Karamannâme
| Karamannâme | |
|---|---|
 Eserin Konya nüshasının ilk sayfası. | |
| Diğer ad(lar) | Kitâb-ı Karamaniyye, Kitâb-ı Tevârîh-i Karamaniyye: Kahramân-ı Zamân |
| Tür | Tarih |
| Tarih | 16. yüzyıl ortaları |
| Menşei | Karamanoğulları |
| Dil(ler) | Eski Anadolu Türkçesi |
| Yazar | Şikârî |
| Konu(lar) | Karamanoğulları, Selçukoğulları, Osmanoğulları |
| Nüsha(lar) | Berlin Eyalet Kütüphanesi, Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Yusuf Ağa Kütüphanesi |
Karamannâme, Kitâb-ı Karamaniyye ya da Kitâb-ı Tevârîh-i Karamaniyye: Kahramân-ı Zamân, Şikârî tarafından kaleme alınan ve Karamanoğulları Beyliği'nin resmî tarihçesi olarak kabul edilen el yazması eser. Arap alfabesi kullanılarak Türkçe kaleme alınan[1] eser yazıldığı döneme hakim olan Osmanlı bakış açısının dışında yazılan Düsturnâme-i Enverî, Bezm ü Rezm ve Kitâb-ı Diyârbekriyye ile birlikte az sayıdaki eserlerden biri olma özelliğiyle ayrı bir öneme sahiptir.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eserin orijini Yârcânî'nin 14. yüzyıl dolaylarında yazmış olduğu Karamanoğullarının tarihini anlatan eser olup, Karamannâme Şikârî'nin bu eseri Türkçeye çevirmesi ve eklemeleri ile oluşmuştur.[4][3] Yazılış zamanı tam olarak bilinmeyen ancak 16. yüzyılın ortalarında yazıldığı tahmin edilen[3] eserin bilinen en eski nüshası 1614'te yazılan[4] Konya nüshasıdır.[5] Kitabın ilk Türkçe baskısı Konya nüshası üzerinden Konya Mecmuası'nda tefrika edilmiş ve Mahmut Mesut Koman tarafından Şikârî'nin Karamanoğulları Tarihi adıyla 1946'da Konya'da yayımlanmıştır.[6] Son olarak ise yine Konya nüshasından yararlanılarak 2005 yılında Karamannâme adıyla yayımlanan kitapta tıpkıbasımı[7] ve Necdet Sakaoğlu tarafından yapılan çevriyazısı[8] yayımlanmıştır.[3]
Eser ilk olarak Mehmet Fuad Bey tarafından 1926 yılında bilim dünyasına tanıtılmış, 1927'de Halil Ethem Bey onu izlemiştir.[2] Kitaptan modern bilimsel araştırmalar amacıyla ilk yararlananlardan biri Menteşe Beyliği araştırmaları sırasında Paul Wittek olmuştur.[2] Bunun öncesinde ise Müneccimbaşı'nın Cami'ü'd-Düvel adlı eserinde kaynak olarak Karamannâme'den yaralandığı bilinmektedir.[4]
Üslup ve içerik
[değiştir | kaynağı değiştir]Her ne kadar farklı bir kaynaktan çeviri olsa da içerdiği alıntılar dışında herhangi bir kaynağa başvurulmadan yazılmış olan eser destansı bir anlatım biçimi ile kaleme alınmış, içerdiği abartılı anlatıma rağmen gerçek kişi ve olaylar aktarılmıştır.[1][9] Genel olarak Karamanoğulları lehine, Osmanoğulları aleyhine bir bakış açısı içermektedir.[3]
Şikârî eserin giriş kısmında Yunan, Roma ve Acem tarihlerine yer verdikten sonra Muhammed'in peygamberliğine değinmekte ardından da Bizans, Acem ve Araplar arasındaki savaşlarla Anadolu'nun harap hale geldiğini, bundan 325 yıl sonra Selçukluların Anadolu'yu tekrar imar ettiğini, Haçlı Seferlerini, Kılıç Arslan ve Sultan Mesud'un iktidar dönemlerini anlatmaktadır.[1] Eser, Karamanoğullarının tarihini anlatmaya ise Kalhanoğullarından ve Şirvân Han soyundan Oğuz Beyi Saadeddin'in Şirvan'dan Kayseri'ye göçünü, oğlu Nureddin Bey'in Kayılar ve Türkmenlerle işbirliği içinde Ereğli (Herakl) Kalesi'ni alışını ve burada yerleşik hayata geçişini aktararak başlamaktadır.[1] Eserin kalanında ise Karaman beylerinin kişisel hayatları, savaşlar, divanlar, yaşanan kayda değer olaylar anlatılmaktadır.[10]
