İçeriğe atla

Radikal çevrecilik

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Radikal çevrecilik, çevre hareketi içinde ana akım çevreciliğe yönelik eleştirilerden doğan; konuya daha geniş ve farklı bir bakış açısı getiren bir taban hareketidir.[1][2]

Hareketin temelleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Felsefesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni bir tür çevre aktivizmi olan radikal çevre hareketi, akademisyen Christopher Manes'in[3] tabiriyle "ikona kırıcı, uzlaşmaz, geleneksel koruma politikasından hoşnutsuz, bazen yasa dışı"dır. Radikal çevrecilik,[4] küreselleşme, kapitalizm ve ataerkillik gibi Batı'nın temel fikirlerini yeniden gözden geçirmeyi hedefler ve doğayla yeniden bağlantı kurmayı amaçlar. Ancak bu inanç ve değerleri benimseyen herkesin radikal bir çevreci olarak görülmesi gerektiği anlamına gelmez.[1]

Hareketin tipik örneği Earth First! gibi lidersiz direniş örgütleridir. Sivil itaatsizlik, eko-sabotaj[5] gibi eylemlerle Doğa Ana'nın savunulması için doğrudan müdahaleye geçme fikrini savunmaktadırlar.[3][6] Earth Liberation Front (ELF) ve Earth Liberation Army (ELA) gibi hareketler de barışçıl sivil itaatsizlikten ziyade ekonomik sabotaja odaklanırlar. Radikal çevreciler arasında çoğunlukla anarko-ilkelciler, hayvan özgürlükçüleri, biyo-bölgeciler, derin ekolojistler, eko-milliyetçiller, ekopsikologlar, yeşil anarşistler yer alır. Yer yer küreselleşme karşıtı ve anti-kapitalist protestocular, ekofeministler, neo-Paganlar da bu hareketle temas içindedir.[7]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pek çok kişi, ilk önemli radikal çevreci grubun, 1970'lerden itibaren balina avcılığı yapan gemilere ve nükleer silah testçilerine karşı doğrudan eyleme geçen Greenpeace olduğunu düşünse de[8] (ELF) tutuklusu Jeff "Free" Luers, hareketin yüzyıllar önce kurulduğunu öne sürmektedir. Sık sık "eko-savunma" kavramının insan ırkının varoluşundan kısa bir süre sonra doğduğunu yazan Luers, insan toplumunun modern gelişimi ve bireylerin dünyayla ve onun vahşi kökleriyle bağlarını kaybetmesinin son zamanlarda gerçekleştiğini iddia eder. Bu nedenle daha radikal taktikler ve politik teoriler ortaya çıkmıştır.[4][9]

Patlayıcı ve yangın çıkarıcı cihazların kullanılmasını içeren alternatif taktik, 1976 yılında John Hanna ve arkadaşları tarafından, şu anda orijinal ELF olarak da bilinen Çevresel Yaşam Gücü (Environmental Life Force) adıyla oluşturuldu. Grup, kuzey Kaliforniya ve Oregon'da bir silahlı eylem kampanyası yürüttü ve daha sonra 1978'de, Hanna'nın 1 Mayıs 1977'de Salinas, Kaliforniya havaalanında yedi ekin tozlayıcıya yangın söndürücü cihazlar yerleştirdiği için tutuklanmasının ardından dağıldı.[10] On beş yıldan fazla bir süre sonra bu gerilla savaşı biçimi, aynı ELF kısaltmasını kullanan Dünya Kurtuluş Cephesi[11] olarak yeniden ortaya çıktı.

1980'de Earth First! hareketi Dave Foreman ve arkadaşları tarafından kuruldu. Amaçları başta Batı Amerika olmak üzere çevresel yıkıma karşı koymaktı. Ekip, Edward Abbey'in yazdığı The Monkey Wrench Gang romanından esinlenmişti. Bu hareket, ağaç kesme şirketlerini, madencilik, yol inşaatı, banliyö geliştirme ve enerji şirketlerini durdurmak için ağaçların üzerine oturma ya da kesici aletler kullanma[12][13] gibi tekniklerden yararlandı. Örgüt, grubun başlangıcından itibaren şiddet içermeyen çevre koruma tekniklerine bağlıydı. 1990'larda hareketten ayrılanlar arasında 1992'de Dünya Kurtuluş Cephesi (ELF) de vardı ve kendilerine 1970'lerde kurulan Hayvan Kurtuluş Cephesi'nin (ALF) adını verdiler. Üç yıl sonra Kanada'da, Avrupa'daki ELF'den esinlenerek ilk Dünya Kurtuluş doğrudan eylemi, benzer bir hareket olan Dünya Kurtuluş Ordusu (ELA) olarak gerçekleşti.

