Kızıl Viyana
_-_Karl-Marx-Hof.JPG)
Kızıl Viyana (Almanca: Rotes Wien), Sosyal Demokratların çoğunluğa sahip olduğu ve kentin ilk kez demokratik olarak yönetildiği 1918-1934 yılları arasında Avusturya'nın başkentinin takma adıdır.
I. Dünya Savaşı sonrası sosyal durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan'ın Habsburg ikili monarşisinin çöküşü ve parçalanmasıyla sona ererken 12 Kasım 1918'de Deutschösterreich (Alman-Avusturya Cumhuriyeti) adıyla bir cumhuriyet ilan edildi. 4 Mayıs 1919'da Gemeinderat (şehir meclisi) seçimlerinde, ilk defa her iki cinsiyetten yetişkin vatandaşların oy hakları vardı. Sosyal Demokrat Parti mutlak çoğunluğu kazandı; Jakob Reumann ilk sosyal demokrat belediye başkanı seçildi ve ardından 1923'te Karl Seitz geldi.
Bu zamanlarda şehir çok değişikliğe uğradı. Savaş sırasında, Rus ordusunun kısmen işgal ettiği Avusturya Galiçyası'ndan (şimdiki Batı Ukrayna) mülteciler başkentte yerleşmişti. Savaşın sonunda, eski imparatorluk-kraliyet devlet bakanlığı yetkilileri ana topraklarına geri dönerken imparatorluk ve kraliyet ordusunun eski askerleri en azından geçici olarak Viyana'da kalmaya geldi. Birçoğu artık değersiz olan savaş tahvili almış olan orta sınıf, hiperenflasyon yoluyla yoksullaşmıştı. Avusturya ile yüzlerce yıldır Viyana'yı besleyen yakın bölgeler arasındaki yeni sınırlar gıda tedarikini zorlaştırdı. Daireler aşırı kalabalıktı ve tüberküloz, İspanyol gribi ve sifiliz gibi hastalıklar yayıldı. Yeni Avusturya'da Viyana, küçük bir ülke için çok büyük bir sermaye olarak kabul edildi ve çoğunlukla ülkenin diğer bölgelerinde yaşayan insanlar tarafından Wasserkopf ("büyük kafa") olarak adlandırıldı.
Öte yandan iyimserler, geniş sosyal ve politik eylem alanlarının açıldığını gördüler. Cumhuriyetçi anayasanın taslağını hazırlayan Hans Kelsen ve Karl Bühler gibi pragmatik entelektüeller yapacak çok şey buldu. Bu, onlar için uyanış, yeni sınırlar ve iyimserlik zamanıydı.[1]
Kızıl Viyana'nın entelektüel kaynakları dikkat çekiciydi: Ilona Duczyńska ve Karl Polanyi'nin yanı sıra diğer birçok sosyalist aydın da Viyana'ya seve seve ya da başka bir yerden sürgüne geldiler. Sigmund Freud, Alfred Adler, Karl Bühler, Arthur Schnitzler, Karl Kraus, Ludwig Wittgenstein, Adolf Loos, Arnold Schoenberg ve diğer pek çok bilim insanı, sanatçı, yayıncı ve mimar, dini muhafazakârların ana muhalefetine katılmamış ancak Viyana'nın gelişimine ve modernleşmesine sempatiyle yaklaştılar.
