Kütleçekimsel yakalanma
Bir gök cismi, başka bir gök cisminin etrafında kararlı bir yörüngeye girdiğinde kütleçekimsel yakalanma meydana gelir (bu terim genellikle uzay araçlarının manevralarla yörüngeye yerleştirilmesinden ziyade doğal yörüngeleri ifade eder).
Bir yıldızın yörüngesinde dönen bir asteroit, kalıcı olarak yakalanırsa düzensiz uyduya, geçici olarak yakalanırsa geçici uyduya dönüşür. Bu duruma asteroit yakalanması denir. Kütleçekimsel yakalanma olayları, uyduların neden ters yön yörüngelere veya dönüşlere sahip olabileceğini açıklar.
Bir yıldız veya başka bir gezegen tarafından başıboş bir gezegenin kütleçekimsel olarak yakalanması da teorik olarak mümkündür, fakat 2012 itibarıyla henüz doğrudan gözlemlenmemiştir.[1] Bu duruma gezegen yakalanması denir. Karşılaşma açısı bir dereceye kadar rastgele olduğundan, böyle bir olayın yakalanan gezegeni güneş sistemindeki diğer gezegenlerin yörünge düzleminin dışında, muhtemelen ters yön bir yörüngeye yerleştirmesi olasıdır.
Gezegen yakalanması, güneş sistemindeki varsayımsal Dokuzuncu Gezegen'in alışılmadık yörüngesini açıklayabilecek bir mekanizma olarak önerilmiştir.[2] Gezegensel göç, bu duruma alternatif bir açıklamadır. Yıldızlarıyla uyumsuz yörüngelerde bulunan ve hatta birkaçının ters yönde hareket ettiği alışılmadık derecede yüksek orandaki sıcak Jüpiter ötegezegenleri için de bir açıklama olarak,[3] gezegen yakalanması terimi (muhtemelen komşu yıldızlarla gezegen değişimi) önerilmiştir.[4]
Dışarı atılma
[değiştir | kaynağı değiştir]Bunun tam tersi bir süreç olan yörüngeden atılma, yörünge kararsızlığı veya geçiş yapan bir veya daha fazla cisimle karşılaşmalar (pertürbasyonlar) sonucu meydana gelebilir ve sonunda cismi hiperbolik yörüngeye yerleştirir. Yetim gezegenler teorik olarak bu şekilde oluşabilir ve gezegenler uydularını bu şekilde kaybedebilir. Gelgit kuvvetleriyle ayrılan öte uyduların bazı astronomik gözlemleri açıklayabileceği öne sürülmüştür, fakat 2023 itibarıyla hiçbiri gözlemlenmemiştir. Yıldızların şiddetli kütle kaybı da gezegenlerin yörüngeden kaçmasına ve başıboş (yetim) hale gelmesine neden olabilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (17 Nisan 2012). "Rogue Planets Captured by Stars". Sci Tech Daily. 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Andrew Coates (3 Haziran 2016). "A stolen exoplanet that will kill us all? Here's what we do know about 'Planet Nine'". 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "NAM2010 at the University of Glasgow". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2010.
- ^ Paul M. Sutter (9 Aralık 2022). "Trading spaces: How swapping stars create hot Jupiters". Universe Today. 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.