ELF, 1998'de Vail, Colorado'da bir kayak merkezinin yakılması, 1999'da Oregon'da bir SUV bayisinin yakılması da dahil olmak üzere onlara eko-terörist etiketini yapıştıran bir dizi eylemle ulusal çapta dikkat çekti. Aynı yıl ELA , Washington DC'deki Vail Resorts'u ateşe vererek 12 milyon dolarlık hasara yol açarak manşetlere çıkmıştı.[14] Davanın sanıkları daha sonra FBI'ın "Backfire Operasyonu"yla yakalndılar. Bunun yanı sıra çevreciler tarafından daha sonra Yeşil Korku olarak adlandırılan diğer kundaklama vakaları oldu. Bu ad, komünistlerin ABD'ye sızmasına ilişkin korku dönemlerini anlatan Kızıl Korku propagandasını ima etmekteydi.[15] 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından, eko-terörizm cezasını artıran çeşitli yasalar çıkarıldı ve Kongre'de bu grupların faaliyetlerini tartışan oturumlar düzenlendi. Bugüne kadar ELF veya ALF eylemleri hiç kimseyi öldüren eyemler yapmadı çünku bu gruplar insana ya da insan-dışı yaşama zarar vermeyi kesnilerine yasaklaşmışlardı.[16] 2003 yılında ELF, ELA ve eylemciler "Çevre Korucuları" adını verse de başkalarının ecotage olarak bilinen "eko-terörist" saldırıların arttığı duyuruldu.[17]

2005 yılında FBI, ELF'nin Amerika'nın en büyük iç terör tehdidi olduğunu ve özel mülklere on milyonlarca dolar zarar veren 1.200'den fazla "kriminal olaydan" sorumlu olduğunu duyurdu.[18] Amerika Birleşik Devletleri İç Güvenlik Bakanlığı da bu durumu doğruladı.[19]

2005 yılında Birleşik Krallık'ta artan havaalanı genişletmeleriyle doğrudan eylem kullanarak mücadele etmek amacıyla Plane Stupid adlı eylemler yapıldı. Bir yıl sonra ilk İklim Eylemi Kampı gerçekleşti. Burada 600 kişinin Kuzey Yorkshire'daki Drax Elektrik Santrali'ni kapatmak hedefiyle bir araya gelmesiyle Reclaim Power adlı bir protestosu oldu. Eylemde 38 kişi tutuklandı, dördü çitleri aştı ve demiryolu hattı kapatıldı.[20][21]

Radikal çevrecilik Bron Taylor (1998) tarafından yeni bir dini hareket olarak adlandırılmıştır. Taylor, radikal çevreciliğin çevresel bozulmayı kutsal, doğal dünyaya saldırı olarak gördüğünü iddia etmiştir.[16][22]

Bazı yazarlar bunu, çevre sorunlarıyla başa çıkmak için faşist radikal çevreci politikalara başvurabilecek gelecekteki distopik hükûmetlerin varsayımsal tehlikesine atıfta bulunmak için kullanmışlardır.[23] Eko-faşizm ve radikal çevrecilik temaları Soylent Green, Açlık Oyunları,[24] ZPG ve My Diary from 2091 gibi filmlerde ve edebi eserlerde görülebilir.[25]

Takipçileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Radikal çevrecilikteki fikirlerden derin ekoloji, ekofeminizm, sosyal ekoloji ve biyobölgecilik gibi çeşitli felsefeler doğmuştur.[26]

Derin Ekoloji, Arne Naess tarafından "kısmen insanlar olarak doğadaki deneyimlerimizden, kısmen de ekolojik bilgiden esinlenen ve güçlenen normatif, ekofelsefi bir hareket" olarak tanımlanır.[27]

Ekofeminizm 1970'lerde ortaya çıktı ve ataerkil toplumlarda kadınlara yönelik baskı ile çevreye yönelik baskı arasında bir paralellik kurmaktadır.[28][29][30]

Sosyal Ekoloji, çevreyi korumak için insan toplumunun doğanın yapısını kopyalaması ve hem sosyal hem de ekonomik olarak merkezileşmemesi gerektiğini savunan Murray Bookchin'e atfedilen bir fikirdir.[28]

