Narodnik

Narodnik hareketi hakkındaki en ünlü eserlerden biri olan Propagandacının Tutuklanması (1892), Ilya Repin.

Narodnik (Rusça: народничество, narodniçestvo diye okunur, "Halkın Dostları"), "halk" anlamına gelen narod (народ) sözcüğünden türemiştir. Narodnik Rus İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan sosyal-devrimci bir hareketti. Bu hareketin başlıca temsilcileri Aleksandr İvanoviç Herzen, Nikolay Gavriloviç Çernışevski ve Piyotr Lavroviç Lavrov'du. Kısa tanımı ile narodnik Çarlık Rusya'daki devrimci küçük-burjuva topluluğudur. Devrimi itici sınıfın değil, devrimcilerin (narodniklerin) gerçekleştirebileceğini savunmuşlardır.

Rusya'da Narodnikler

Narodonikler Rus devrimci hareketinde 19. yüzyılın altmışlı ve yetmişli yıllarında görülen bir küçük burjuva eğilimin taraftarlarıdırlar. Narodnikler otokrasinin yıkılmasını ve toprağın köylüye verilmesi gerektiğini savundular. Kapitalizmin Rusya'da geçici bir şey olduğuna, gelişme olasılığı bulunmadığına inanıyorlardı. Bu nedenle de Rusya'da devrimci güç olarak proletaryayı değil, köylüyü görüyorlardı. Narodnikler köy komününü, sosyalizmin embriyosu olarak kabul etmekteydiler. Seksenlerde ve doksanlarda narodnikler, çarlıkla uzlaşma siyasetini benimsediler, kulak sınıfının çıkarlarına sözcülük ettiler, marksizme karşı sert bir savaş verdiler.

Hareketin ön planında kendi çevrelerini terk ederek sıradan işçiler gibi yaşayan devrimci aydınlar duruyordu. Halkı toplumsal sorunlar hakkında aydınlatmaya çalışıyorlardı. Rusya'nın bir köylü hareketi aracılığıyla sosyalist bir topluma dönüşmesinin propagandasını yapıyorlardı. Teorik olarak ana noktaları Rusya'nın köy komünleriydi (Mir). Kapitalizm aşamasının yaşanmasına gerek olmadan bu köy komünleri aracılığıyla sosyalist bir toplum kurulabileceğini düşünüyorlardı. Hatta Bakunin, Tçarov ve Lavrov gibi isimler kapitalizmin hiçbir ilerici yanının olmadığını ileri sürüyorlardı.

Hareketin pratik yelpazesi burjuva-demokratik aydınlanma düşüncesinden, iyilikseverliğe ve sosyal devrimci terörizme kadar bir genişlik taşıyordu.

Tarihçe

1874 yılının başlarında Narodnikler öncülüğünde kendiliğinden ve örgütlenmemiş bir ayaklanma patlak verdi, ama kısa sürede bastırıldı.

1879 yılında Veronej'de yapılan kongre sırasında harekette bölünme yaşandı. Hareketin terörizm yanlısı bölümü Narodnaya Volya (Halkın İradesi) adlı gizli örgüte dönüştü ve 1881 yılında Çar II. Aleksandr'ın öldürüldüğü suikastı düzenledi.

Ilımlı kanatta bulunan Vera Zasuliç, Georgi Plehanov, Pavel Akselrod gibi isimlerse Marksizme yöneldiler. Vera İvanova Zasuliç gibi Narodnik aydınlar Karl Marx'la iletişim kurmaya çalışmışlardı. Marksistler Rusya'nın sorunlarının sadece Marksizm'le ve o zamanlar hala sosyal demokrasi olarak adlandırılan sosyalizmle çözüleceğini düşünüyorlardı. Lenin'de 1894 yılında yazdığı Halkın Dostları Kimlerdir ve Sosyal-Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar? isimli broşürde Narodnikleri ağır biçimde eleştirdi.

Narodnik ideoloji Lev Tolstoy gibi birçok yazar ve aydın ve daha sonraları da Sosyalist Devrimci Parti üzerinde etkili oldu. Bu parti özellikle 1917 Ekim Devrimi öncesinde köylülük içinde geniş bir etkiye sahipti. Partinin "sağ kanadı" Şubat Devrimi'nden sonra Kerenski'nin geçici hükûmetine katılmıştı. Partinin sol kanadıysa 1918 Haziran'ına kadar Bolşeviklerle birlikte hareket etti. Temmuz 1918'de Brest Litovsk Antlaşması'na itiraz eden SR'lar Bolşeviklere karşı bir ayaklanmaya giriştiler. Yaz boyu Lenin de aralarında olmak üzere Bolşevik önderlere yönelik suikastlar düzenlediler. Ayaklanma bastırıldı ve 5. Sovyetler Kongresi'nde ayaklanmayı destekleyen SR'lar Sovyetlerden çıkartılmalarına karar verildi. Bunun üzerine yeni bir ayaklanma hazırlığında olan Sosyalist Devrimci Parti kapatıldı. Sol kanat üyelerden bir kısmı Bolşeviklere katıldı.

Ayrıca bakınız

• David Riazanov
• Mikhail Bakunin

Dış bağlantılar

• Vladimir Lenin. The Heritage We Renounce, 1897 31 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Marxists Internet Archive