığı boyunca genç hükümdarın baş danışmanları olarak kaldı.[19] Tahttan indirilen IV. István, önce Kutsal Roma İmparatorluğu'na kaçtı, ancak kısa bir süre sonra İmparator Manuil'in kendisine tekrar destek sözü verdiği Bizans İmparatorluğu'na gitti.[20]

Bizans İmparatorluğu ile Savaşlar (1164-1167)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İmparator Manuil, IV. István'ın tahtı yeğeninden geri almasına yardım etmek için Macaristan'a bir ordu gönderdi.[20] Genç István, amcasına ve Bizanslılara karşı Bohemya Kralı Vladislaus'tan yardım istedi, ancak Bohemya baronları savaşmayı reddetti.[20] Bundan sonra III. István, İmparator Manuil'e elçiler gönderdi, ancak Kinnamos'a göre "gerçek hiçbir şey vaat etmediler".[21][22] İmparator seferine devam etti, ancak kısaca "koruyucusunun" Macar topraklarını yönetmesinin imkansız olduğunu fark etti "ve III. István ile müzakereleri başlattı.[23][24] Barış anlaşmalarına göre İmparator Manuil, genç István'ın hükümdarlığını tanıdı ve genç István, kardeşi Béla'yı Konstantinopolis'e göndermeyi kabul etti.[25][26] III. István ayrıca Bizanslıların Béla'nın dükalığının kontrolünü ele geçirmesine izin vereceğine söz verdi.[27]

İmparator Manuil tarafından terk edilen IV. István, Kutsal Roma İmparatoru I. Friedrich'e yaklaştı.[28] Yaklaşık aynı sıralarda, bir grup Macar baronu ve piskopos, İmparator Friedrich'e, onun hükümdarlığını kabul etmeye istekli olduklarını belirten bir mektup gönderdi.[28] III. István ayrıca elçilerini Friedrich'e gönderdi, o da müdahale etmemeye karar verdi, ancak tebaalarına — Bohemya Kralı, Avusturya Dükü ve Styria Uçbeyi — Macaristan'daki siyasi duruma göz kulak olmalarını emretti.[28] Kral Vladislaus'un oğlu Sviatopluk, III. István'ın kız kardeşi Odola ile bile evlendi.[20][28][29] III. István'ın Halych Prensi Yaroslav Osmomysl'in isimsiz kızıyla nişanlanması da bu sıralarda düzenlendi.[28]

Kinnamos'a göre István, ertesi yıl İmparator I. Manuil ile olan anlaşmasını bozdu ve "Béla'nın mirasını gasp etti".[30][31] Spalato (günümüzde Split, Hırvatistan) Başpiskoposu Peter'ın 1164 tarihli bir tüzüğü, III. István'ın yönetimine ve yasağı Ampud'a atıf yapılarak tarihlendirildi ve o yıl Béla'nın dükalığının en azından bir kısmının — Orta Dalmaçya — III. István'ın yönetimi altında olduğunu öne sürdü.[32] Öte yandan, III. István'ın tahttan indirilen amcası, Sirmium'u işgal etti ve burada halk kitleleri onun dönüşünü kutladı.[33][34] Bohemya Kralı Vladislaus'un güçleri ile Avusturya ve Halych'ten gelen yardımcı birliklerin eşlik ettiği III. István, ona karşı bir sefer başlattı.[35] Ermeni Kilikya'ya karşı yürümek üzere olan İmparator I. Manuil, Tuna'ya döndü ve Macaristan'a hücum ederek Bács'a (günümüzde Bač, Sırbistan) kadar ilerledi.[35][36] Kral Vladislaus ile temasa geçti ve onu III. István ile bir barış anlaşması müzakere etmeye ikna etti.[37] En önemli müttefiki tarafından terk edilen III. István, Bizans İmparatorluğu lehine Sirmium'dan vazgeçmek zorunda kaldı, ancak İmparator da amcasını asla desteklemeyeceğine dair söz verdi.[37] Yine de İmparator Manuil, tahttan indirilen kralın Sirmium'da kalmasına izin verdi.[36]

A bearded man wearing a crown
Stephen III'ün krallığının büyük bir bölümünü ele geçiren Bizans İmparatoru I. Manuil Komnenos

Oğlum, Macarlara savaş açmak için değil, kardeşin Béla'nın topraklarını geri almak için geldik, gücümüzle kopardığımız değil, senin ve babanın çok önceden bağışladığın bir şey. Ayrıca Majesteleriyle evlilik bağı olan amcanız István'ı tehlikeden kurtarmak için. Eğer Béla'nın damadımız olması sizin isteğinizse, ki bu daha önce sizin de kabul ettiğiniz bir şeydi, neden ona toprakları vermeyerek dostluğumuzu hemen terk ediyorsunuz? Eğer evliliğe karşı çıkıyorsanız ve bu konuda size başka bir şey doğru görünüyorsa, bilin ki sizi daha fazla zorlamaktan kaçınıyoruz.