Eserde anlatılan olaylar dönemin Anadolu'daki diğer önemli gücü Osmanlı Devleti vakanüvislerinin eserleri ile uyuşmazlık içermektedir.[10] Örneğin Osmanlı vakanüvislerinin tamamı Osman Bey'e bağımsızlık alametlerinin Alâeddin Keykubad tarafından verildiğini yazmalarına, Düsturnâme-i Enverî'de ise Karamanoğullarının atasının Osman Bey'in hizmetinde olduğunun aktarılmasına karşın Karamannâme'de Selçuklu sultanının sürülerinin "çobanbaşısı" Osman Bey'e bağımsızlık alametlerinin Karamanoğulları tarafından verildiğini ancak daha sonra Osmanoğullarının bu iyiliği unuttukları savunulmaktadır.[10][11] Yine Karamanoğulları hükümdarının Osmanlı kaynaklarında yalnızca "bey" olarak geçmesine karşın Şikârî "şah" ve "sultan" sanlarını da taşıdıklarını vurgulamakta[11], bu bilgi Karaman kitabelerince de doğrulanmaktadır.[12]
Nüshalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitabın Türkçe ilk baskısını hazırlayan Koman kitabın yedi nüshası olduğunu aktarmaktadır[6]:
- Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası: Bu nüsha Hadimizâde Enver Efendi'den Veled Çelebi Efendi'ye, ardından İnhisarlar Başmüdürü İhsan Korucu’ya geçmiş ve eksik olan sayfaları Mehmet Ferit Uğur tarafından tamamlanmıştır.
- Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu'nda bulunan nüsha
- Millet Yazma Eser Kütüphanesi nüshası: Bu nüsha Ali Emîrî tarafından Osmanlı Maliye Nazırı Mehmed Ragıb Bey'den alınmıştır.
- İstanbul Üniversitesi nüshası: Ahmed Arifi Paşa tarafından İbrahim Aczî'ye tıpkıyazım yaptırılarak elde edilmiştir.
- Bursalı Mehmet Tahir Bey'deki nüsha
- Halil Ethem Eldem'deki kitabın belirli sayfalarının bulunduğu nüsha
- Berlin Eyalet Kütüphanesindeki nüsha
Günümüzde dört nüsha kayıp olup Konya'daki Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası, İstanbul'daki Millet Yazma Eser Kütüphanesi nüshası ve Berlin'deki Berlin Eyalet Kütüphanesi nüshaları koruma altındadır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d Şikârî 2005, s. 72.
- ^ a b c Şikârî 2005, s. 70.
- ^ a b c d e Yıldız, Sara Nur (2010). "Şikârî". İslâm Ansiklopedisi. 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 163. ISBN 9789753896320.
- ^ a b c Şikârî 2005, s. 71.
- ^ Şikâri 2005, s. 69.
- ^ a b c Şikârî 2005, s. 69.
- ^ Şikârî 2005, s. 255.
- ^ Şikârî 2005, s. 97.
- ^ Şikârî 2005, s. 74.
- ^ a b c Şikârî 2005, s. 73.
- ^ a b Şikâri 2005, s. 74.
- ^ "Karamanoğulları Hakkında Vesâik-i Mahkûke". Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmuası. 1911. s. 697. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
- Genel
- Şikârî (2005), Metin Sözen, Necdet Sakaoğlu (Ed.), Karamannâme, İstanbul: Karaman Valiliği, Karaman Belediyesi, ISBN 9755854835