Karl Polanyi şunları yazmıştır: "Viyana, Batı tarihinin en muhteşem kültürel zaferinden birini başardı (...) Viyana sistemi tarafından korunan, son derece gelişmiş bir endüstriyel işçi sınıfının koşulsuz, ahlaki ve entelektüel yükselişi, ağır ekonomik yerinden olmanın aşağılayıcı etkilerine dayanmış ve herhangi bir endüstriyel toplumdaki halk kitleleri tarafından daha önce hiç ulaşılmayan bir düzeye erişmiştir."[2]
John Gunther, Viyana'nın savaşlar arasındaki genel yapısını şöyle belirlemiştir: "Marksist Viyana ve muhafazakâr kırsal arasındaki dengesizlik, Hitler'in yükselişine kadar Avusturya siyasetinin egemen Motiv'iydi. Viyana sosyalist, din adamı karşıtı ve belediye olarak oldukça zengindi. Hinterlandı geri kalmış, muhafazakâr, Roma katoliğiydi ve Viyana'nın daha yüksek yaşam standardını kıskandı."[3]
Genel politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeni Deutschststerreich (Alman-Avusturya) federasyonunun ilk hükûmetindeki kırmızı-siyah koalisyonun girişimleri, cumhuriyetin Kasım 1918'de ilan edilmesinden sadece bir hafta sonra günde sekiz saatlik çalışmanın yasal olarak yürürlüğe girmesiyle sonuçlandı. Ayrıca, işsizlik ödeneği sistemi uygulanmış ve işçilerin resmî lobisi olarak İşçi Odaları (Arbeiterkammer, resmî adıyla Kammer für Arbeiter und Angestellte), kanunla kurulmuştur. I. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden bu yana daha fazla zaman geçmesine rağmen bu tür reformlara olan heves, Hristiyan Sosyal Partisi'nde daha azdı ve giderek azaldı.
1920'de koalisyon bozuldu ve o tarihten 1945'e kadar Sosyal Demokratlar, federal düzeyde, muhalefette ya da yeraltındaydı. Fakat "Kızıllar", 1919 seçimlerinde mutlak çoğunluğa ulaştıkları Viyana şehrini yönetmeye devam etti. Amaçları Viyana'yı sosyal demokratik siyasetin parlak bir örneği yapmaktı. O zamanki önlemleri, Avrupa'nın tamamında göze çarparak göz alıcı ve muhteşem sayıldı. Avusturya'daki muhafazakârlar bu siyaset türünden nefret etmeye eğilimliydi ama yine de Viyana seçimlerinde sosyal demokratların başarısına karşı hiçbir şey yapılamayacaktı.
Viyana, yedi yüzyıl boyunca Aşağı Avusturya eyaletinin başkenti olmuştu. Viyana'daki güçlü çoğunluğu ve Wiener Neustadt'ın etrafındaki sanayi bölgesindeki işçi oylarıyla "Kızıllar" bile ilk demokratik valiyi, Landeshauptmann (harfi harfine 1919'da Aşağı Avusturya'nın "toprak kaptanı"), aday gösterme hakkına sahipti ve Albert Sever seçildi. Kırsal bölgeler "Kızıllar" tarafından yönetilmek istemediğinden ve Sosyal Demokrat Parti modern şehir politikalarında muhafazakâr müdahaleleri sevmediğinden iki büyük parti kısa bir süre sonra "kızıl Viyana"yı "siyah Aşağı Avusturya"dan ayırmayı kabul etti. Ulusal parlamento, 1921'de bunu sağlamak için anayasal yasaları kabul etti; 1 Ocak 1922'de Viyana, dokuzuncu Avusturya Bundesland'ını oluşturdu.
Politikacılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kızıl Viyana ağırlıklı olarak aşağıdaki siyasi liderlerle bağlantılıdır:
- Jakob Reumann, ilk sosyal demokrat belediye başkanı
- Karl Seitz, belediye başkanı ta ki 1934'te polis tarafından şehir salonundan çıkarılana kadar
- Hugo Breitner, burjuvazinin bir parçası tarafından nefret edilen başarılı finansman meclis üyesi
- Julius Tandler, şehrin sosyal ve sağlık hizmetlerinin ünlü reformcusu
- Otto Glöckel, eğitim sisteminin reformcusu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Allan Janik, Stephen Toulmin: Wittgenstein's Vienna.
- ^ Polanyi, Karl (2001) [1944]. The Great Transformation. Boston: Beacon Press. s. 298.
- ^ Gunther, John (1933). Inside Europe (7th, 1940 bas.). New York: Harper & Brothers. s. 379.