— İmparator I. Manuil'in III. István'a 1164 tarihli mektubu[38]

Kısacası, III. István, Venedik doçesi II. Vitale Michiel'e Dalmaçya kasabalarından çekileceği sözünü vermesine rağmen Dalmaçya'yı işgal etti.[39] István'ın gelişi üzerine Zadar vatandaşları Venedik valisini sınır dışı etti ve onun hükümdarlığını kabul etti.[39][40] Tekrar Sirmium'a hücum etti ve 1165 baharında Zimony'deki amcasını kuşattı.[39] İmparator Manuil bir karşı saldırı yapmaya karar verdi ancak kuzeni Andronikos Komnenos'un isyanı onun Tuna'ya yürümesine engel oldu.[39] Yine de I. Manuil, daha önce III. István'ı destekleyen hükümdarlara elçiler göndererek onları çatışmada tarafsız kalmaya ikna etti.[41] III. István'ın amcası, 11 Nisan'da Zimony kuşatması sırasında zehirlenmeden öldü.[15] Kale kısa süre sonra III. István'ın eline geçti.[42] Haziran sonunda Bizans'ın karşı taarruzu başladı.[42] İmparator I. Manuil'in komutasındaki bir ordu, Zimony'yi kuşattı ve onu yeniden ele geçirdi; başka bir Bizans kuvveti Bosna ve Dalmaçya'yı işgal etti.[42][43] Venedik filosu Dalmaçya'da Bizanslılar tarafında müdahale ederek Zadar'ı yeniden Doge'nin yönetimini kabul etmeye zorladı.[40][44] III. István, ancak Sirmium ve Dalmaçya'dan vazgeçtikten sonra İmparator Manuil ile yeni bir barış anlaşması imzalayabildi.[42][44]

[Stephen] imparatora, aristokrasinin adamlarına ve piskoposluk görevine sahip birine elçiler gönderdi ve [Sirmium'u] ve ayrıca tüm Dalmaçya'yı tekrar Romalılara vermeyi kabul etti. İmparatorun huzuruna vardıklarında kendilerine emredilenleri söylediler ve imparatora öfkesinden vazgeçmesi için ricada bulundular. İlk başta bunu reddetti ve şöyle dedi: "Elçiler, eğer birisi daha önce çaldığı şeyleri geri getirmenin uygun olacağını düşünürse bu gerçekten takdire şayan olurdu. Biz [Sirmium'u] tutuyoruz, [Zimony'yi] geri aldık, biz zaten bu şeyin efendileriyiz. Dalmaçyalılar, biz, verenlerin mahrum kaldığı tüm bu toprakların efendisiyiz. Öyleyse aranızda başka bir [Sirmium] var mı? Şimdi bize vermeye geldiğiniz başka bir [Zimony] ve Dalmaçya var mı?” önce onlara cevap verdi, sonra fikrini değiştirerek, "Ama sonra, siz Hıristiyanlara hediye olarak barış yapmak istediğimizi bilesiniz diye gelin, yemin edin" dedi.

— İoannis Kinnamos: Deeds of John and Manuel Comnenus[45]

Ispán Denis komutasındaki bir Macar ordusu 1166 baharında bir kez daha Sirmium'a hücum etti.[46][47] Macarlar Bizans ordusunu bozguna uğrattı ve Zimony hariç tüm eyaleti işgal etti.[46][48] İmparator Manuil, Macaristan'a üç ordu gönderdi.[46] Protostrator Aleksios Aksuh ve III. István'ın kardeşi Béla'nın komutasındaki ilk ordu, Leon Batatzes ve İoannis Dukas komutasındaki Transilvanya'yı yağmalayan diğer iki birimin hareketlerinden dikkati dağıtmak için Tuna Nehri kıyısında konuşlandırıldı.[46][49] Bizans seferi, Macaristan Krallığı'nın doğu bölgelerinde büyük yıkıma neden oldu ve III. István'ı uzlaşma aramaya zorladı.[46] Karısı İmparator Manuil'in yeğeni olan Avusturya Dükü Heinrich Jasomirgott, onun isteği üzerine ateşkese aracılık etti.[46][49] Yılın sonunda István, Dük'ün kızı Agnes ile evlendi.[46] Yaklaşık aynı sıralarda bir Macar ordusu Dalmaçya'yı işgal etti ve eyaletin Bizans valisi Nikiforos Halufis'i ele geçirdi.[50][51] István, Biograd na Moru'daki mülkleri ve Šibenik'in ayrıcalıklarını sırasıyla 1166 ve 1167'de doğruladı ve bu, iki kasabanın seferden sonra onun hükümdarlığını kabul ettiğini kanıtladı.[52]