Biyobölgecilik, sosyal ekolojinin pratiktaki uygulanmasına odaklanır ve "ekolojik sistemlerle uyumlu insan toplulukları inşa etmek ve bu şekilde yaşamak" üzerine geliştirilen bir felsefedir.[28]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Alberro, Heather. "Radical environmentalists are fighting climate change – so why are they persecuted?". The Conversation (İngilizce). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  2. ^ Feyzioğlu, Çınar, Ü. K. (2023). "Çevrecilik ve siyasal ekoloji üzerine ontolojik ve epistemolojik bir mukayese". Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 25 (1). 
  3. ^ a b Manes, Christopher (1990). Green Rage: Radical Environmentalism and the Unmaking of Civilization, Boston: Little, Brown and Co., ISBN 9780316545327 Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "ern" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ a b "A Brief Description of Radical Environmentalism". 25 Mayıs 2006. 25 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  5. ^ Saygılı, A. (2011). Radikal Çevreci Hareketin Bir Taktiği Ekolojik Sabotaj. Savaş Yayınevi. ISBN 9754828458. 
  6. ^ Scarce, R. (2016). Eco-Warriors: Understanding the Radical Environmental Movement. Routledge. ISBN 9781315429830. 
  7. ^ Matković (2020). "The Relation Between Political Ideology and Radical Environmentalism" (PDF). Serbian Political Thought. Institute for Political Studies. 70 (4): 171-187. doi:10.22182/spm.7042020.9. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  8. ^ Weyler, Rex (2004). Greenpeace: How a Group of Journalists, Ecologists and Visionaries Changed the World. Rodale.
  9. ^ Jeff Luers 15 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., greenpolitics.fandom.com.
  10. ^ "Original ELF". 15 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2018. 
  11. ^ Earth Liberation Front 26 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Resmi site.
  12. ^ Wall, Derek (1999). Earth First! and the Anti-Roads Movement: Radical Environmentalism and Comparative Social Movements. Routledge. 
  13. ^ Earth First's first treesitting civil disobedience action 24 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., upi.com, 1989.
  14. ^ waste & abuse - controversy over a temporary dirt road built by Vail Resortsand its effect on wetlands, BNet, 27 September 1999.
  15. ^ Resentencing date set for Jeff Luers 26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Freedom4um, 29 December 2007.
  16. ^ a b Bron Taylor. Religion, Violence and Radical Environmentalism: From Earth First! to the Unabomber to the Earth Liberation Front, 1998. 10(4)
  17. ^ The eco-terrorist anthrax connection 21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ESR, 21 October 2001.
  18. ^ Best, Steven and Best & Nocella (2006). Igniting a Revolution: Voices in Defense of the Earth, Lantern Books. p. 47.
  19. ^ FBI, ATF address domestic terrorism 9 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNN, 19 May 2005.
  20. ^ Brown (1 Eylül 2006). "The Battle of Drax: 38 held as protest fails to close plant". The Independent. Londra. 1 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2010. 
  21. ^ Wainwright, Martin (1 Eylül 2006). "In the shadow of Drax, not so much a fight as a festival". The Guardian. Londra. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2010. 
  22. ^ Taylor, Bron, 2005. "Radical Environmentalism," The Encyclopedia of Religion and Nature. 1-84371-138-9
  23. ^ Zimmerman, Michael E. (2008). "Ecofascism". Taylor, Bron R. (Ed.). Encyclopedia of Religion and Nature, Volume 1. London, UK: Continuum. ss. 531-532. ISBN 978-1-44-112278-0. 
  24. ^ "Amazon.com: The Hunger Games: Special Edition (Audible Audio Edition): Suzanne Collins, Tatiana Maslany, Scholastic Audio: Audible Books & Originals". www.amazon.com. Erişim tarihi: 22 Mart 2022. 
  25. ^ Petiška, Eduard (2021). My Diary from 2091. 22 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  26. ^ "How Lake Chad fuelled the ecofeminist movement". Green World (İngilizce). 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  27. ^ Dunlap, Riley E. (1992). "Deep Ecology and Radical Environmentalism". Dunlap, Riley E.; Mertig, Angela G. (Ed.). American Environmentalism: The U.S. Environmental Movement, 1970-1990. Philadelphia: Taylor & Francis. s. 52. ISBN 9780844817309. 
  28. ^ a b c Long, Douglas (2004). Ecoterrorism (Library in a Book). New York: Facts on File. pp. 21-23.
  29. ^ Vakoch, Douglas A., (Ed.) (2017). Ecofeminism in Dialogue (İngilizce). Lanham, MD: Lexington Books. ISBN 9781498569279. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023.  Birden fazla |editör1= ve |editör-soyadı= kullanıldı (yardım)
  30. ^ Vakoch, Douglas A., (Ed.) (2017). Women and Nature?: Beyond Dualism in Gender, Body, and Environment. New York: Routledge. ISBN 9781138053427. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023.  Birden fazla |editör1= ve |editör-soyadı= kullanıldı (yardım)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Radikal_çevrecilik&oldid=33066172" sayfasından alınmıştır