İmparator Manuil, Paskalya 1167'den sonra Sirmium'a bir ordu gönderdi ve filosunu Zimony'ye gönderdi.[50] Honiatis'e göre Macarlar birliklerini topladılar ve az sayıda müttefik kuvvetini, özellikle de Almanları paralı asker olarak askere aldılar.[53][50] Aynı dönemden Rahewin, III. István'ın kardeşi Béla'yı kabul ettiği ve ona yardım ettiği için "Yunanlıların imparatoruna savaş açtığını" yazıyor.[54][55] Rahewin ve Heinrich von Mügeln'e göre István, kayınpederi Dük Heinrich Jasomirgott'tan destek aldı.[56] Ancak Andronikos Kontostefanos komutasındaki Bizans ordusu, 8 Temmuz'da Zimony yakınlarında muharebede Ispán Denis komutasındaki Macarları yok etti.[50][57] Kinnamos, "Macarlara karşı savaşın" muharebe alanında sonuçlandığını yazdı.[58][59] Heinrich von Mügeln'e göre István, babalarının kardeşi Béla'ya miras bıraktığı düklükten vazgeçen bir barış anlaşması imzaladı.[55] Ayrıca Doçe Vitale Michiel ile de anlaştı ve 13. yüzyılın başlarındaki Venedik Doçeleri Tarihi'ne göre 17 Aralık 1167'de yeğeni Mary'yi Doçe'nin oğlu Nicholas'a verdi.[59][60]

Sonraki yıllar (1167-1172)

[değiştir | kaynağı değiştir]

István'ın Bizans İmparatorluğu ile olan savaşını finanse etmek için Kilise gelirlerine el koyduğunu gösteren kanıtlar var.[61][62] Thomas Becket ve Salisburyli John'un yazışmaları, 1160'ların sonlarında "laiklerin havarisel kurumlara karşı uyguladığı dizginsiz tiranlık eylemleri nedeniyle" Gregoryen Reformu ilkelerinin Macaristan'da tam olarak uygulanmadığını ortaya koyuyor.[62] István, Zagreb Piskoposu Prodanus'u Vatikan'a danışmadan piskoposluğundan transfer etti.[62] Papa III. Alexander, 1169'da, kral, anne kraliçe ve piskoposlarla tartışılan konuları tartışmak üzere Papalık temsilcisi Kardinal Manfred'i Macaristan'a gönderdi.[62] Müzakereler, hükümdarın piskoposları keyfi olarak görevden almasını veya yerini değiştirmesini veya mülklerine el koymasını yasaklayan bir anlaşmayla sona erdi.[63] Başpiskopos, Kral'ın himayesi altındaki Győr Piskoposu András'ın, kanonik olmayan seçimi nedeniyle kutsanmasını engellemeye çalıştığında, Papa, Estergon Başpiskoposu Lucas'a karşı István'ı destekledi.[61][64]

Tapınak Şövalyeleri, István'ın hükümdarlığı sırasında Macaristan'a yerleşti.[61] Tarihçiler Ferenc Makk ve Pál Engel'e göre III. István, Székesfehérvár'ın Valon yerleşimcilerine, krallık genelinde gümrük vergilerinden muafiyetler de dahil olmak üzere özel ayrıcalıklar verdi.[2][65][66] 13. yüzyılda " Székesfehérvár yasaları " olarak adlandırılan aynı ayrıcalıklar başka kasabalara da tanınarak onların gelişmesine katkıda bulunuldu.[67]

István, 4 Mart günü öldü.[64][68] O dönemde Macaristan'da bulunan Arnold von Lübeck, ülkede yayılan bir söylentinin, 25 yaşındaki hükümdarın beklenmedik ölümünün zehirlenmeye bağlandığını yazdı.[64] István Estergon'a gömüldü.[68]

Ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

István'ın Halych'li Yaroslav Osmomysl'in kızıyla nişanı 1166'da bozuldu.[29][46] Yıl sonunda Avusturyalı Agnes ile evlendi.[29] Bu evlilikten 1167'de Béla adında bir oğul doğdu, ancak çocuk aynı yıl öldü.[68][52] Agnes kocasından sağ kurtuldu ve öldüğü sırada hamileydi.[68] III. István öldüğünde Macaristan'da kalan babası, Agnes'i Avusturya'ya geri götürdü.[70] Agnes ikinci bir oğlan doğurdu ama akıbeti bilinmiyor.[71] Daha sonra Karintiya Dükü Herman ile evlendi.[71]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ a b c d Kristó & Makk 1996, s. 190.
  2. ^ a b c Makk 1994, s. 293.
  3. ^ Makk 1989, s. 56.
  4. ^ a b Engel 2001, s. 51.
  5. ^ a b c Stephenson 2000, s. 247.
  6. ^ a b c d e Engel 2001, s. 52.
  7. ^ Makk 1989, s. 77.
  8. ^ a b Makk 1989, s. 79.
  9. ^ a b c Kristó & Makk 1996, s. 191.
  10. ^ a b Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.1), p. 154.
  11. ^ Makk 1989, ss. 79-80.
  12. ^ O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates (4.127), p. 72.
  13. ^ Makk 1989, s. 81.
  14. ^ a b c d Makk 1989, s. 82.
  15. ^ a b Bartl et al. 2002, s. 29.
  16. ^ Kristó & Makk 1996, s. 192.
  17. ^ a b c Makk 1989, s. 83.
  18. ^ a b Makk 1989, s. 85.
  19. ^ a b Kristó & Makk 1996, s. 193.
  20. ^ a b c d Stephenson 2000, s. 250.
  21. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.5), p. 162.
  22. ^ Makk 1989, ss. 86, 159.
  23. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.5), p. 163.
  24. ^ Stephenson 2000, s. 251.
  25. ^ Treadgold 1997, s. 646.
  26. ^ Fine 1991, s. 240.
  27. ^ Makk 1989, s. 86.
  28. ^ a b c d e Makk 1989, s. 89.
  29. ^ a b c Kristó & Makk 1996, s. 194.
  30. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.5), p. 164.
  31. ^ Makk 1989, ss. 90, 161.
  32. ^ Makk 1989, s. 161.
  33. ^ Stephenson 2000, ss. 251-252.
  34. ^ Curta 2006, ss. 332-333.
  35. ^ a b Makk 1989, s. 90.
  36. ^ a b Curta 2006, s. 333.
  37. ^ a b Stephenson 2000, s. 252.
  38. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.6), p. 165.
  39. ^ a b c d Stephenson 2000, s. 255.
  40. ^ a b Curta 2006, s. 342.
  41. ^ Makk 1989, s. 91.
  42. ^ a b c d Makk 1989, s. 92.
  43. ^ Curta 2006, ss. 333, 342.
  44. ^ a b Stephenson 2000, s. 256.
  45. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.16), p. 186.
  46. ^ a b c d e f g h Makk 1989, s. 99.
  47. ^ Stephenson 2000, s. 259.
  48. ^ Fine 1991, s. 242.
  49. ^ a b Stephenson 2000, s. 260.
  50. ^ a b c d Makk 1989, s. 100.
  51. ^ Curta 2006, s. 343.
  52. ^ a b Makk 1989, s. 167.
  53. ^ O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates (4.153), p. 86.
  54. ^ The Deeds of Frederick Barbarossa (Appendix), p. 337.
  55. ^ a b Makk 1989, s. 101.
  56. ^ Makk 1989, ss. 100-101.
  57. ^ Stephenson 2000, ss. 260-261.
  58. ^ Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (5.8), p. 205.
  59. ^ a b Stephenson 2000, s. 261.
  60. ^ Makk 1989, s. 104.
  61. ^ a b c Kristó & Makk 1996, s. 195.
  62. ^ a b c d Makk 1989, s. 105.
  63. ^ Makk 1989, ss. 105-106.
  64. ^ a b c Makk 1989, s. 106.
  65. ^ Kubinyi 1994, s. 629.
  66. ^ Engel 2001, s. 293.
  67. ^ Kubinyi 1994, s. 628.
  68. ^ a b c d Kristó & Makk 1996, s. 196.
  69. ^ Kristó & Makk 1996, s. 190, Appendices 2-3.
  70. ^ Makk 1989, s. 107.
  71. ^ a b Bodri 2003, s. 114.
Genel

Birincil kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos (Translated by Charles M. Brand) (1976). Columbia University Press. 0-231-04080-6.
  • O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniatēs (Translated by Harry J. Magoulias) (1984). Wayne State University Press. 978-0-8143-1764-8.
  • The Deeds of Frederick Barbarossa by Otto of Freising and his Continuator, Rahewin (Translated and annotated with an introduction by Charles Christopher Mierow with the collaboration of Richard Emery) (2004). Columbia University Press. 0-231-13419-3.

İkincil kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta III. István ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=III._István&oldid=34046158" sayfasından alınmıştır